Deep ocean mysteries and wonders - David Gallo

Zagadki i wspaniałości głębin oceanu - David Gallo

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

You know, I had a real rough time in school with ADD,

W szkole było mi ciężko przez ADHD.

and I have a PhD.

Mam doktorat, ale trudno było mi skupić się

I earned a PhD, but ... tough to pay attention --

biology, geology, physics, chemistry -- really tough for me.

na biologii, geologii, fizyce, chemii.

Only one thing grabbed my attention,

Jedno przykuło moją uwagę.

and it's that planet called Earth.

Planeta Ziemia.

But in this picture here, you'll see that Earth is mostly water.

Tutaj widać, że Ziemia to głównie woda.

That's the Pacific.

To jest Pacyfik.

Seventy percent of Earth is covered with water.

70% powierzchni pokryte jest wodą.

You can say, "Hey, I know Earth. I live here."

Powiecie: "Znam Ziemię, mieszkam tu".

You don't know Earth.

Wcale nie, bo większość planety

You don't know this planet, because most of it's covered with that --

przykrywa woda, średnio ponad 3 km.

average depth, two miles.

And when you go outside

Jeśli spojrzeć na Empire State Building czy Chrysler Building,

and look up at the Empire State Building, Chrysler Building,

the average depth of the ocean is 15 of those on top of one another.

średnia głębokość oceanu to 15 takich budynków jeden na drugim.

We've explored about five percent of what's in that water.

Zbadano dotąd 5% świata pod wodą.

"Explored," meaning, for the first time, go peek and see what's there.

To znaczy byliśmy tam, żeby rzucić okiem.

Pokażę wam kilka rzeczy

So what I want to do today is show you some things

about this planet, about the oceans.

o oceanach, o naszej planecie.

I want to take you from shallow water down to the deep water,

Z płytkich wód w głębiny.

and hopefully, like me, you'll see some things

Mam nadzieję, że was zachwycę

odkrywaniem tajemnic naszej planety.

that get you hooked on exploring planet Earth.

Widzieliście już pewnie korale.

You know things like corals; you've seen plenty of corals,

Ci z was, którzy byli na plaży, nurkowali

those of you who've been to the beach, snorkeling,

wiedzą, że rafy to wspaniałe miejsca.

know corals are an amazing place to go -- full of life,

Pełne małych i większych zwierząt,

some big animals, small animals, some nice, some dangerous,

czasem niebezpiecznych, rekiny, wieloryby i inne.

sharks, whales, all that stuff.

They need to be protected from humanity.

Trzeba je chronić przed ludźmi.

Pewnie nie wiecie,

They're great places.

But what you probably don't know is in the very deep part of the ocean,

że w głębi oceanu

są erupcje wulkanów.

we have volcanic eruptions.

Most volcanoes on Earth are at the bottom of the sea --

Większość wulkanów jest na dnie oceanu,

ponad 80%. Tam naprawdę płonie ogień.

more than 80 percent.

And we actually have fire,

Ogień głęboko w oceanie. Płonie nawet teraz.

fire deep inside the ocean, going on right now.

All over the world -- in the Pacific, the Atlantic, the Indian Ocean.

Na całym świecie, w Pacyfiku, Atlantyku, Oceanie Indyjskim,

skały na dnie stają się płynną masą.

In this place, the ocean floor, the rocks actually turn to liquid.

So you actually have waves on the ocean floor.

Dno oceanu faluje.

You'd say nothing could live there, but when we look in detail,

Choć trudno w to uwierzyć, życie istnieje

nawet w najgłębszych, najciemniejszych miejscach.

even there, in the deepest, darkest places on Earth, we find life,

which tells us that life really wants to happen.

Życie naprawdę chce istnieć.

So, pretty amazing stuff.

Niesamowite.

Every time we go to the bottom of the sea,

Zawsze, gdy schodzimy na dno oceanu,

we explore with our submarines, with our robots,

i badamy je łodzią podwodną, robotami,

odkrywamy coś zaskakującego,

we see something that's usually surprising,

sometimes it's startling and sometimes revolutionary.

czasem trafiamy na coś przełomowego.

You see that puddle of water sitting there.

Widzicie ten zbiornik wodny?

