What causes kidney stones? - Arash Shadman

Бөөрний чулууг юу үүсгэдэг вэ? - Аераш Шадман

Translator: Uyanga Gantulga Reviewer: Sundari Enkhtugs

The biggest kidney stone on record weighed more than a kilogram

Тэмдэглэгдсэн хамгийн том бөөрний чулуу нэг килограммаас илүү жинтэй,

and was 17 centimeters in diameter.

диаметр нь 17 см байсан.

The patient didn't actually swallow a stone the size of a coconut.

Өвчтөн нь яг кокосын хэмжээтэй чулууг залгичихаагүй л дээ.

Kidney stones form inside the body,

Бөөрний чулуу нь бие дотор үүсдэг,

but unfortunately, they're extremely painful to get out.

харин харамсалтай нь биеэс гаргахад үнэхээр бэрх байдаг.

A kidney stone is a hard mass of crystals that can form in the kidneys,

Бөөрний чулуу нь хатуу биет талстууд бөгөөд бөөр,

ureters,

шээсний суваг,

bladder,

давсаг,

or urethra.

эсвэл шээсний сүвэнд үүсч болно.

Urine contains compounds that consist of calcium,

Шээсний нийлмэл бүтцүүд нь кальци,

sodium,

натри,

potassium,

кали,

oxalate,

оксалат,

uric acid,

шээсний хүчил болон

and phosphate.

фосфат агуулдаг.

If the levels of these particles get too high,

Хэрвээ эдгээр найрлагуудын хэмжээ нь хэтрэх,

or if urine becomes too acidic or basic,

шээс нь хэт хүчиллэг эсвэл хүчил багатай болвол

the particles can clump together and crystallize.

бүтцүүд нь бөөгнөрч талст үүсгэдэг.

Unless the problem is addressed,

Асуудалд анхаарлаа хандуулахгүй бол

the crystals will gradually grow over a few weeks, months, or even years,

талстууд аажмаар ургасаар хэдэн долоо хоног, сар эсвэл жил болж,

forming a detectable stone.

мэдрэгдэхээр чулуу болон хувирдаг.

Calcium oxalate is the most common type of crystal to form this way,

Кальцийн оксалат нь энэ замаар үүсдэг түгээмэл талст юм.

and accounts for about 80% of kidney stones.

Мөн энэ талст бөөрний чулуу үүсэх шалтгааны 80%-ийг эзэлдэг.

Less common kidney stones are made of calcium phosphate, or uric acid.

Түгээмэл биш бөөрний чулуу нь кальцийн фосфат эсвэл шээсний хүчлээс үүсдэг.

A slightly different type of stone

Арай өөр төрлийн чулуу болох

made of the minerals magnesium ammonium phosphate, or struvite,

магнит аммоний фосфат эсвэл струвитаас бүрдсэн нь

can be caused by bacterial infection.

бактерийн халдвараас үүссэн байж болно.

And even rarer stones can result from genetic disorders

Мөн их ховор тохиолддог чулуу нь генийн өвчин

or certain medications.

эсвэл ямар нэг эмчилгээний үр дүн ч байж болно.

A kidney stone can go undetected until it starts to move.

Бөөрний чулуу нь хөдөлж эхлэх хүртлээ мэдрэгдэхгүй байж болно.

When a stone travels through the kidney and into the ureter,

Чулуу бөөр лүү болон шээсний суваг руу хөдөлж эхлэхэд,

its sharp edges scratch the walls of the urinary tract.

хурц өнцөгүүд нь шээсний сувгийн ханыг шалбалдаг.

Nerve endings embedded in this tissue transmit excruciating pain signals

Эдгээр эд эсүүдэд байдаг мэдрэлийн төвүүд их хэмжээний өвчинг

through the nervous system.

мэдрэлийн системээр илгээдэг.

And the scratches can send blood flowing into the urine.

Мөн шалбаралтууд нь шээсэнд цус үлдээх боломжтой.

This can be accompanied by symptoms of nausea,

Дагалдах шинж тэмдэгүүд нь дотор муухайрах,

vomiting,

бөөлжих,

and a burning sensation while urinating.

мөн шээх явцад түлэгдэж буй мэдрэмж юм.

If a stone gets big enough to actually block the flow of urine,

Хэрвээ чулуу нь шээсний замыг хаахаар хэмжээний том болвол,

it can create an infection, or back flow,

халдвар эсвэл буруу эргэлтийг үүсгэн

and damage the kidneys themselves.

эргээд бөөрийг гэмтээх магадалтай.

But most kidney stones don't become this serious,

Гэхдээ ихэнхи бөөрний чулуунууд ийм ноцтой хэмжээнд хүрдэггүй,

or even require invasive treatment.

эсвэл хүнд хэмжээний эмчилгээ шаарддаггүй.

