Why do animals have such different lifespans? - Joao Pedro de Magalhaes

Hayvanların yaşam süreleri neden farklı? - Joao Pedro de Magalhaes

Çeviri: Gülsüm Öztürk Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

For the microscopic lab worm, C. elegans

Mikroskopik laboratuvar solucanı olan C.elegans için,

life equates to just a few short weeks on Earth.

hayat sadece birkaç kısa haftaya eşit.

Compare that with the tortoise, which can age to more than 100 years.

Onu 100 yıldan fazla yaşayabilen kaplumbağayla kıyaslayın.

Mice and rats reach the end of their lives after just four years,

Fareler ve sıçanlar sadece dört yıl yaşarken,

while for the bowhead whale, Earth's longest-lived mammal,

en uzun ömürlü memeli olan Grönland balinası

death can come after 200.

200 yıldan fazla yaşar.

Like most living things,

Tüm yaşayan canlılar gibi,

the vast majority of animals gradually degenerate after reaching sexual maturity

hayvanların büyük çoğunluğu, cinsel olgunluğa eriştikten sonra

in the process known as aging.

yaşlanma denilen süreçte kademeli olarak dejenere olur.

But what does it really mean to age?

Ancak bunun gerçekten "yaş" ile bağlantısı ne?

The drivers behind this process are varied and complicated,

Bu sürecin arkasındaki faktörler çeşitli ve karmaşık,

but aging is ultimately caused by cell death and dysfunction.

ancak yaşlanma, en nihayetinde hücre ölümü ve bozulması ile oluşur.

When we're young, we constantly regenerate cells

Biz gençken, düzenli olarak hücreleri,

in order to replace dead and dying ones.

yani ölü olan veya ölmekte olanları yenilemek için canlandırıyoruz.

But as we age, this process slows down.

Ama yaşlanırken, bu süreç yavaşlar.

In addition, older cells don't perform their functions as well as young ones.

Ayrıca, yaşlı hücreler, işlevlerini genç olanlar gibi yapamaz.

That makes our bodies go into a decline,

Bu da bedenimizi zayıflatır,

which eventually results in disease and death.

ki bu da zamanla hastalık ve ölümle sonuçlanır.

But if that's consistently true,

Ancak bu mütemadiyen doğruysa,

why the huge variance in aging patterns and lifespan within the animal kingdom?

neden hayvanlar alemindeki yaşam döngüsü ve yaşlanma modellerinde büyük fark var?

The answer lies in several factors,

Cevap, birkaç faktörde yatıyor,

including environment

çevre

and body size.

ve beden boyutu gibi.

These can place powerful evolutionary pressures on animals to adapt,

Bunlar hayvanlara uyarlanmak için güçlü evrimsel baskılar koyabilirler,

which in turn makes the aging process different across species.

bu da yaşlanma sürecini türler arasında farklı kılar.

Consider the cold depths of the Atlantic and Arctic Seas,

Atlantik'in ve Kutup Denizleri'nin soğuk derinliklerini düşünün,

where Greenland sharks can live to over 400 years,

Grönland köpek balıkları orada 400 yılın üzerinde yaşayabilirken,

and the Arctic clam known as the quahog can live up to 500.

quahog diye bilinen kutup istiridyesi 500 yıla kadar yaşayabiliyor.

Perhaps the most impressive of these ocean-dwelling ancients

Belki de bu yaşlı okyanus canlılarının en etkileyici olanı

is the Antarctic glass sponge,

Güney Kutbu cam süngeridir.

which can survive over 10,000 years in frigid waters.

O da buz gibi sularda 1000 yılı aşkın bir sürede hayatta kalabiliyor.

In cold environments like these, heartbeats and metabolic rates slow down.

Bunun gibi soğuk ortamlarda, kalp atışları ve metabolizma hızı yavaşlar.

Researchers theorize that this also causes a slowing of the aging process.

Araştırmacılar, bunun ayrıca yaşlanma sürecini de yavaşlattığını farz ediyor.

In this way, the environment shapes longevity.

Bu şekilde, çevre, yaşam süresini şekillendiriyor.

When it comes to size, it's often, but not always,

Boyuta gelince, her zaman olmasa da sıklıkla,

the case that larger species have a longer lifespan than smaller ones.

daha büyük canlı türleri, daha küçük olanlardan daha uzun yaşıyor.

For instance, an elephant or whale will live much longer

Örneğin, bir fil veya balina,

bir fare, sıçan veya tarla faresinden çok daha uzun yaşıyor.

than a mouse, rat, or vole,

which in turn have years on flies and worms.

Sinek ve solucanlara gelince sadece yıllar söz konusu.

Some small animals, like worms and flies,

Sinek ve solucan gibi bazı küçük hayvanlar,

are also limited by the mechanics of their cell division.

kendi hücre bölünmelerinin çalışma şekliyle sınırlıdır.

They're mostly made up of cells that can't divide and be replaced when damaged,

Çoğunlukla, hasar gördüklerinde bölünüp yenilenemeyen hücrelerden oluşmuşturlar,

so their bodies expire more quickly.

bu yüzden bedenlerinin süresi daha çabuk sona erer.

And size is a powerful evolutionary driver in animals.

Ve boyut, hayvanlarda güçlü bir evrimsel faktördür.

Smaller creatures are more prone to predators.

Daha küçük yaratıklar avcılığa daha yatkındır.

A mouse, for instance, can hardly expect to survive more than a year in the wild.

Örneğin, bir fare, vahşi yaşamda bir yıldan daha fazla zor yaşar.

So, it has evolved to grow and reproduce more rapidly,

Bu yüzden, büyümeye ve çoğalmaya daha hızlı evrildi,

like an evolutionary defense mechanism against its shorter lifespan.

kendi kısa yaşam döngüsüne karşı bir evrimsel savunma mekanizması gibi.

Larger animals, by contrast, are better at fending off predators,

Daha büyük hayvanlar, tam tersine, avcıları uzaklaştırmakta daha iyidirler

and so they have the luxury of time to grow to large sizes

ve büyük boyutlara erişmek ve hayatları boyunca defalarca

and reproduce multiple times during their lives.

çoğalmak için zaman lüksüne sahipler.

Exceptions to the size rule include bats, birds, moles, and turtles,

Boy kuralına istisna olarak yarasalar, kuşlar, köstebekler ve kaplumbağalar var.

but in each case, these animals have other adaptations

Ancak her durumda, bu hayvanların avcılardan kaçmasına

that allow them to escape predators.

izin veren başka adaptasyonları da var.

But there are still cases where animals with similar defining features,

Ancak yine de, boyut ve yaşama ortamı gibi benzer belirleyici

like size and habitat,

özelliklere sahip hayvanların,

age at completely different rates.

tamamen farklı sürelerde yaşlandığı durumlar söz konusudur.

In these cases, genetic differences,

Bu durumlarda, genetik farklılıklar,

like how each organism's cells respond to threats,

her bir organizmanın tehditlere nasıl karşılık verecekleri gibi,

often account for the discrepancies in longevity.

yaşam süresindeki tutarsızlıkları açıklar.

So it's the combination of all these factors

Bu nedenle, farklı hayvanlarda

playing out to differing degrees in different animals

farklı derecelerde gelişen bu faktörlerin bileşimi,

that explains the variability we see in the animal kingdom.

hayvanlar aleminde gördüğümüz değişkenliği açıklıyor.

So what about us?

Peki, ya biz?

Humans currently have an average life expectancy of 71 years,

İnsanoğlu, günümüzde 71 yıllık ortalama bir yaşam süresine sahip,

meaning that we're not even close to being the longest living inhabitants on Earth.

ki bunun anlamı yeryüzünün en uzun yaşayan sakinine yakın bile değiliz.

But we are very good at increasing our life expectancy.

Ancak yaşam süremizi uzatmakta çok iyiyiz.

In the early 1900s, humans only lived an average of 50 years.

1900'lerin başlarında insanlar ortalama 50 yıl yaşıyordu.

Since then, we've learned to adapt by managing many of the factors

O zamandan beri, ölüme neden olan pek çok faktörü yöneterek

that cause deaths,

uyum sağlamayı öğrendik,

like environmental exposure and nutrition.

çevresel maruziyet ve beslenme gibi.

This, and other increases in life expectancy

Bu ve hayat beklentisindeki diğer artışlar,

make us possibly the only species on Earth

bizi, muhtemelen doğal kaderimizi kontrol altına alan

to take control over our natural fate.

yeryüzündeki tek tür hâline getirdi.