Deep ocean mysteries and wonders - David Gallo

Çeviri: Can Boysan Gözden geçirme: Gözde Alpçetin

You know, I had a real rough time in school with ADD,

Dikkat eksikliği yüzünden okulda zor zamanlarım oldu

and I have a PhD.

ve bunu yaklaşık 30 yıldır yaşıyorum

I earned a PhD, but ... tough to pay attention --

bu yüzden biyolojiye, jeolojiye, fiziğe ve kimyaya odaklanamadım,

biology, geology, physics, chemistry -- really tough for me.

benim için oldukça zorlayıcıydı.

Only one thing grabbed my attention,

Dikkatimi cezbeden tek şey,

and it's that planet called Earth.

Dünya denen gezegendi.

But in this picture here, you'll see that Earth is mostly water.

Bu resimde gördüğünüz üzere, Dünya'nın çoğunluğu sudan oluşuyor.

That's the Pacific.

Burası Pasifik Okyanusu.

Seventy percent of Earth is covered with water.

Dünya'nın %70'i suyla kaplı.

You can say, "Hey, I know Earth. I live here."

"Hey, Dünya'yı tanıyorum, burada yaşıyorum" diyebilirsiniz.

You don't know Earth.

Dünyayı tanımıyorsunuz.

You don't know this planet, because most of it's covered with that --

Bu gezegeni tanımıyorsunuz

çünkü çoğunluğu ortalama 3 kilometre derinlikte.

average depth, two miles.

And when you go outside

Dışarı çıkıp Empire State Binası ve Chrysler Binasına baktığınızda,

and look up at the Empire State Building, Chrysler Building,

the average depth of the ocean is 15 of those on top of one another.

okyanusun ortalama derinliği, bu binaların her birinin 15'i kadardır.

We've explored about five percent of what's in that water.

Bu suyun içinde ne olduğunun yaklaşık %5'ini keşfettik.

"Explored," meaning, for the first time, go peek and see what's there.

"Keşfettik," yani ilk kez gidip orada ne olduğunu gördük.

Bugün yapmak istediğim,

So what I want to do today is show you some things

bu gezegen ve okyanuslar hakkında size bazı şeyler göstermek.

about this planet, about the oceans.

I want to take you from shallow water down to the deep water,

Sizi, sığ sulardan derin sulara götürmek istiyorum

and hopefully, like me, you'll see some things

ve umarım ki siz de benim gibi,

Dünya gezegenini keşfederken bağımlısı olacağınız bazı şeyler göreceksiniz.

that get you hooked on exploring planet Earth.

You know things like corals; you've seen plenty of corals,

Mercan adalarını bilirsiniz, çokça mercan adası görmüşsünüzdür,

those of you who've been to the beach, snorkeling,

şnorkelle yüzmek için sahile gidenler

mercan adalarının muhteşem yerler olduğunu bilir -- yaşam doludur,

know corals are an amazing place to go -- full of life,

some big animals, small animals, some nice, some dangerous,

büyük hayvanlar, küçük hayvanlar; bazıları güzeldir bazıları ise tehlikeli,

sharks, whales, all that stuff.

köpek balıkları, balinalar, bütün hepsi.

They need to be protected from humanity.

Onların insanlıktan korunması gerek.

They're great places.

Çok güzel yerler.

But what you probably don't know is in the very deep part of the ocean,

Fakat muhtemelen bilmediğiniz şey,

okyanusun çok derinliklerinde volkanik patlamaların olduğu.

we have volcanic eruptions.

Most volcanoes on Earth are at the bottom of the sea --

Dünya'daki volkanların çoğu denizin dibinde --

more than 80 percent.

bu oran %80'den fazla.

And we actually have fire,

Ayrıca okyanusun derinlerinde şu sıralar yanan ateş var.

fire deep inside the ocean, going on right now.

All over the world -- in the Pacific, the Atlantic, the Indian Ocean.

Tüm dünyada -- Pasifik, Atlantik ve Hint Okyanusunda durum bu.

Burada, okyanus tabanında kayalar sıvıya dönüşüyor.

