Who is Alexander von Humboldt? - George Mehler

Kim był Aleksander von Humboldt? - George Mehler

Transcriber: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Tłumaczenie: Korekta: Daniel Wróblewski

I would like to introduce you

Chciałbym wam przedstawić

to one of the most amazing scientists

jednego z największych naukowców,

who have ever lived.

którzy kiedykolwiek żyli.

So famous, that more places on Earth

Tak słynnego, że nazwano po nim więcej miejsc na Ziemi,

have been named after him than any human being.

niż po jakimkolwiek innym człowieku.

So famous, that President Thomas Jefferson

Tak słynnego, że prezydent Thomas Jefferson

said he was the most important scientist he ever met.

określił go największym naukowcem, jakiego spotkał.

And Simon Bolivar called him the true discoverer of South America.

Prezydent Wenezueli Simon Bolivar nazwał go prawdziwym odkrywcą Ameryki Południowej.

On the 100th anniversary of his birth,

W setną rocznicę jego urodzin

every story on the front page of <i>The New York Times</i>

The New York Times pisał o nim

was written about him.

na całej pierwszej stronie.

Who is this scientist

Kim jest ten naukowiec

and what did he do that was so extraordinary?

i co zrobił tak nadzwyczajnego?

His name is Alexander Von Humboldt.

To Aleksander Von Humboldt.

Never heard of him?

Nigdy o nim nie słyszeliście?

Most people haven't.

Większość nie słyszała.

His name has been lost in history,

Jego nazwisko zagubiło się w odmętach historii,

but here is what he did.

ale zaraz usłyszycie czego dokonał.

Alexander Von Humboldt started as a practicing geologist,

Von Humboldt na początku zajmował się geologią,

but when an inheritance allowed him the freedom to travel,

lecz kiedy dzięki otrzymanemu spadkowi mógł podróżować,

he began an incredible, five-year scientific journey

wyruszył na niewiarygodną, 5-letnią naukową podróż

through South America,

przez Amerykę Południową.

Mexico,

Meksyk

and Cuba.

i Kubę.

From 1799 to 1804,

Od 1799 do 1804 roku

Von Humboldt and his botonist partner, Aime Bonpland,

Von Humboldt i jego partner - botanik Aime Bonpland

traveled through the jungles of Venezuela,

podróżowali przez wenezuelskie dżungle

made detailed drawings of Inca ruins

i sporządzili szczegółowe rysunki inkaskich ruin,

while exploring the mountains of Peru,

odkrywając góry Peru

and traversed the breadth of Mexico and Cuba.

i przemierzając cały Meksyk i Kubę.

He explored the length of the Orinoco River in Venezuela.

Von Humboldt przemierzył całą długość wenezuelskiej rzeki Orinoko.

This 1700 mile portion of the trip

Ta 1700-milowa część wyprawy

was filled with danger, disease, and fantastic new discoveries.

była pełna niebezpieczeństw, chorób oraz niesamowitych odkryć.

For example, Von Humboldt was the first explorer

Przykładowo, von Humboldt jako pierwszy widział

to witness the preparation of the curare plant for poison arrows.

przygotowanie rośliny kurare służącej do zatruwania strzał.

He recognized the importance of the cinchona tree,

Zrozumiał, jak ważne było drzewo chinowe,

whose bark contains quinine,

którego kora zawiera chininę,

which is a malaria cure,

lekarstwo na malarię,

and discovered the ocean current,

oraz odkrył prąd oceaniczny,

which limits rainfall on the coast of Peru,

który zmniejsza opady deszczu u wybrzeża Peru,

later named the Humboldt Current.

później nazwany Prądem Humboldta.

He discovered and described many new species of plants and animals,

Odkrył i opisał wiele nowych gatunków roślin i zwierząt,

including the electric eel.

łącznie z węgorzem elektrycznym.

In Ecuador, he climbed the one of the highest volcanoes, Chimborazo,

W Ekwadorze wspiął się na jeden z najwyższych wulkanów Chimborazo,

so that he could record air pressure,

aby zbadać ciśnienie powietrza,

something no one had ever done at this altitude.

czego nikt wcześniej nie zrobił tak wysoko.

The entire journey covered over 24,000 miles,

Cała podróż objęła ponad 38600 kilometrów,

the same distance as the circumference of the Earth.

czyli tyle, co obwód Ziemi.