And all around the water there's a little cliff,

Wokół niego jest mały klif,

there's a little white sandy beach.

a tu widzimy białą, piaszczystą plażę.

We'll get closer, you'll see the beach a little bit better,

Podpłyniemy bliżej, zobaczycie ją lepiej,

some of the waves in that water, down there.

zobaczcie fale na tej wodzie.

The thing that's special about this water

Ta plaża jest wyjątkowa,

is that it's at the bottom of the Gulf of Mexico.

bo jest na dnie Zatoki Meksykańskiej.

So you're sitting inside a submarine,

Siedzicie wewnątrz łodzi podwodnej, patrzycie przez okno,

looking out the window at a little pond of water beneath the sea.

a tu mały zbiornik wodny na dnie.

We see ponds, we see lakes, we see rivers --

Widujemy sadzawki, jeziora, rzeki...

in fact, right here is a river at the bottom of the ocean

To rzeka na dnie oceanu,

going from the lower left to the upper right.

płynie z dołu, z lewej, w górę, na prawo.

Water is actually flowing through there.

Tam jest prawdziwy prąd.

This totally blew our minds.

Zatkało nas to odkrycie.

How can you have this at the bottom?

You're in the ocean looking at more water.

Jesteśmy w oceanie i patrzymy na więcej wody.

And there's animals that only live in that water.

Są zwierzęta, które żyją tylko w takiej wodzie.

So, the bottom of the ocean --

Dno oceanu... Moja ulubiona mapa pokazuje

I love this map, because it shows in the middle of the ocean,

pasmo górskie na środku oceanu.

there's a mountain range.

To największy łańcuch górski na Ziemi.

It's the greatest mountain range on Earth, called the mid-ocean ridge --

Grzbiet Śródoceaniczny.

50,000 miles long, and we've hardly had a peek at it.

Długi na 50 000 km.

Widzieliśmy ledwie mały fragment.

Hardly had a peek at it.

We find valleys, many thousands of valleys,

Odkrywamy tysiące dolin,

larger, wider, deeper than the Grand Canyon.

większych, szerszych i głębszych niż Wielki Kanion.

We find, as I said, underwater lakes, rivers, waterfalls.

Odkrywamy podwodne jeziora, rzeki i wodospady.

The largest waterfall on the planet

Największy wodospad na Ziemi

is actually under the ocean, up near Iceland.

znajduje się na dnie koło Islandii.

All that stuff is in that five percent that we've explored.

A to tylko te zbadane 5%.

Problem w tym,

So the deal about the ocean is that to explore it,

you've got to have technology.

że aby badać ocean, potrzeba techniki.

Not only technology, but it's not just Dave Gallo

i nie tylko jednego Davida Gallo,

or one person exploring, it's a team of people.

ale całej ekipy.

You've got to have the talent, the team.

Trzeba mieć talent, zespół i technikę.

You've got to have the technology.

Mamy statek Atlantis

In this case, it's our ship, Atlantis, and the submarine, Alvin.

i łódź podwodną Alvin.

Inside that submarine -- this is an Alvin launch --

To wodowanie Alvina.

there's three people.

3-osobowa załoga wjeżdża na pokład statku.

They're being wheeled out onto deck.

There's 47 other people,

47 osób na statku pilnuje,

the teamwork on that ship, making sure that these people are okay.

żeby tym w łodzi nic się nie stało.

Everybody in that submarine is thinking one thing right now:

Ludzie w łodzi myślą teraz tylko o jednym:

Should I have gone to the bathroom one more time?

czy iść jeszcze raz do toalety?

Because you're in there for 10 hours --

Spędza się tam 10 godzin,

10 hours in that little sphere.

w maleńkiej przestrzeni. Tylko wasza trójka.

Three of you together and nobody is going to be around you.

You go into the water and once you hit the water, it's amazing.

Sam moment zanurzania jest niesamowity.

There's a lovely color blue that penetrates right inside you.

Wspaniały błękit przenika was na wskroś.

You don't hear the surface ship anymore,

Nie słychać statku na powierzchni,

you hear that pinging of a sonar.

jedynie pikanie sonaru.

If you've got an iPhone you've got sonar on there --

W iPhonie jest dostępny sonar,

to pikanie, które odbija się od dna.

it's that same pinging that goes down to the bottom and comes back up.

Nurkowie sprawdzają od zewnątrz

Divers check out the sub to make sure the outside is okay,

czy łódź jest w porządku.

and then they say "Go,"

Potem mówią: "Ruszajcie".

and down you go to the bottom of the ocean and it's an amazing trip.

Schodzicie na dno oceanu. Niesamowita wyprawa.

So for two and a half hours, you sink down to the bottom.

Opadacie na dno 2 i pół godziny.

And two hours of it is totally pitch black.

Przez 2 godziny jest ciemno jak w nocy.

We thought that nothing could live inside that world

Myśleliśmy, że w tym świecie nic nie może żyć,

at the bottom of the ocean.

na dnie oceanu.

And when we look, we find some amazing things.

Ale odkryliśmy niesamowite rzeczy.

All the way down -- we call it the mid-water --

Od powierzchni do dna, w wodach pośrednich

from the top of the ocean down to the bottom, we find life.

natrafiamy na życie.

Whenever we stop and look, we find life.

W każdym miejscu widzimy życie.

I'm going to show you some jellies.

Pokażę kilka meduz,

to jedne z najbardziej niesamowitych istot.

They're absolutely some of the coolest creatures on Earth.

Look at that thing, just flailing his arms around.

Zobaczcie, jak to coś wymachuje ramionami.

That's like a little lobster.

A to jakby mały homar.

That one is like all these animals with their mouths hooked together,

Tu wszystkie jakby złączyły się ustami.

Tworzą kolonie.

the colonial animals.

Some animals are tiny, some can be longer than this stage.

Niektóre zwierzęta są małe,

inne wielkości tej sceny. Niesamowite.

Just amazing animals.

And you can't collect them with a net --

Nie można łapać ich w siatkę.

we have to go with our cameras and take a look at them.

Trzeba brać kamery i dobrze im się przyjrzeć.

So every time we go, new species of life.

Za każdym razem natrafiamy na nowe gatunki.

The ocean is full of life.

Ocean jest pełen życia.

And yet the deepest part of the ocean --

W najgłębszych miejscach

when we go to that mountain range, we find hot springs.

w łańcuchu górskim natrafiamy na gorące źródła.

Te wody są trujące,

Now we were sure -- because this is poisonous water,

a ciśnienie na tej głębokości

because it's so deep it would crush the Titanic

the same way you crush an empty cup in your hand --

zmiażdżyłoby Titanica jak pustą puszkę,

we were sure there would be no life there at all.

więc sądziliśmy, że życie nie może tu istnieć.

Instead, we find more life and diversity and density

A znajdujemy tu większą różnorodność

than in the tropical rainforest.

niż w tropikalnych lasach deszczowych.

So, in one instance, in one peek out the window of the sub,

Raz, wyglądając przez okno łodzi,

we discover something

odkryliśmy coś, co zrewolucjonizowało sposób,

that revolutionizes the way we think about life on Earth;

w jaki myślimy o życiu na Ziemi.

and that is, you don't always have to have sunlight

Nie trzeba światła słonecznego do życia.

to get life going.

There's big animals down there too, some that look familiar.

Żyją tu duże zwierzęta, niektóre wyglądają znajomo.

That guy's called Dumbo. I love him. Dumbo's great.

Ten nazywa się Dumbo. Uwielbiam go.

This guy -- oh man, I wish I had more footage of this.

A ten z kolei...

Szkoda, że nie mam więcej ujęć.

We're trying to get an expedition together to go look at this

Planujemy ekspedycję, aby go znaleźć.

and maybe in a year we'll have that.

Może uda nam się za rok.

Go online and look.

Poszukajcie tego w sieci.

Vampyroteuthis infernalis. The vampire squid.

Wampirzyca piekielna. Wampirnica.

Incredibly cool.

Po prostu niesamowita.

In the darkness of the deep sea, he's got glowing tentacles,

W ciemnych głębinach używa świecących macek.

so if I'm coming at you like him, I put my arms out in the darkness

Płynąłbym na was, wyciągnął ramiona w ciemności,

widzicie jedynie małe, świecące punkty.

so all you see are little glowing things over here.

Meanwhile, I'm coming at you.

A w międzyczasie, płynąłbym po was.

