Who is Alexander von Humboldt? - George Mehler

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Çeviri: Sarper Hıra Gözden geçirme: Yunus ASIK

I would like to introduce you

Sizleri gelmiş geçmiş

to one of the most amazing scientists

en muhteşem bilim adamlarından

who have ever lived.

biri ile tanıştırmak istiyorum.

So famous, that more places on Earth

O kadar meşhur ki dünya üzerinde

have been named after him than any human being.

herkesten daha fazla yere ismi verilmiş.

So famous, that President Thomas Jefferson

Öyle meşhur ki ABD Başkanı Thomas Jefferson onun,

said he was the most important scientist he ever met.

tanıdığı en önemli bilim adamı olduğunu söylemiş

And Simon Bolivar called him the true discoverer of South America.

ve Simon Bolivar onu Güney Amerika'nın asıl kâşifi olarak göstermiştir.

On the 100th anniversary of his birth,

100. doğum gününde,

every story on the front page of <i>The New York Times</i>

New York Times gazetesinin birinci sayfasına yazılan

was written about him.

her makale onunla ilgiliydi.

Who is this scientist

Kim bu bilim adamı

and what did he do that was so extraordinary?

ve bu kadar olağan dışı olan ne yaptı?

His name is Alexander Von Humboldt.

İsmi Alexander Von Humboldt.

Never heard of him?

İsmini hiç duydunuz mu?

Most people haven't.

Birçok insan duymadı.

His name has been lost in history,

İsmi tarihte kayboldu

but here is what he did.

ama işte onun yapmış oldukları.

Alexander Von Humboldt started as a practicing geologist,

Alexander Von Humboldt başta pratisyen bir jeologdu

but when an inheritance allowed him the freedom to travel,

ancak ona kalan miras sayesinde kazandığı seyahat etme özgürlüğü ile

he began an incredible, five-year scientific journey

Güney Amerika, Meksika ve Küba boyunca

through South America,

beş yıllık harika bir

Mexico,

bilimsel yolculuğa

and Cuba.

başladı.

From 1799 to 1804,

1799 - 1804 yılları arasında,

Von Humboldt and his botonist partner, Aime Bonpland,

Von Humboldt ve onun bitki bilimci partneri Aime Bonpland,

traveled through the jungles of Venezuela,

Venezuela'nın ormanlarında yol aldılar,

made detailed drawings of Inca ruins

Peru'nun dağlarını keşfederken

while exploring the mountains of Peru,

İnka harabelerinin detaylı çizimlerini yaptılar

and traversed the breadth of Mexico and Cuba.

ve Meksika ve Küba etrafında dolaştılar.

He explored the length of the Orinoco River in Venezuela.

Von Humboldt Venezuela'daki Orinoco nehrinin uzunluğunu keşfetti.

This 1700 mile portion of the trip

Yolculuğun 1700 millik bu kısmı

was filled with danger, disease, and fantastic new discoveries.

tehlike, hastalık ve yeni fantastik keşiflerle doluydu.

For example, Von Humboldt was the first explorer

Örneğin, Von Humboldt zehirli oklar için

to witness the preparation of the curare plant for poison arrows.

kürar bitkisinin hazırlanmasına tanık olan ilk kâşifti.

He recognized the importance of the cinchona tree,

Kabuğunda, bir sıtma ilacı olan kinin bulunan

whose bark contains quinine,

kınakına ağacının öneminin

which is a malaria cure,

farkına vardı

and discovered the ocean current,

ve sonradan Humboldt akıntısı olarak adlandırılan,

which limits rainfall on the coast of Peru,

Peru kıyılarında yağış miktarını sınırlayan

later named the Humboldt Current.

okyanus akıntısını keşfetti.

He discovered and described many new species of plants and animals,

Elektrikli yılan balığı dâhil, birçok yeni bitki ve hayvan türünü

including the electric eel.

keşfetti ve tanımladı.

In Ecuador, he climbed the one of the highest volcanoes, Chimborazo,

Ekvador'da, en yüksek yanardağlardan birine, Chimborazo'ya tırmandı

so that he could record air pressure,

ve böylece daha önce bu yükseklikte

something no one had ever done at this altitude.

kimsenin yapmadığını yaparak hava basıncını ölçtü.

The entire journey covered over 24,000 miles,

Yolculuğun tamamı 24.000 milden fazla sürdü

the same distance as the circumference of the Earth.

ki bu dünyanın çevresinin uzunluğuna eşdeğer.

