Everything you need to know to read Homer's "Odyssey" - Jill Dash

Tłumaczenie: Agnieszka Jaromin Korekta: Rysia Wand

A close encounter with a man-eating giant,

Bliskie spotkanie z olbrzymem-ludojadem,

a sorceress who turns men into pigs,

czarodziejka zmieniająca ludzi w świnie,

a long-lost king taking back his throne.

zaginiony król powracający na tron.

On their own, any of these make great stories,

Każda opowieść jest wspaniała sama w sobie,

but each is just one episode in the "Odyssey,"

ale wszystkie stanowią jedynie fragment "Odysei",

a 12,000-line poem spanning years of Ancient Greek history, myth, and legend.

liczącego 12 tysięcy wersów poematu

opisującego całe lata historii, mitów i legend starożytnej Grecji.

How do we make sense of such a massive text

Jak zrozumieć tak ogromny tekst

that comes from and tells of a world so far away?

pochodzący z tak odległego świata i opowiadający o nim?

The fact that we can read the "Odyssey" at all is pretty incredible,

Fakt, że w ogóle możemy przeczytać "Odyseję", jest niesamowity,

as it was composed before the Greek alphabet appeared in the 8th century BCE.

bo powstała ona przed pojawieniem się greckiego alfabetu w VIII wieku p.n.e.

It was made for listeners rather than readers,

Powstała dla słuchaczy, nie zaś dla czytelników

and was performed by oral poets called rhapsodes.

i wykonywana była przez poetów ustnych zwanych rapsodystami.

Tradition identifies its author as a blind man named Homer.

Tradycja podaje, że jej autorem był ślepiec o imieniu Homer.

But no one definitively knows whether he was real or legendary.

Jednak nie wiadomo na pewno, czy to prawdziwy człowiek, czy legenda.

The earliest mentions of him occur centuries after his era.

Najwcześniejsze wzmianki o nim pojawiły się całe wieki po jego czasach.

And the poems attributed to him seem to have been changed

Przypisywane mu wiersze najwyraźniej zostały zmienione

and rearranged many times by multiple authors

i wielokrotnie poprawione przez wielu autorów

before finally being written down in their current form.

zanim ostatecznie zostały spisane w obecnej formie.

In fact, the word rhapsode means stitching together,

Słowo "rapsod" oznacza zszywanie części,

as these poets combined existing stories, jokes, myths, and songs

a poeci łączyli istniejące historie, żarty, mity i pieśni

into a single narrative.

w jedną opowieść.

To recite these massive epics live,

Aby móc recytować tak długie eposy na żywo,

rhapsodes employed a steady meter,

rapsodyści używali jednostajnego metrum

along with mnemonic devices,

oraz technik takich jak powtarzanie

like repetition of memorized passages or set pieces.

zapamiętanych fraz lub stałych fragmentów.

These included descriptions of scenery and lists of characters,

Wśród nich znajdowały się opisy scenerii oraz listy bohaterów,

and helped the rhapsode keep their place in the narrative,

które pomagały rapsodystom odnaleźć się w historii,

just as the chorus or bridge of a song helps us to remember the next verses.

tak jak refren czy łącznik w piosence przypominają nam kolejne wersy.

Because most of the tales were familiar to the audience,

Ponieważ wiele z tych opowieści było znanych publiczności,

it was common to hear the sections of the poem out of order.

często fragmentów słuchano nie po kolei.

At some point, the order became set in stone

W pewnym momencie kolejność została ustalona,

and the story was locked into place as the one we read today.

a historia utrwalono jako tę, którą czytamy obecnie.

But since the world has changed a bit in the last several thousand years,

Ponieważ świat zmienił się odrobinę przez ostatnie kilka tysięcy lat,

it helps to have some background before jumping in.

warto mieć pewną wiedzę, zanim zaczniemy.

The "Odyssey" itself is a sequel to Homer's other famous epic, the "Iliad,"

"Odyseja" stanowi kontynuację innego sławnego eposu Homera, "Iliady",

which tells the story of the Trojan War.

opowiadającej historię wojny trojańskiej.

If there's one major theme uniting both poems, it's this:

Jeśli istnieje jakiś wspólny temat łączący te dwa wiersze, jest on następujący:

do not, under any circumstances, incur the wrath of the gods.

pod żadnym pozorem nie narażaj się na gniew bogów.

The Greek Pantheon is a dangerous mix of divine power and human insecurity,

Grecki panteon to niebezpieczna mieszanka boskiej mocy i ludzkich kompleksów,

prone to jealousy and grudges of epic proportions.

skłonna do zazdrości i uraz na epicką skalę.

And many of the problems faced by humans in the poems are caused by their hubris,

Wiele z ludzkich problemów w tych wierszach wynika z ludzkiej pychy

or excessive pride in believing themselves superior to the gods.

lub nadmiernej dumy, przez którą wierzyli, że są lepsi od bogów.

The desire to please the gods was so great

Pragnienie zadowolenia bogów było tak silne,

that the Ancient Greeks traditionally welcomed all strangers

że tradycyjnie starożytni Grecy zapraszali wszystkich obcych

into their homes with generosity

do swoich domów ze szczodrością

for fear that the strangers might be gods in disguise.

z obawy, że tacy obcy mogą być bogami w przebraniu.

This ancient code of hospitality was called xenia.

Ten starożytny kodeks gościnności nazywał się xenia.

It involved hosts providing their guests with safety, food, and comfort,

W jego myśl gospodarze zapewniali gościom bezpieczeństwo, jedzenie i wygodę,

and the guests returning the favor with courtesy and gifts if they had them.

goście zaś odwdzięczali się uprzejmością oraz prezentami, jeśli je posiadali.

Xenia has a significant role in the "Odyssey,"

Xenia odgrywa istotną rolę w "Odysei",

where Odysseus in his wanderings is the perpetual guest,

gdzie Odyseusz jest w czasie swojej tułaczki wiecznym gościem,

while in his absence, his clever wife Penelope plays non-stop host.

podczas gdy jego sprytna żona Penelopa odgrywa nieustannie rolę gospodyni.

The "Odyssey" recounts all of Odysseus's years of travel,

"Odyseja" opowiada o wszystkich latach podróży Odyseusza,

but the narrative begins in medias res in the middle of things.

jednak narracja rozpoczyna się w środku akcji.

Ten years after the Trojan War, we find our hero trapped on an island,

Dziesięć lat po wojnie trojańskiej spotykamy naszego bohatera na wyspie,

still far from his native Ithaca and the family he hasn't seen for 20 years.

wciąż z dala od ojczystej Itaki i rodziny, której nie widział od 20 lat.

Because he's angered the sea god Poseidon by blinding his son, a cyclops,

Ponieważ rozgniewał boga mórz Posejdona oślepiając jego syna cyklopa,

Odysseus's passage home has been fraught with mishap after mishap.

podczas podróży do domu Odyseusza wciąż nękały nieszczęścia.

With trouble brewing at home and gods discussing his fate,

Gdy w domu szykują się kłopoty, a bogowie dyskutują nad jego losem,

Odysseus begins the account of those missing years to his hosts.

Odyseusz zaczyna opowiadać o tych brakujących latach swoim gospodarzom.

One of the most fascinating things about the "Odyssey"

Najciekawsza w "Odysei" jest przepaść

is the gap between how little we know about its time period

między tym, jak niewiele wiadomo na temat jej czasów,

and the wealth of detail the text itself contains.

a bogactwem detali, jakie zawiera sam tekst.

Historians, linguists, and archeologists

Historycy, językoznawcy i archeolodzy

have spent centuries searching for the ruins of Troy

poświęcili całe wieki na poszukiwania ruin Troi

and identifying which islands Odysseus visited.

oraz identyfikację wysp odwiedzonych przez Odyseusza.

Just like its hero, the 24-book epic has made its own long journey

Tak jak jego bohater,

epos złożony z 24 ksiąg przebył własną długą drogę

through centuries of myth and history

przez wieki mitów i historii,

to tell us its incredible story today.

aby opowiedzieć nam dzisiaj swą niezwykłą historię.