Masses less than five millimeters in diameter

Таваас доош миллиметрийн диаметртэй бол

will usually pass out of the body on their own.

ихэнхидээ өөрөө л биеэс гадагшилчихна.

A doctor will often simply recommend drinking large amounts of water

Эмч нар харин явцыг хурдасгахын тулд

to help speed the process along,

их хэмжээний ус уухыг зөвлөдөг.

and maybe taking some pain killers.

Заримдаа өвчин намдаах эм уухыг зөвлөнө.

If the stone is slightly larger, medications like alpha blockers

Хэрвээ чулуу харьцангүй том байвал алфа бөглөгч зэрэг эм бэлдмэл

can help by relaxing the muscles in the ureter

шээсний сувгийн булчингуудыг суллахад нөлөөлж,

and making it easier for the stone to get through.

чулуу гадагшлахад илүү амархан болгодог.

Another medication called potassium citrate

Өөр нэгэн эмчилгээ болох калийн цитрат нь

can help dissolve the stones by creating a less acidic urine.

чулуунуудыг задалж, шээсний хүчлийг багасгадаг.

For medium-sized stones up to about ten millimeters,

Дунд хэмжээтэй буюу 10 миллиметрээс томгүй чулуунуудыг

one option is pulverizing them with soundwaves.

эмчлэх нэг арга бол дууны долгионоор үйрүүлэх юм.

Extracorporeal shock wave lithotripsy uses high-intensity pulses

Биеийн гаднах литотрипс эмчилгээ нь эрчимжүүлэлттэй хэмнэлийн

of focused ultrasonic energy aimed directly at the stone.

хэт авианаас илүү төвлөрсөн чулуунд шууд нөлөөтэй энергийг ашигладаг.

The pulses create vibrations inside the stone itself

Хэмнэл нь чулуун дотор чичиргээ үүсгэн,

and small bubbles jostle it.

жижиг хөөсүүд чулууг дотроос нь түлхдэг.

These combined forces crush the stone into smaller pieces

Эдгээр нийлмэл хүчүүд чулууг жижиг хэсгүүд болгон бутласаар

that can pass out of the body more easily.

чулууны хэсгүүд биеэс гарахад амархан болдог.

But zapping a stone with sound doesn't work as well

Хэт авиагаар чулууг бутлах арга нь

if it's simply too big.

чулуу хэт том байвал сайн үр дүнгүй.

So sometimes, more invasive treatments are necessary.

Тиймээс заримдаа илүү эрчимтэй эмчилгээ хэрэг болдог.

A rigid tube called a stent can be placed in the ureter to expand it.

Стэнт гэгдэх хатуу гуурс нь шээсний сувгыг сунгахын тулд хэрэглэгддэг.

Optical fibers can deliver laser pulses to break up the stone.

Дурангийн мяндасууд чулууг бутлахын тулд лазер хэмнэл явуулж болно.

Stones can also be surgically removed through an incision

Мөн мэс заслын аргаар өвчтөний нуруу,

in the patient's back or groin.

цавийг нээж чулууг авч болно.

What about just avoiding kidney stones in the first place?

Анхнаасаа л бөөрний чулуунаас сэргийлвэл яах вэ?

For people prone to them,

Энэ өвчинд илүү өртөмтгий хүмүүст

their doctor may recommend drinking plenty of water,

эмч нар маш их ус уухыг зөвлөж магад.

which dilutes the calcium oxalate and other compounds

Ингэснээр кальцийн оксалат болон чулуу болох магадлалтай

that eventually build up into painful stones.

бусад нийлмэлүүдийг сулруулдаг.

Foods like potato chips,

Төмсний чипс,

spinach,

бууцай,

rhubarb,

ревень,

and beets are high in oxalate,

манжин г.м. хүнс оксалат ихээр агуулдаг тул

so doctors might advise limiting them.

эмч нар эдгээр хүнсийг хязгаарлахыг зөвлөдөг.

Even though calcium is often found in stones,

Ихэнх чулуунд кальцийн нэгдэл олддог ч

calcium in foods and beverages can actually help

хоол ундад агуулагддаг кальци нь хоол шингэх явцад

by binding to oxalate in the digestive tract

оксалат шингэж, бөөрөнд хүрэхээс өмнө оксалаттай нийлж,

before it can be absorbed and reach the kidneys.

биенд тустай байж болно.

If you do end up with a kidney stone, you're not alone.

Хэрвээ та бөөрний чулуутай болвол та ганцаараа биш ээ.

Data suggests that rates are rising,

Судалгаанаас харахад бөөрний чулуутай хүмүүсийн тоо нэмэгдэж байгаа,

but that world record probably won't be broken any time soon.

гэхдээ дэлхийн рекорд ойрын үед бол эвдэгдэхгүй байх.