Everything you need to know to read Homer's "Odyssey" - Jill Dash

ทุกสิ่งที่คุณต้องรู้ก่อนอ่านมหากาพย์โอดิสซีย์ของโฮเมอร์ - จิล แดช (Jill Dash)

Translator: Yada Sattarujawong Reviewer: Vera Chicharito

การต้องผจญกับยักษ์กินคนในระยะประชิด

แม่มดที่เปลี่ยนคนให้กลายร่างเป็นหมู

กษัตริย์ที่สาบสูญหวนกลับมาชิงบัลลังก์

เรื่องเล่าแต่ละเรื่องล้วนยิ่งใหญ่ในตัวเอง

แต่เรื่องราวเหล่านี้เป็นเพียงส่วนหนึ่ง ของมหากาพย์ "โอดิสซีย์"

บทกวี 12,000 บรรทัด ที่เล่าขานถึงประวัติศาสตร์ เรื่องเล่า และตำนานกรีกโบราณ

เราจะทำความเข้าใจเนื้อหาอันยืดยาว

ซึ่งบอกเล่าเรื่องราว ที่มาจากโลกอันไกลโพ้นได้อย่างไร

ความจริงที่ว่าเราสามารถอ่านมหากาพย์ "โอดิสซีย์" ได้ก็นับว่าเหลือเชื่อแล้ว

เพราะมันถูกประพันธ์ขึ้นก่อนที่จะมีการประดิษฐ์อักษรกรีก เมื่อ 800 ปีก่อนคริสตกาล

โดยแต่งขึ้นเพื่อขับให้คนฟัง ไม่ใช่สำหรับอ่าน

และมีนักขับลำนำที่เรียกว่า แรพโสด (rhapsodes) เป็นผู้ขับขาน

แต่เดิมเนื้อเรื่องระบุว่า ผู้แต่งคือ ชายตาบอดนามว่า "โฮเมอร์"

