Everything you need to know to read Homer's "Odyssey" - Jill Dash

Những điều cần biết để đọc sử thi Odyssey của Homer - Jill Dash

Translator: Viet Ha Nguyen Reviewer: Thuy Nghiem

A close encounter with a man-eating giant,

Một cuộc chạm trán với 1 tên khổng lồ ăn thịt người,

a sorceress who turns men into pigs,

1 mụ phù thủy biến người thành lợn,

a long-lost king taking back his throne.

1 vị vua giành lại ngai vàng.

On their own, any of these make great stories,

Theo cách nào đó, tất cả đã tạo nên những câu chuyện tuyệt vời,

but each is just one episode in the "Odyssey,"

nhưng mỗi nhân vật chỉ là một tập của "Sử thi Hy Lạp",

a 12,000-line poem spanning years of Ancient Greek history, myth, and legend.

12000 dòng thơ về lịch sử, thần thoại và truyền thuyết Hy Lạp cổ đại.

How do we make sense of such a massive text

Nhưng làm sao để có thể hiểu hết được một cuốn sách dày

that comes from and tells of a world so far away?

kể về một thế giới đến từ rất xa xưa?

The fact that we can read the "Odyssey" at all is pretty incredible,

Sự thật là có thể đọc hết sử thi Odyssey

là một việc đáng kinh ngạc,

as it was composed before the Greek alphabet appeared in the 8th century BCE.

bởi nó được sáng tác trước khi

bảng chữ cái Hy Lạp xuất hiện vào thế kỉ thứ 8 TCN.

It was made for listeners rather than readers,

Nó dành cho người nghe hơn là người đọc

và được thực hiện bởi các ứng tác còn gọi là người hát rong.

and was performed by oral poets called rhapsodes.

Tradition identifies its author as a blind man named Homer.

Tương truyền tác giả là người đàn ông mù tên Homer.

But no one definitively knows whether he was real or legendary.

Nhưng không ai biết ông có thật hay chỉ ở trong truyền thuyết.

Hàng thế kỉ sau thời đại của ông mới có bản ghi chép về ông.

The earliest mentions of him occur centuries after his era.

And the poems attributed to him seem to have been changed

Những bài thơ của ông dường như đã bị thay đổi

and rearranged many times by multiple authors

và được sắp xếp lại nhiều lần bởi nhiều tác giả

before finally being written down in their current form.

trước khi nó được viết dưới dạng hiện hành.

In fact, the word rhapsode means stitching together,

Thực tế, từ "người hát rong" nghĩa là đính lại vào nhau,

as these poets combined existing stories, jokes, myths, and songs

vì các nhà thơ đưa các câu chuyện có thật, truyện cười, thần thoại và bài hát

into a single narrative.

thành 1 câu chuyện duy nhất.

To recite these massive epics live,

Để thuộc được những bản sử thi đồ sộ,

rhapsodes employed a steady meter,

họ phải có cảm hứng chủ đạo,

along with mnemonic devices,

cùng các công cụ ghi nhớ

like repetition of memorized passages or set pieces.

như lặp lại đoạn ghi nhớ hay dàn cảnh.

These included descriptions of scenery and lists of characters,

Chúng bao gồm miêu tả về khung cảnh và danh sách diễn viên

Chúng giúp người hát rong giữ vị trí trong câu chuyện,

and helped the rhapsode keep their place in the narrative,

just as the chorus or bridge of a song helps us to remember the next verses.

vì phần điệp khúc hay chuyển tiếp sẽ giúp ta nhớ được phần tiếp theo.

Because most of the tales were familiar to the audience,

Bởi vì lời truyện vốn quen thuộc với khán giả

it was common to hear the sections of the poem out of order.

nên khá phổ biến khi nghe các đoạn của bài mà không theo trật tự.

At some point, the order became set in stone

Đôi lúc, trật tự lời hát là cố định

and the story was locked into place as the one we read today.

và hệ thống câu chuyện cũng như cái ta đọc ngày nay,

But since the world has changed a bit in the last several thousand years,

Nhưng thế giới đã thay đổi so với hàng ngàn năm trước,

it helps to have some background before jumping in.

nó giúp chúng ta có nền tảng trước khi hiểu biết về nó.

Odyssey lại tiếp nối cuốn sử thi nổi tiếng khác của Homer: Iliat,

The "Odyssey" itself is a sequel to Homer's other famous epic, the "Iliad,"

which tells the story of the Trojan War.

kể về chiến tranh thành Troy.

If there's one major theme uniting both poems, it's this:

Chủ đề chính liên kết cả 2 thi sử này là:

do not, under any circumstances, incur the wrath of the gods.

tuyệt đối đừng bao giờ chịu đựng sự thịnh nộ của các vị thần.

Đền thờ thần Hy Lạp là sự kết hợp nguy hiểm

The Greek Pantheon is a dangerous mix of divine power and human insecurity,

giữa sức mạnh thần thánh và sự bất ổn của con người,

prone to jealousy and grudges of epic proportions.

sự ghen ghét và hận thù trong sử thi.

And many of the problems faced by humans in the poems are caused by their hubris,

Và trong thơ con người phải đối mặt với nhiều vấn đề do sự kiêu ngạo,

or excessive pride in believing themselves superior to the gods.

hay ngạo mạn nghĩ mình giỏi hơn các vị thần.

The desire to please the gods was so great

Mong muốn làm hài lòng các vị thần lớn tới nỗi

that the Ancient Greeks traditionally welcomed all strangers

người Hy Lạp cổ đại thường chào đón tất cả người lạ

into their homes with generosity

vào nhà một cách hào phóng

for fear that the strangers might be gods in disguise.

vì họ lo sợ đó là vị thần đã cải trang.

This ancient code of hospitality was called xenia.

Từ ngữ cổ chỉ lòng mến khách là "xenia".

It involved hosts providing their guests with safety, food, and comfort,

Nó gồm việc chủ nhà cho khách sự an toàn, thức ăn, sự thoải mái,

and the guests returning the favor with courtesy and gifts if they had them.

và họ trả ơn với sự lịch thiệp cùng những món quà mang bên mình.

Xenia has a significant role in the "Odyssey,"

Xenia có vai trò đặc biệt trong Odyssey,

where Odysseus in his wanderings is the perpetual guest,

Odysseus luôn luôn đi phiêu du không về,

while in his absence, his clever wife Penelope plays non-stop host.

lúc ông vắng mặt, người vợ thông minh Penelop của ông là mãi mãi chủ nhà.

The "Odyssey" recounts all of Odysseus's years of travel,

Sử thi Odyssey kể lại những năm tháng đi xa của Odysseus,

but the narrative begins in medias res in the middle of things.

nhưng câu chuyện lại bắt đầu từ giữa.

10 năm sau cuộc chiến thành Troy, ta tìm thấy người anh hùng bị kẹt trên đảo,

Ten years after the Trojan War, we find our hero trapped on an island,

still far from his native Ithaca and the family he hasn't seen for 20 years.

ở rất xa quê hương Ithaca và gia đình 20 năm chưa tái gặp của ông.

Because he's angered the sea god Poseidon by blinding his son, a cyclops,

Bởi Odysseus xả giận với thần biển Poseidon

bằng cách chọc mù mắt con trai thần, quỷ một mắt

Odysseus's passage home has been fraught with mishap after mishap.

nên đoạn đường về nhà càng một rủ ro.

With trouble brewing at home and gods discussing his fate,

Rắc rối chờ chực tại quê nhà, các vị thần thì bàn về số phận của ông,

Odysseus begins the account of those missing years to his hosts.

Odysseus bắt đầu kể lại về những năm mất tích cho người chủ nhà.

One of the most fascinating things about the "Odyssey"

Một trong những thứ hấp dẫn nhất của sử thi Odyssey

là khoảng cách giữa những gì ít ỏi chúng ta biết về thời đó

is the gap between how little we know about its time period

and the wealth of detail the text itself contains.

với những chi tiết đầy đủ trong cuốn sử thi đó.

Historians, linguists, and archeologists

Các nhà sử học, ngôn ngữ học và khảo cổ học

have spent centuries searching for the ruins of Troy

đã dành hàng thế kỉ để tìm về dấu vết thành Troy

and identifying which islands Odysseus visited.

và xác định hòn đảo mà Odysseus đã tới.

Just like its hero, the 24-book epic has made its own long journey

Giống như người anh hùng của nó

cuốn sử thi với 24 quyển sách đã

tạo ra hành trình của riêng nó

through centuries of myth and history

qua hàng thế kỉ của huyền thoại và lịch sử

to tell us its incredible story today.

để kể cho chúng ta câu chuyện khó tin ngày nay.