Along the way, he took measurements

Po drodze robił pomiary

about the shape of the land,

ukształtowania terenu,

its temperature,

jego temperatury,

the air pressure,

ciśnienia powietrza

and the strength of magnetic fields.

i siły pól magnetycznych.

By connecting places of identical temperatures,

Łącząc miejsca o identycznej temperaturze,

he created contour maps with lines of similar temperatures,

stworzył mapy konturowe z liniami o podobnych temperaturach,

which he called "isotherms".

które nazwał "izotermami".

Because Humboldt invented these maps,

Dzięki temu, że Humboldt wynalazł te mapy,

scientists began to see patterns

uczeni zaczęli zauważać prawidłowości dotyczące

in the life

życia

and the types of life

i form życia

present in certain places,

obecnych w niektórych miejscach

and he became a pioneer

i był także pionierem

in the visual presentation of scientific data.

wizualnego przedstawiania naukowych danych.

These discoveries and measurements were critical

Dzięki tym odkryciom i pomiarom Von Humboldt

to what made him such an important scientist.

uznawany jest za wielkiego naukowca.

Until Humboldt, scientists who described new plants and animals

Przedtem naukowcy, którzy opisywali nowe rośliny i zwierzęta

did not clearly see the crucial connection

nie dostrzegali jasno istotnej korelacji

between living things

między formami żywymi,

and the places in which they lived,

a środowiskiem ich życia

called habitats.

zwanymi siedliskami.

They did not appreciate the role of the environment

Nie doceniano roli środowiska

on the diversity of life.

i różnorodności życia.

Humboldt discovered and understood the importance

Von Humboldt odkrył i zrozumiał wagę

of these connections.

tych powiązań.

Because of this,

he is considered the founder of biogeography.

Dzięki temu, jest on uważany

za ojca biogeografii.

He also developed a theory called the "Unity of Nature,"

Ponadto rozwinął teorię "Jedności Przyrody",

which shows the interconnectedness of all nature.

która ukazuje wewnętrzne powiązania całej natury.

This knowledge plays a vital role

Ta wiedza gra kluczową rolę

in the preservation and protection of our habitat.

w zachowaniu i ochronie naszego siedliska.

His book, <i>Cosmos</i>, describes this theory

Jego książka Kosmos, opisuje tę teorię

and is still in print today.

i jest nadal wydawana.

As celebrated a scientist as he was,

Był nie tylko sławnym naukowcem,

Von Humboldt was also generous,

Von Humboldt był także hojny,

thus serving another role in the world.

służąc światu w jeszcze inny sposób.

He was the mentor and teacher to younger scientists.

Był przewodnikiem duchowym i nauczycielem młodych uczonych.

In fact, just recently it was discovered

Rzeczywiście, niedawno odkryto

the crucial role that Humboldt played in the work

istotę roli, jaką grał Von Humboldt w pracy

of his most famous pen-pal,

jego najbardziej znanego korespondencyjnego przyjaciela,

Charles Darwin.

Karola Darwina.

A young Darwin read Humboldt extensively

Młody Darwin dokładnie czytał prace Humboldta

and wrote in his diary while on the Beagle,

i na statku Beagle pisał w swoim dzienniku:

"I am at present fit only to read Humboldt.

"Obecnie mogę czytać tylko Humboldta.

He, like another sun, illuminates everything I behold."

On, jak drugie Słońce, oświetla wszystko, co widzę".

Today, although Humboldt is known and revered

Dzisiaj, chociaż Humboldt jest znany i szanowany

by a small community of scientists,

przez niewielką społeczność naukowców,

he is almost totally forgotten by many of us.

jest prawie całkowicie zapomniany przez wielu z nas.

Alexander Von Humboldt's influence is apparent

Wkład Aleksandra Von Humboldta jest widoczny

everywhere and in every scientific discipline.

wszędzie i w każdej naukowej dziedzinie.

He is, perhaps, the most important forgotten man of science.

Jest on zapewne najważniejszym zapomnianym człowiekiem nauki.

But he doesn't have to be,

Ale wcale nie musi nim być,

because if you remember him,

bo jeśli wy go zapamiętacie,

perhaps his influence will be celebrated.

jego znaczenie dla świata będzie sławione.