In this place, the ocean floor, the rocks actually turn to liquid.

Yani aslında okyanus tabanında dalgalar var.

So you actually have waves on the ocean floor.

Orada hiçbir şeyin yaşayamayacağını söyleyebilirsiniz

You'd say nothing could live there, but when we look in detail,

ama etraflıca bakınca orada bile;

even there, in the deepest, darkest places on Earth, we find life,

Dünya'nın en derin ve en karanlık yerlerinde yaşam buluyoruz,

which tells us that life really wants to happen.

bu da bize, yaşamın var olmak istediğini anlatıyor.

So, pretty amazing stuff.

Oldukça muhteşem bir şey.

Every time we go to the bottom of the sea,

Denizin dibine her gittiğimizde,

we explore with our submarines, with our robots,

denizaltı ve robotlarla keşif yapıyoruz,

genellikle şaşırtıcı şeyler görüyoruz,

we see something that's usually surprising,

sometimes it's startling and sometimes revolutionary.

bu bazen ürkütücü, bazense devrim niteliğinde şeyler oluyor.

You see that puddle of water sitting there.

Şu su birikintisini görüyorsunuz.

And all around the water there's a little cliff,

Suyun etrafında küçük bir uçurum var

there's a little white sandy beach.

ve küçük bir kumsal var.

We'll get closer, you'll see the beach a little bit better,

Daha çok yaklaşınca kumsalı daha iyi göreceksiniz,

some of the waves in that water, down there.

aşağıdaki suyun dalgalarını göreceksiniz.

The thing that's special about this water

Bu suyun özel olmasının sebebi,

is that it's at the bottom of the Gulf of Mexico.

Meksika Körfezi'nin dibinde olması.

So you're sitting inside a submarine,

Bir denizaltının içinde oturuyorsunuz

looking out the window at a little pond of water beneath the sea.

ve pencerenizden denizin altındaki küçük gölete bakıyorsunuz.

We see ponds, we see lakes, we see rivers --

Göletler, göller ve nehirler görüyoruz --

in fact, right here is a river at the bottom of the ocean

aslında, tam şurada, okyanusun dibinde

going from the lower left to the upper right.

sol alttan sağ üste doğru akan bir nehir var.

Water is actually flowing through there.

Su aslında bu yoldan akıyor.

This totally blew our minds.

Bu durum bizi tamamen çıldırtıyor.

How can you have this at the bottom?

Bu kadar dipte bu nasıl olabilir?

Okyanusta daha çok olan suya bakıyorsunuz.

You're in the ocean looking at more water.

Ayrıca bu suda yaşayanlar sadece hayvanlar.

And there's animals that only live in that water.

So, the bottom of the ocean --

Yani okyanusun dibindesiniz.

I love this map, because it shows in the middle of the ocean,

Bu haritayı seviyorum çünkü okyanusun ortasında sıradağlar olduğunu gösteriyor.

there's a mountain range.

It's the greatest mountain range on Earth, called the mid-ocean ridge --

Bu, Dünya'daki en büyük sıradağa okyanus ortası sırtı deniyor --

50,000 miles long, and we've hardly had a peek at it.

bu sıradağ 80 bin kilometre uzunluğunda ve ona ancak göz ucuyla bakabildik.

Güçlükle göz ucuyla baktık.

Hardly had a peek at it.

We find valleys, many thousands of valleys,

Vadiler, binlerce vadi buluyoruz;

larger, wider, deeper than the Grand Canyon.

hepsi de Büyük Kanyon'dan büyük, geniş ve derin.

We find, as I said, underwater lakes, rivers, waterfalls.

Dediğim gibi, su altında göller, nehirler ve şelaleler bulduk.

The largest waterfall on the planet

Gezegendeki en büyük şelale,

is actually under the ocean, up near Iceland.

okyanusun altında, İzlanda yakınlarında.

All that stuff is in that five percent that we've explored.

Bu keşfettiklerimizin hepsi sadece %5'lik bir oran.

So the deal about the ocean is that to explore it,

Yani mesele gezegeni keşfetmek,

you've got to have technology.

bunun için teknolojiye sahip olmalısınız.

Not only technology, but it's not just Dave Gallo

Sadece teknoloji de değil

fakat Dave Gallo ya da tek bir kişinin keşfetmesi değil, bu bir ekip işi.

or one person exploring, it's a team of people.

You've got to have the talent, the team.

Yetenekli bir ekibe sahip olmalısınız.

You've got to have the technology.

Teknolojiye sahip olmalısınız.

In this case, it's our ship, Atlantis, and the submarine, Alvin.

Bu durumda, bunların karşılığı gemimiz Atlantis ve denizaltımız Alvin.

Inside that submarine -- this is an Alvin launch --

Bu denizaltının içinde -- Alvin denize indiriliyor --

there's three people.

orada üç kişi var.

They're being wheeled out onto deck.

Güverteye çıkarılıyorlar.

There's 47 other people,

47 kişi daha var,

the teamwork on that ship, making sure that these people are okay.

bu gemideki ekip çalışması herkesin iyi olduğundan emin oluyor.

Everybody in that submarine is thinking one thing right now:

Bu denizaltıdaki herkes şu an tek bir şey düşünüyor:

Should I have gone to the bathroom one more time?

"Bir kez daha tuvalete gitse miydim?"

Çünkü 10 saat boyunca onun içindesiniz --

Because you're in there for 10 hours --

10 hours in that little sphere.

bu küçük alanda 10 saat.

Üç kişi birliktesiniz ve etrafınızda hiç kimse olmayacak.

Three of you together and nobody is going to be around you.

You go into the water and once you hit the water, it's amazing.

Suya dalacaksınız ve suya çarpar çarpmaz, muhteşem olacak.

İçinize nüfuz eden hoş bir mavi renk var.

There's a lovely color blue that penetrates right inside you.

You don't hear the surface ship anymore,

Gemilerin sesini artık duymazsınız,

bir deniz radarının ping sesini duyarsınız.

you hear that pinging of a sonar.

If you've got an iPhone you've got sonar on there --

iPhone telefonunuz varsa orada deniz radarı bulabilirsiniz,

it's that same pinging that goes down to the bottom and comes back up.

aynı ping aşağıya kadar ulaşıp yukarı geri döner.

Divers check out the sub to make sure the outside is okay,

Dalgıçlar, dışarıda sorun var mı diye denizaltını kontrol ederler,

and then they say "Go,"

sonra da "Devam et" derler,

siz de okyanusun dibine doğru gidersiniz ve bu muhteşem bir yolculuk.

and down you go to the bottom of the ocean and it's an amazing trip.

So for two and a half hours, you sink down to the bottom.

İki buçuk saat boyunca dibe batarsınız

And two hours of it is totally pitch black.

ve bunun iki saati zifiri karanlıktır.

Okyanusun dibinde, bu dünyanın içinde hiçbir şeyin yaşayamayacağını düşündük.

We thought that nothing could live inside that world

at the bottom of the ocean.

And when we look, we find some amazing things.

İncelediğimizde, muhteşem şeyler gördük.

All the way down -- we call it the mid-water --

Yol boyunca -- ortasu dediğimiz yerde --

from the top of the ocean down to the bottom, we find life.

okyanusun yüzeyinden dibine kadar yaşam bulduk.

Whenever we stop and look, we find life.

Ne zaman durup baksak, yaşam gördük.

I'm going to show you some jellies.

Size birkaç deniz anası göstereyim.

They're absolutely some of the coolest creatures on Earth.

Kesinlikle dünyadaki en havalı canlılardan biri.

Look at that thing, just flailing his arms around.

Şuna bakın, kollarını etrafında sallıyor.

That's like a little lobster.

Küçük bir ıstakoz gibi.

That one is like all these animals with their mouths hooked together,

Diğer tüm hayvanlar gibi bunların da ağzı çengelli,

kolonyal hayvanlar.

the colonial animals.

Bazı hayvanlar ufacık, bazıları bu evreden daha uzun sürebilir.

Some animals are tiny, some can be longer than this stage.

Just amazing animals.

Muhteşem hayvanlar.

And you can't collect them with a net --

Onları ağ ile yakalayamazsınız,

we have to go with our cameras and take a look at them.

onlara kameramızla göz atmak zorundayız.

So every time we go, new species of life.

Her gittiğimizde, yeni türler görüyoruz.

The ocean is full of life.

Okyanus yaşam dolu.

And yet the deepest part of the ocean --

Hal böyleyken, okyanusun en derin kısmına --

when we go to that mountain range, we find hot springs.

o sıradağlara gittiğimizde, kaplıca buluyoruz.

Şuna eminiz -- bu zehirli bir su olduğu için,

Now we were sure -- because this is poisonous water,

because it's so deep it would crush the Titanic

çok derin olduğu için,

elinizdeki boş bir fincanı parçalamanız gibi Titanik'i de parçalar.

the same way you crush an empty cup in your hand --

we were sure there would be no life there at all.

Orada hiçbir yaşam belirtisi olmadığına emindik.

Instead, we find more life and diversity and density

Onun yerine, tropik yağmur ormanındaki

çeşitlilik ve yoğunluktan daha çok yaşam buluyoruz.

than in the tropical rainforest.

Bu yüzden, bir defasında denizaltının penceresinden baktığımızda,

So, in one instance, in one peek out the window of the sub,

we discover something

Dünya'daki yaşam hakkındaki düşüncelerimizi

that revolutionizes the way we think about life on Earth;

kökten değiştiren bir şey keşfettik;

and that is, you don't always have to have sunlight

keşfettiğimiz şey, yaşamaya devam etmek için

daima güneş ışığına sahip olmak zorunda olmadığımız.

to get life going.

There's big animals down there too, some that look familiar.

Deniz altında büyük hayvanlar da var, bazısı tanıdık geliyor.

That guy's called Dumbo. I love him. Dumbo's great.

Bu arkadaşa Dumbo deniyor, onu seviyorum, Dumbo muhteşem.

This guy -- oh man, I wish I had more footage of this.

Bu arkadaş -- aman tanrım, bu görüntüden daha çok olsun isterdim.

We're trying to get an expedition together to go look at this

Buna bakmak için bir keşif yapmaya çalışıyoruz

and maybe in a year we'll have that.

ve belki de bir yıl içinde sonuçlandıracağız.

İnternete girip göz atın derim.

Go online and look.

Vampyroteuthis infernalis. The vampire squid.

Vampyroteuthis infernalis. Vampir kalamar.

Incredibly cool.

İnanılmaz havalı.

In the darkness of the deep sea, he's got glowing tentacles,

Derin denizin karanlığında, parlak antenleri var,

so if I'm coming at you like him, I put my arms out in the darkness

size doğru onun gibi yaklaşırsam kollarımı karanlıkta açarım,

böylece burada tek gördüğünüz parlak küçük şeyler olur.

so all you see are little glowing things over here.

Meanwhile, I'm coming at you.

O sırada, size doğru yaklaşırım.

When he wants to escape,

Kaçmak istediğinde,

göze benzeyen ve poposunda bulunan parlak kozalarını gösteriyor.

he's got these glowing pods on his butt that look like eyes.

Glowing eyes on his butt. How cool is that?

Poposunda parlak kozalar var. Ne kadar havalı.

Just an amazing animal.

Muhteşem bir hayvan.

(Laughter)

(Gülüşmeler)

"Vampire" squid, because when it gets protective,

"Vampir" kalamar korunmak istediğinde,

it pulls this black cape over its whole body,

bu siyah pelerinle tüm vücudunu örtüyor

and curls up into a ball.

ve tortop haline geliyor.

Outrageous animal.

Acayip bir hayvan.

This ship, "The Ship of Dreams" --

Bu gemi, "Hayallerin Gemisi" --

a hundred years ago this coming April,

100 yıl önce Nisan'da, bu geminin New York'ta olması gerekiyordu.

this ship was supposed to show up in New York.

