Why do animals have such different lifespans? - Joao Pedro de Magalhaes

Tại sao giới động vật lại có vòng đời khác nhau? - Joao Pedro de Magalhaes

Reviewer: Hà Vinh Cao Quang

For the microscopic lab worm, C. elegans

Với loài giun C. elegans trong phòng thí nghiệm,

life equates to just a few short weeks on Earth.

cuộc sống chỉ kéo dài vỏn vẹn vài tuần lễ trên Trái Đất.

Compare that with the tortoise, which can age to more than 100 years.

Trong khi đó loài rùa, vòng đời có thể lên đến hơn 100 năm.

Mice and rats reach the end of their lives after just four years,

Chuột kết thúc cuộc đời của chúng sau bốn năm,

while for the bowhead whale, Earth's longest-lived mammal,

trong khi cá voi đầu cong, loài thú sống lâu nhất Trái Đất,

death can come after 200.

sau khoảng 200 năm mới từ giã cuộc đời.

Like most living things,

Như hầu hết các vật sống,

the vast majority of animals gradually degenerate after reaching sexual maturity

đa số các động vật dần thoái hóa sau khi đạt trưởng thành về sinh lý

in the process known as aging.

trong quá trình lão hóa.

But what does it really mean to age?

Nhưng thực ra lão hóa có nghĩa gì?

The drivers behind this process are varied and complicated,

Các tác nhân sau quá trình này rất đa dạng và phức tạp,

but aging is ultimately caused by cell death and dysfunction.

nhưng về cơ bản nó được gây ra bởi sự rối loạn và sự chết đi của tế bào.

When we're young, we constantly regenerate cells

Khi ta trẻ, các tế bào liên tục được sản sinh

in order to replace dead and dying ones.

để thay thế các tế bào già và các tế bào chết.

But as we age, this process slows down.

Nhưng khi ta già đi, quá trình này trở nên chậm lại.

In addition, older cells don't perform their functions as well as young ones.

Chưa kể, những tế bào già không thể hoạt động tốt như trước đó.

That makes our bodies go into a decline,

Khiến cơ thể chúng ta dần thoái hóa,

which eventually results in disease and death.

dẫn đến bệnh tật và cái chết.

But if that's consistently true,

Nhưng nếu điều này luôn đúng,

why the huge variance in aging patterns and lifespan within the animal kingdom?

tại sao lại có sự khác biệt quá lớn trong vương quốc của động vật?

The answer lies in several factors,

Đáp án nằm trong rất nhiều nhân tố,

including environment

bao gồm cả môi trường

and body size.

và kích thước cơ thể.

These can place powerful evolutionary pressures on animals to adapt,

Các yếu tố này giúp động vật thích nghi với áp lực tiến hóa

which in turn makes the aging process different across species.

và làm đa dạng hóa quá trình lão hóa ở các loài động vật.

Consider the cold depths of the Atlantic and Arctic Seas,

Hãy để ý đến độ sâu lạnh lẽo của Đại Tây Dương và Bắc Băng Dương,

where Greenland sharks can live to over 400 years,

nơi cá mập Greenland có thể sống đến hơn 400 năm,

and the Arctic clam known as the quahog can live up to 500.

và sò biển quahog Bắc Cực có thể sống đến 500 năm.

Perhaps the most impressive of these ocean-dwelling ancients

Ấn tượng nhất trong số động vật biển sống lâu có lẽ là

is the Antarctic glass sponge,

loài bọt biển thủy tinh ở Đại Tây Dương,

which can survive over 10,000 years in frigid waters.

có thể sống đến hơn 10000 năm trong nước lạnh.

In cold environments like these, heartbeats and metabolic rates slow down.

Trong những môi trường lạnh thế này, nhịp tim và tốc độ trao đổi chất chậm lại.

Researchers theorize that this also causes a slowing of the aging process.

Các nhà nghiên cứu cho rằng điều này cũng có thể làm chậm quá trình lão hóa.

In this way, the environment shapes longevity.

Do đó làm tăng tuổi thọ hay vòng đời.

When it comes to size, it's often, but not always,

Khi nói đến kích thước cơ thể, thì thường là,

the case that larger species have a longer lifespan than smaller ones.

các loài có cơ thể lớn hơn sẽ sống lâu hơn.

For instance, an elephant or whale will live much longer

Ví dụ, voi hay cá voi sẽ sống lâu hơn

than a mouse, rat, or vole,

các loài chuột, và chuột

which in turn have years on flies and worms.

lại là loài sống lâu hơn ruồi và giun.

Some small animals, like worms and flies,

Môt số động vật tí hon như giun và ruồi.

are also limited by the mechanics of their cell division.

cũng bị giới hạn bởi các cơ chế của phân chia tế bào.

They're mostly made up of cells that can't divide and be replaced when damaged,

Chúng gần như chỉ tạo ra các tế bào không thể phân chia và thay thế,

so their bodies expire more quickly.

nên cơ thể nhanh chóng thoái hóa.

And size is a powerful evolutionary driver in animals.

Kích thước là một nhân tố quan trọng trong tiến hóa ở động vật.

Smaller creatures are more prone to predators.

Những sinh vật nhỏ hơn dễ làm mồi cho các động vật lớn.

A mouse, for instance, can hardly expect to survive more than a year in the wild.

Ví dụ, một con chuột khó có thể sống hơn một năm trong tự nhiên.

So, it has evolved to grow and reproduce more rapidly,

Vì thế, chúng đã tiến hóa theo hướng phát triển và sinh sản nhanh hơn,

like an evolutionary defense mechanism against its shorter lifespan.

như là cơ chế được tiến hóa để đối phó với vòng đời hạn chế của mình.

Larger animals, by contrast, are better at fending off predators,

Ngược lại, động vật lớn hơn dễ tránh được thú săn mồi hơn

and so they have the luxury of time to grow to large sizes

nên có thời gian để phát triển thành kích thước lớn hơn

and reproduce multiple times during their lives.

và sinh sản nhiều lần trong vòng đời của mình.

Exceptions to the size rule include bats, birds, moles, and turtles,

Dơi, chim, chuột chũi, và rùa nằm ngoài quy luật này,

but in each case, these animals have other adaptations

nhưng mỗi loài vẫn có cách thích nghi riêng

that allow them to escape predators.

để giúp chúng thoát khỏi kẻ thù săn mồi.

But there are still cases where animals with similar defining features,

Vẫn còn những trường hợp khác mà động vật với đặc điểm tương tự,

like size and habitat,

có cùng kích thước và môi trường sống,

age at completely different rates.

lại có vòng đời hoàn toàn khác nhau.

In these cases, genetic differences,

Trong trường hợp này, sự khác biệt di truyền

like how each organism's cells respond to threats,

như cách thức các tế bào phản ứng lại với nguy hiểm,

often account for the discrepancies in longevity.

thường là tác nhân của khác biệt trong tuổi thọ.

So it's the combination of all these factors

Vì vậy chính sự kết hợp tất cả các yếu tố này

playing out to differing degrees in different animals

với mức độ khác nhau ở các loài động vật khác nhau

that explains the variability we see in the animal kingdom.

đã dẫn đến sự khác biệt mà ta thấy trong giới động vật.

So what about us?

Vậy còn chúng ta thì sao?

Humans currently have an average life expectancy of 71 years,

Nhân loại gần đây đã đạt đến tuổi thọ trung bình là 71 năm,

meaning that we're not even close to being the longest living inhabitants on Earth.

có nghĩa vẫn còn rất xa để trở thành một trong những loài thọ nhất Trái Đất.

But we are very good at increasing our life expectancy.

Nhưng chúng ta có thừa khả năng để kéo dài vòng đời của mình.

In the early 1900s, humans only lived an average of 50 years.

Vào đầu thập niên 1900, nhân loại chỉ sống được khoảng 50 năm.

Since then, we've learned to adapt by managing many of the factors

Kể từ đó, chúng ta dần thích nghi bằng việc kiểm soát các nhân tố

that cause deaths,

gây ra tử vong,

like environmental exposure and nutrition.

như sự tiếp xúc với môi trường và dinh dưỡng.

This, and other increases in life expectancy

Điều này, cùng sự phát triển của những yếu tố khác

make us possibly the only species on Earth

khiến ta trở thành một trong những loài duy nhất trên Trái Đất

to take control over our natural fate.

làm chủ được số phận tự nhiên của mình.