แต่ไม่มีใครทราบแน่ชัดว่า เขามีตัวตนจริงหรือเป็นเพียงตำนาน

ครั้งแรกสุดที่มีการกล่าวถึงโฮเมอร์ ก็หลายร้อยปีหลังยุคที่เขามีชีวิตอยู่

และบทกวีที่คาดว่าเขาเป็นผู้แต่ง ก็ดูเหมือนจะถูกเปลี่ยนแปลง

และถูกเรียบเรียงใหม่หลายครั้ง โดยผู้แต่งหลายคน

ก่อนที่จะมีการบันทึกในรูปแบบ ที่เรารู้จักกันในปัจจุบัน

ที่จริงแล้วคำว่า แรพโสด (rhapsode) นั้นหมายถึง การปะติดปะต่อกัน

อย่างที่กวีได้นำเรื่องราวที่มีอยู่จริง อย่างเรื่องขบขัน นิยายปรัมปรา และเพลง

มารวมกันเป็นเรื่องเล่าเดียว

ในการขับมหากาพย์อันยืดยาวนี้

แรพโสดใช้จังหวะหนัก - เบาที่สม่ำเสมอ

ร่วมกันกับการใช้เทคนิคที่ช่วยให้จำได้

เช่นการซ้ำคำหรือบทส่วนหนึ่งที่จำไว้

ซึ่งประกอบด้วย การบรรยายตัวละคร และฉากต่าง ๆ

ช่วยให้แรพโสดรู้ว่าเล่าถึงไหนแล้ว

เช่นเดียวกับคอรัสหรือท่อนส่งของเพลง ที่ช่วยให้เราจำวรรคต่อไปได้

เพราะว่าผู้ฟังคุ้นเคยกับเนื้อหาส่วนใหญ่ อยู่แล้ว

จึงไม่แปลกที่จะได้ยินบางบท ผิดลำดับไปบ้าง

ต่อมาลำดับของเรื่องเริ่มแน่นอน

และเนื้อเรื่องก็กลาย เป็นฉบับที่เราได้อ่านกันในปัจจุบัน

แต่เนื่องจากโลกได้เปลี่ยนไป ในช่วงหลายพันปีที่ผ่านมา

มันจึงเป็นเรื่องดีที่จะรู้ถึงความเป็นมา ก่อนเริ่มต้นอ่าน

โอดิสซีย์ เป็นภาคต่อของ "อิเลียด" มหากาพย์ชื่อดังอีกเรื่องหนึ่งของโฮเมอร์

ซึ่งเล่าถึงเรื่องราวของสงครามกรุงทรอย

หากจะมีแก่นเรื่องที่เชื่อมเรื่องราวทั้งสอง เข้าด้วยกัน ก็คงจะเป็นคำเตือนนี้

อย่าได้คิดลองดีเทพเจ้าให้พิโรธ ไม่ว่าจะในสถานการณ์ใดก็ตามที

เทพเจ้ากรีก คือส่วนผสมอันตรายระหว่าง พลังเทพ กับความไม่แน่นอนแบบมนุษย์

ซึ่งอาจริษยา และอาฆาตแค้นอย่างยาวนาน

และปัญหาต่างๆที่มักพบในบทกวีนั้น ก็เกิดจากความอหังการของตัวมนุษย์เอง

หรือความทรนงว่าตนเองเหนือกว่าเทพเจ้า

ความปรารถนาที่จะให้เทพเจ้าพอใจนั้น มีอยู่เปี่ยมล้น

ตามประเพณีดั้งเดิม ชาวกรีก จะต้อนรับคนแปลกหน้า

ให้เข้ามาในบ้านด้วยความยินดี

เพราะเกรงว่า คนแปลกหน้าเหล่านั้น อาจจะเป็นเทพจำแลง

กฎเกณฑ์การต้อนรับแขกแต่โบราณนี้ เรียกว่า ซีเนีย (xenia)

ซึ่งหมายถึงการที่เจ้าบ้านต้อนรับแขกโดย ให้ที่พัก อาหาร และอำนวยความสะดวก

และแขกก็ตอบแทนน้ำใจนั้น ด้วยมารยาทอันดีหรือของขวัญที่มี

ซีเนีย (xenia) มีบทบาทอย่างมาก ในเรื่อง "โอดิสซีย์"

เพราะโอดิซิอุสที่เร่ร่อนอยู่นั้น เป็นแขกของคนอื่นอยู่เสมอ

ขณะที่โอดิซิอุสไม่อยู่นั้น ภรรยาคนเก่ง "เพเนโลปี" ก็ทำหน้าที่เป็นเจ้าบ้านอยู่ไม่ขาด

มหากาพย์โอดิสซีย์ เล่าเรื่องราวการเดินทาง อันยาวนานของโอดิซิอุส

แต่เรื่องเริ่มเล่าในระหว่างเหตุการณ์ต่าง ๆ

สิบปีหลังจากสงครามกรุงทรอย ฮีโร่ของเรากลับยังติดอยู่บนเกาะ

ห่างจาก อิทาคา เมืองบ้านเกิด และครอบครัวที่ไม่ได้พบหน้ามา 20 ปี

เนื่องจากเขาทำให้เทพสมุทรโกรธ เพราะไป ทำไซคลอปลูกชายของโพไซดอนตาบอด

การเดินทางกลับบ้านของโอดิซิอุส จึงมีแต่เคราะห์ซ้ำกรรมซัด

แถมด้วยปัญหาที่ก่อตัวขึ้นในบ้านเกิด และเหล่าเทพที่กำลังตัดสินชะตาของเขา

โอดิซิอุสเล่าเรื่องการผจญภัย หลายปีของเขาให้เจ้าบ้านฟัง

หนึ่งในบรรดาสิ่งที่น่าทึ่งที่สุด เกี่ยวกับโอดิสซีย์

คือช่องว่างด้านความรู้ของเรา เกี่ยวกับช่วงเวลานั้นในอดีต

กับรายละเอียดมหาศาล ที่อยู่ในบทกวี

นักประวัติศาสตร์ นักภาษาศาสตร์ และนักโบราณคดี

ได้ใช้เวลาหลายร้อยปีเพื่อสืบหา เศษซากของกรุงทรอย

และพยายามระบุว่า เกาะไหนบ้าง ที่โอดิซิอุสเดินทางไปถึง

และเช่นเดียวกับพระเอกของเรื่อง มหากาพย์ทั้ง 24 เล่มได้เดินทาง

ผ่านกาลเวลา ตำนาน และประวัติศาสตร์ เนิ่นนานหลายศตวรรษ

จนได้มาเล่าเรื่องราวน่าประหลาดให้เราฟัง ในวันนี้