It's the Titanic.

Bu, Titanik gemisi.

Orada geçen sene bir keşfin yardımcı rehberiydim.

I co-led an expedition out there last year.

We are learning so much about that ship.

Bu gemi hakkında çok şey öğreniyoruz.

The Titanic is an interesting place for biology,

Titanik, biyoloji adına ilgi çekici bir yer

because animals are moving in to live on the Titanic.

çünkü hayvanlar yaşamak için Titanik'e doğru ilerliyor.

Microbes are actually eating the hull of the Titanic.

Mikroplar Titanik'in gövdesini yiyorlar.

That's where Jack was king of the world there on the bow of the Titanic.

Burası, Jack'in dünyanın kralı olduğu Titanik'in pruvası.

Çok iyi gidiyoruz.

So we're doing real good.

And what's exciting to me is that we're making a virtual Titanic,

Bir gün Titanik'in sanalını yapıyor olacağımız beni heyecanlandırıyor,

so you can sit there at home with your joystick and your headset on,

yani evde oturup oyun kolu ve kulaklığınızla

and you can actually explore the Titanic for yourself.

Titanik'i kendi başınıza keşfedebilirsiniz.

That's what we want to do, make these virtual worlds,

Yapmak istediğimiz bu, böyle sanal dünyalar yaratmak,

so it's not Dave Gallo or someone else exploring the world; it's you.

yani dünyayı keşfeden Dave Gallo ya da başkası değil; keşfeden sizsiniz.

You explore it for yourself.

Kendiniz için keşfedin.

So here's the bottom line:

Sözün özü şu:

The oceans are unexplored

Okyanuslar keşfedilmemiş durumda

and I can't begin to tell you how important that is,

ve bunun ne kadar önemli olduğunu size söyleyemem

because they're important to us.

çünkü bizim için çok önemli.

Seven billion people live on this planet

Bu gezegende yedi milyar insan yaşıyor

and all of us are impacted by the sea,

ve hepimiz denizden etkileniyoruz

because the oceans control the air you breathe, the water you drink,

çünkü okyanuslar nefes aldığınız havaya,

içtiğiniz suya, yediğiniz yemeğe hakim.

the food you eat.

All those are controlled in some way by the ocean,

Bunların tümü bir şekilde okyanusun hakimiyetinde

and this is a thing that we haven't even explored --

ve bu bile daha keşfetmemiş halimiz --

five percent.

Yüzde 5.

The thing I want to leave you with is,

Size vermek istediğim mesaj şu:

in that five percent, I showed you some cool stuff.

Bu yüzde 5'in içinde size biraz havalı bir şeyler gösterdim.

There's a lot more cool stuff --

Çok daha fazla havalı şeyler var --

every dive we go on in the ocean, we find something new about the sea.

okyanusa her daldığımızda, deniz hakkında yeni şeyler öğreniyoruz.

Peki, geri kalan %95'lik oranda ne var?

So what's in that other 95 percent?

Did we get the exciting stuff or is there more out there?

Heyecan verici şeylere ulaştık mı yoksa dışarıda dahası var mı?

And I'm here to tell you that the ocean is full of surprises.

Okyanusun sürprizlerle dolu olduğunu söylemek için buradayım.

There's a quote I love by Marcel Proust:

Marcel Proust'un sevdiğim bir sözü var:

"The true voyage of exploration is not so much in seeking new landscapes,"

"Gerçek keşif yolculuğu, pek de yeni manzaralar aramak değildir"

ki biz bunu yapıyoruz

which we do,

"fakat o manzarayı yeni gözlerle görmektir."

"but in having new eyes."

And so I hope today, by showing you some of this,

Bugün umarım ki size bunları göstermem,

bu gezegene yeni gözlerle bakmanıza yardımcı olmuştur

it's given you some new eyes about this planet,

and for the first time, I want you to think about it differently.

ve sizden ilk kez bu konuda farklı düşünmenizi istiyorum.

Çok teşekkürler. Teşekkür ederim.

Thank you very much. Thank you.

(Applause)

(Alkış)