When he wants to escape,

Kiedy ucieka, ma świecące punkty na tyłku,

he's got these glowing pods on his butt that look like eyes.

które wyglądają jak oczy.

Glowing eyes on his butt. How cool is that?

Ma świecące oczy na tyłku, czy to nie jest super?

Just an amazing animal.

Po prostu super niesamowite zwierzę. (Śmiech)

(Laughter)

"Vampire" squid, because when it gets protective,

Wampirzyca, kiedy się broni,

it pulls this black cape over its whole body,

opuszcza ciemną pelerynę na całe ciało

and curls up into a ball.

i zwija się w kulę. Niezwykłe zwierzę.

Outrageous animal.

This ship, "The Ship of Dreams" --

Ten "statek marzeń", sto lat temu

a hundred years ago this coming April,

w kwietniu miał pojawić się w Nowym Jorku.

this ship was supposed to show up in New York.

It's the Titanic.

To Titanic.

Rok temu współprowadziłem tam ekspedycję.

I co-led an expedition out there last year.

We are learning so much about that ship.

Dowiadujemy się bardzo wiele o tym statku.

The Titanic is an interesting place for biology,

To interesujące miejsce dla biologów,

because animals are moving in to live on the Titanic.

bo zwierzęta chętnie tam mieszkają.

Microbes are actually eating the hull of the Titanic.

Drobnoustroje jedzą kadłub Titanica.

That's where Jack was king of the world there on the bow of the Titanic.

Tutaj Jack był królem świata, stojąc na dziobie.

Najlepsze jest to,

So we're doing real good.

And what's exciting to me is that we're making a virtual Titanic,

że kiedyś stworzymy wirtualnego Titanica,

so you can sit there at home with your joystick and your headset on,

żeby z domu, za pomocą joysticka i słuchawek

and you can actually explore the Titanic for yourself.

można było samemu zwiedzać Titanica.

That's what we want to do, make these virtual worlds,

Zamierzamy tworzyć wirtualne światy,

so it's not Dave Gallo or someone else exploring the world; it's you.

by nie tylko Dave Gallo

czy inny badacz mógł je odkrywać,

You explore it for yourself.

ale także wy.

So here's the bottom line:

Teraz podsumowanie.

The oceans are unexplored

Oceany są niezbadane,

a ich eksploracja jest bardzo ważna.

and I can't begin to tell you how important that is,

because they're important to us.

Ważna dla nas.

Seven billion people live on this planet

Jest nas 7 miliardów,

and all of us are impacted by the sea,

oceany mają wpływ na nas wszystkich,

because the oceans control the air you breathe, the water you drink,

kontrolują powietrze, którym oddychamy,

wodę, którą pijemy,

the food you eat.

jedzenie, które spożywamy.

All those are controlled in some way by the ocean,

To wszystko kontrolują oceany.

and this is a thing that we haven't even explored --

A zdążyliśmy dotąd zbadać tylko 5%.

five percent.

The thing I want to leave you with is,

W tych 5% pokazałem kilka fajnych rzeczy.

in that five percent, I showed you some cool stuff.

There's a lot more cool stuff --

Jest ich dużo więcej,

every dive we go on in the ocean, we find something new about the sea.

przy każdym zanurzeniu robimy nowe odkrycia.

So what's in that other 95 percent?

Co znajduje się w pozostałych 95%?

Did we get the exciting stuff or is there more out there?

Czy już poznaliśmy najważniejsze, czy jest tego dużo więcej?

And I'm here to tell you that the ocean is full of surprises.

Ocean jest pełen niespodzianek.

There's a quote I love by Marcel Proust:

To mój ulubiony cytat z Marcela Prousta:

"The true voyage of exploration is not so much in seeking new landscapes,"

"Odkrywanie to nie poszukiwanie nowych lądów",

which we do,

co robimy,

"but in having new eyes."

"tylko postrzeganie nowymi oczami".

And so I hope today, by showing you some of this,

Mam nadzieję, że teraz

it's given you some new eyes about this planet,

spojrzycie na naszą planetę "nowymi oczami",

and for the first time, I want you to think about it differently.

i odtąd zaczniecie myśleć o niej inaczej.

Thank you very much. Thank you.

Dziękuję bardzo. Dziękuję.

(Applause)

(Brawa)