Along the way, he took measurements

Yol boyunca, arazinin şekli, sıcaklığı,

about the shape of the land,

hava basıncı

its temperature,

ve manyetik alanların

the air pressure,

kuvveti üzerine

and the strength of magnetic fields.

ölçümler yaptı.

By connecting places of identical temperatures,

Aynı ısıya sahip yerler arasında ilişki kurarak,

he created contour maps with lines of similar temperatures,

"izoterm" dediği benzer sıcaklık eğrileri ile

which he called "isotherms".

çevre eğrisi haritaları oluşturdu.

Because Humboldt invented these maps,

Humboldt'un bu haritaları icat etmesi sonucu,

scientists began to see patterns

bilim adamları hayattaki örüntüleri

in the life

ve belirli yerlerde var olan

and the types of life

yaşam türlerini

present in certain places,

görmeye başladılar

and he became a pioneer

ve Humboldt bilimsel verinin

in the visual presentation of scientific data.

görsel sunumunda bir öncü oldu.

These discoveries and measurements were critical

Bu buluşlar ve ölçümler

to what made him such an important scientist.

onun bu kadar önemli bir bilim adamı olmasında kritik öneme sahipti.

Until Humboldt, scientists who described new plants and animals

Humboldt'a kadar, yeni bitki ve hayvanları tanımlayan bilim adamları

did not clearly see the crucial connection

canlılar ve habitat denen,

between living things

bu canlıların yaşadığı yerler

and the places in which they lived,

arasındaki kritik ilişkiyi

called habitats.

net olarak göremediler.

They did not appreciate the role of the environment

Çevrenin, yaşamsal çeşitlilik üzerindeki rolünü

on the diversity of life.

anlamadılar.

Humboldt discovered and understood the importance

Humboldt bu ilişkilerin önemini

of these connections.

keşfetti ve kavradı.

Because of this,

he is considered the founder of biogeography.

Bu sebeple,

kendisi biyocoğrafyanın kurucusu olarak kabul ediliyor.

He also developed a theory called the "Unity of Nature,"

Aynı zamanda tüm tabiatın birbirine bağlantılılığını gösteren

which shows the interconnectedness of all nature.

"Doğanın Birliği" adında bir teori geliştirdi.

This knowledge plays a vital role

Bu bilgi birikimi, habitatımızın

in the preservation and protection of our habitat.

muhafaza edilmesi ve korunmasında çok önemli bir role sahip.

His book, <i>Cosmos</i>, describes this theory

Bu teorisini tarif ettiği "Cosmos" adlı kitabı,

and is still in print today.

bugün hâlâ basılmakta.

As celebrated a scientist as he was,

Von Humboldt şöhretli bir bilim adamı olduğu kadar

Von Humboldt was also generous,

cömertti de ve bu sayede

thus serving another role in the world.

dünyada diğer bir rol daha oynadı.

Kendinden genç bilim adamlarına öğretmenlik ve akıl hocalığı yapıyordu.

He was the mentor and teacher to younger scientists.

In fact, just recently it was discovered

Öyle ki, Humboldt'un

the crucial role that Humboldt played in the work

en meşhur mektup arkadaşı Charles Darwin'in eserleri

of his most famous pen-pal,

üzerindeki can alıcı etkisi

Charles Darwin.

yakın geçmişte keşfedildi.

A young Darwin read Humboldt extensively

Genç Darwin, Humboldt'u kapsamlı bir şekilde okuyordu

and wrote in his diary while on the Beagle,

ve bir gün Beagle'dayken günlüğüne,

"I am at present fit only to read Humboldt.

"Şu sıralar sadece Humboldt'u okuyacak hâldeyim.

He, like another sun, illuminates everything I behold."

O, adeta başka bir güneş gibi, baktığım her şeyi aydınlatıyor.", yazmıştı.

Today, although Humboldt is known and revered

Bugün, Humboldt her ne kadar bir grup bilim adamı tarafından

by a small community of scientists,

tanınsa ve büyük saygı görse de,

he is almost totally forgotten by many of us.

birçoğumuz tarafından neredeyse tamamen unutulmuş durumda.

Alexander Von Humboldt's influence is apparent

Alexander Von Humboldt'un etkisi

everywhere and in every scientific discipline.

her yerde ve her bilimsel disiplinde aşikâr.

He is, perhaps, the most important forgotten man of science.

Belki de bilim tarihinin unutulan en önemli insanı.

But he doesn't have to be,

Ama böyle olmak zorunda değil,

because if you remember him,

çünkü belki siz onu hatırlarsanız

perhaps his influence will be celebrated.

onun etkisi de övülecektir.