Everything you need to know to read Homer's "Odyssey" - Jill Dash

Այն ամենը, ինչ անհրաժեշտ է իմանալ «Ոդիսականը» կարդալիս - Ջիլլ Դեշ

Translator: Sona Martirossian Reviewer: Tamara Shanoyan

Մարդակեր հսկայի հետ առճակատումը,

կախարդը, որը մարդկանց խոզերի է վերածում,

անհայտ կորած թագավորը, ով վերադարձնում է իր գահը:

Այս դրվագներից յուրաքանչյուրը առանձին հրաշալի պատմություններ են,

սակայն դրանք «Ոդիսականի» մի գլուխն են կազմում,

12,000 տողանի պոեմի, որը նկարագրում է Հին Հունաստանի պատմությունը,

ավանդությունները, լեգենդները:

Ինչպե՞ս հեշտ ընկալել այս ծավալուն տեքստը,

որը ավանդվել է հնուց ու պատմում է այդ աշխարհի մասին:

Միայն այն փաստը, որ հնարավություն ունենք

կարդալ «Ոդիսականը», արդեն զարմանալի է,

քանի որ այն ստեղծվել է հունական գրից առաջ` մ.թ.ա. 8-րդ դարում:

Այն հորինվել է հիմնականում ունկնդրելու, ոչ թե կարդալու համար,

ու ասմունքվել է երգիչների կողմից, որոնք կոչվում էին ռափսոդներ:

Ըստ ավանդության, դրա հեղինակը կույր բանաստեղծ Հոմերոսն էր:

Սակայն ոչ ոք չգիտի` նա գոյություն ունեցել է թե ոչ:

Նրա մասին առաջին հիշատակումները հայտնաբերվել են նրանից մի քանի դար հետո:

Նրան վերագրվող պոեմները փոփոխվել

ու դասավորվել են բազմաթիվ հեղինակների կողմից,

ու վերջապես գրի առնվել ներկայիս տեսքով:

Փաստորեն, «ռափսոդ» բառը նշանակում է կարկատան անող,

քանի որ այս բանաստեղծները հավաքում էին

գոյություն ունեցող պատմությունները, կատակները, ավանդությունները, երգերը

մի էպոսի մեջ:

Այս ծավալուն պոեմները արտասանելու համար

ռափսոդները մշակել էին բանաստեղծական հիմնական տներ,

ինչպես նաև արտասանական տեխնիկաներ,

օրինակ, անգիր արած տողերի կամ մասերի կրկնությունը:

Սրանց թվում էին բնության տեսարանների, հերոսների նկարագրությունը,

որոնք օգնում էին ռափսոդներին հեշտ կողմնորոշվել ասմունքելիս,

ինչպես երգի կրկներգը օգնում է մեզ արագ հիշել դրա հաջորդ տողը:

Քանի որ պատմություններից շատերը ծանոթ էին ժողովրդին,

հաճախ պոեմը խառն էր արտասանվում:

Ժամանակի ընթացքում, արտասանության հաջորդականությունը քարացել է

ու ստացվել է ներկայիս էպոսը, որը մենք կարդում ենք:

Քանի որ աշխարհը մի քանի դարերի ընթացքում որոշակի փոփոխություններ է կրել,

երկը կարդալուց առաջ անհրաժեշտ է դրա մասին գիտելիքներով զինվել:

«Ոդիսականը» Հոմերոսի այլ հանրահայտ երկի` «Իլիականի» շարունակությունն է,

որը տալիս է տրոյական պատերազմի նկարագիրը:

Այս երկու երկերը միավորում է մի ընդհանուր միտք, այն է`

«երբեք, ինչ էլ պատահի, չզայրացնեք աստվածներին»:

Հունական դիցարանը աստվածային ուժի և մարդկային թերահավատության վտանգավոր խառնուրդ է,

որին հատուկ են չափազանցության աստիճանի հասած խանդը ու քենը:

Պոեմների մեջ մարդկանց առերեսած բոլոր չարիքները նրանց փառամոլության

ու աստվածներին նետած մարտահրավերների հետևանքներ են:

Աստվածներին հաճոյանալու ցանկությունը այնքան մեծ էր,

որ հին հույները իրենց օջախ էին հյուրընկալում բոլոր անծանոթներին,

քանի որ վախենում էին,

որ դրանք կարող էին լինել մարդկային կերպարանք առած աստվածները:

Հյուրընկալության հին ավանդույթը կոչվում էր «թեոքսենիա»:

Այն ներառում էր հյուրերին հարմատավետ կացարանով, սնունդով ապահովելը,

իսկ հյուրերը իրենց հերթին պարտքը բարեխղճորեն վերադարձնում էին,

Թեոքսենիան իր կարևոր տեղն ունի «Ոդիսականում»,

որտեղ Ոդիսևսը իր թափառանքների ընթացքում մշտական հյուրի դերում է,

մինչդեռ, իր բացակայության ժամանակ իր կինը՝ Պենելոպեն է մշտական հյուրընկալի դերում:

Ոդիսականը լուսաբանում է Ոդիսևսի ճամփորդության տարիները,

սակայն պատմությունը սկիզբ է առնում գործողությունների թոհուբոհում:

Տրոյական պատերազմից տասը տարի անց, մեր հերոսը հայտնվում է վտարված մի կղզում,

որը հեռու է հայրենի Իթակեից ու իր ընտանիքից,

որին նա քսան տարի չի տեսել:

Քանի որ Ոդիսևսը զայրացրել էր ծովերի աստված` Պոսեյդոնին կուրացնելով նրա որդուն` կիկլոպին,

նրա ճամփորդությանը տուն անընդհատ ինչ-որ բան խնգարում է:

Մինչ հայրենի տանը խռովություն կսկսվեր, իսկ աստվածները կտնօրինեին իր բախտը,

Ոդիսևսը նկարագրում է այս կորած տարիների իր արկածները:

«Ոդիսականի» մասին ամենազարմանալի փաստերից մեկը այն է,

թե ինչքան քիչ է մեզ հայտնի տեքստի ժամանակահատվածի

և մանրամասների մասին:

Պատմաբանները, լեզբանները և հնագետները

դարեր շարունակ փնտրել են Տրոյայի ավերակները

և փորձել բացահայտել Ոդիսևսի այցելած կղզիները:

Իր հերոսի նման, 24 գլխից կազմված էպոսը իր ուրույն ճանապարհն է անցել՝

ավանդությունների ու պատմության միջով,

որպեսզի այս զարմանահրաշ պատմությունը հասնի մեզ: