What causes cavities? - Mel Rosenberg

Co powoduje próchnicę? - Mel Rosenberg

Tłumaczenie: Ola Królikowska Korekta: Paulina Anikiej

Gdy grupa archeologów natknęła się niedawno

When a team of archaeologists recently came across

some 15,000 year-old human remains,

na ludzkie szczątki mające około 15 tysięcy lat,

they made an interesting discovery.

dokonała zaskakującego odkrycia.

Okazało się, że zęby tych ludzi były pokryte dziurami.

The teeth of those ancient humans were riddled with holes.

Za ich próchnicę było odpowiedzialne to samo, co nęka nas do dziś.

Their cavities were caused by the same thing that still plagues us today,

specific tiny microbes that live in our mouths.

Bakterie żyjące w naszej jamie ustnej.

Drobnoustroje pojawiają się u nas wkrótce po narodzinach.

These microbes are with us soon after birth.

We typically pick them up as babies from our mothers' mouths.

Zwykle zarażamy się nimi jako dzieci od naszych mam.

Gdy zęby się psują,

And as our teeth erupt,

they naturally begin to accumulate communities of bacteria.

zaczynają kumulować kolonie bakterii.

Depending on what we eat,

W zależności od tego, co jemy,

and specifically how much sugar we consume,

a szczególnie, jak wiele cukru spożywamy,

certain microbes can overpopulate and cause cavities.

niektóre mikroby mogą się mnożyć i prowadzić do próchnicy.

Diets high in sugary foods cause an explosion of bacteria

Diety bogate w cukier inicjują powstanie w naszej jamie ustnej

called mutans streptococci in our mouths.

ogromnych ilości bakterii zwanych Streptococcus mutans.

Like humans, these microorganisms love sugar,

Jak ludzie, te mikroorganizmy uwielbiają cukier,

using it as a molecular building block and energy source.

wykorzystując go jako budulec i źródło energii.

Żywiąc się cukrem,

As they consume it,

the bacteria generate byproducts in the form of acids,

bakterie wytwarzają produkty uboczne w postaci kwasów,

such as lactic acid.

głównie kwasu mlekowego.

Mutans streptococci are resistant to this acid,

Streptococcus mutans są odporne na ten kwas,

but unfortunately, our teeth aren't.

ale nasze zęby już nie.

Choć ząb każdego człowieka pokrywa twarde, chroniące szkliwo,

While each human tooth is coated in a hardy, protective layer of enamel,

it's no match for acid.

to nie może się ono równać z kwasem.

That degrades the armor over time, leaching away its calcium minerals.

Dochodzi do demineralizacji szkliwa i wypłukania wapnia.

Stopniowo kwas otwiera bakteriom drogę

Gradually, acid wears down a pathway for bacteria

into the tooth's secondary layer called the dentin.

do kolejnej tkanki w zębie zwanej zębiną.

Since blood vessels and nerves in our teeth are enclosed deep within,

Ponieważ naczynia krwionośne i nerwy w naszym zębie osadzone są głęboko,

at this stage, the expanding cavity doesn't hurt.

na tym etapie postępująca próchnica jest bezbolesna.

But if the damage extends beyond the dentin,

Jednak jeśli zniszczenia wykroczą poza zębinę

the bacterial invasion progresses

i inwazja bakterii będzie postępować,

causing excruciating pain as the nerves become exposed.

dochodzi do styczności z nerwami i zaczyna się rozdzierający ból.

Without treatment, the whole tooth may become infected

Bez leczenia cały ząb ulegnie infekcji

and require removal

i będzie musiał zostać usunięty.

all due to those sugar-loving bacteria.

A to wszystko z powodu kochających cukier bakterii.

The more sugar our food contains,

Im więcej cukru zawiera jedzenie,

the more our teeth are put at risk.

tym bardziej narażamy nasze zęby.

Those cavemen would hardly have indulged in sugary treats, however,

Ale przecież jaskiniowcy nie zajadali się słodkościami.

so what caused their cavities?

Co więc spodowało u nich próchnicę?

In meat-heavy diets, there would have been a low-risk of cavities developing

W bogatych w mięso dietach ryzyko próchnicy byłoby niewielkie,

ponieważ chude mięso zawiera bardzo mało cukru.

because lean meat contains very little sugar,

but that's not all our early human ancestors ate.

Ale to nie wszystko, co jedli nasi przodkowie.

Cavemen would also have consumed root vegetables, nuts, and grains,

Jaskiniowcy spożywali również warzywa, orzechy i zboże,

all of which contain carbohydrates.

wszystkie bogate w węglowodany.

When exposed to enzymes in the saliva,

Przy kontakcie ze śliną

węglowodany ulegają przemianie na cukry proste,

carbohydrates get broken down into simpler sugars,

which can become the fodder for those ravenous mouth bacteria.

a te są doskonałym pokarmem dla bakterii.

So while ancient humans did eat less sugar compared to us,

Tak więc choć jaskiniowcy jedli mniej cukru niż my,

their teeth were still exposed to sugars.

to ich zęby wciąż były narażone na próchnicę.

That doesn't mean they were unable to treat their cavities, though.

To jednak nie oznacza, że jaskiniowcy nie potrafili leczyć próchnicy.

Archaeological remains show that about 14,000 years ago,

Znaleziska archeologiczne pokazują, że już 14 tysięcy lat temu

humans were already using sharpened flint to remove bits of rotten teeth.

ludzie używali zaostrzonych krzemieni do usuwania kawałków zniszczonych zębów.

Ancient humans even made rudimentary drills

Prehistoryczni ludzie mieli nawet podstawowe narzędzia

to smooth out the rough holes left behind

do wygładzania pozostawionych otworów

and beeswax to plug cavities, like modern-day fillings.

oraz wosk pszczeli do wypełniania dziur, na kształt dzisiejszych plomb.

Obecnie mamy o wiele bardziej nowoczesne metody i narzędzia,

Today, we have much more sophisticated techniques and tools,

which is fortunate because we also need to contend with our more damaging,

co jest ważne, bo dziś mamy do czynienia z bardziej niszczącym wpływem cukru.

sugar-guzzling ways.

Po rewolucji przemysłowej liczba chorych na próchnicę poszybowała w górę.

After the Industrial Revolution, the human incidence of cavities surged

because suddenly we had technological advances

Nagle mieliśmy zaawansowane technologie,

that made refined sugar cheaper and accessible.

dzięki którym cukier stał się tańszy i łatwiej dostępny.

Dziś aż 92% Amerykanów ma próchnicę.

Today, an incredible 92% of American adults have had cavities in their teeth.

Niektórzy ludzie są bardziej podatni na próchnicę z powodu genów,

Some people are more susceptible to cavities due to genes

that may cause certain weaknesses, like softer enamel,

decydujących o tym, że szkliwo jest słabsze.

but for most, high sugar consumption is to blame.

Ale w większości przypadków winne jest zbyt duże spożycie cukru.

However, we have developed other ways of minimizing cavities

Na szczęście poza ograniczeniem spożycia cukru i skrobi

besides reducing our intake of sugar and starch.

istnieją inne metody minimalizowania skutków próchnicy.

In most toothpastes and many water supplies,

Do większości past do zębów i zbiorników wodnych

we use tiny amounts of fluoride.

dodawany jest fluorek.

Wzmacnia on zęby i wspomaga odbudowę szkliwa,

That strengthens teeth and encourages the growth of enamel crystals

które chroni ząb przed kwasem.

that build up a tooth's defenses against acid.

When cavities do develop,

Gdy próchnica się rozwinie,

we use tooth fillings to fill and close off the infected area,

wiertłami uzupełniamy zniszczone tkanki zęba,

preventing them from getting worse.

by zapobiec dalszemu rozwojowi próchnicy.

The best way to avoid a cavity is still cutting down on sugar intake

Najlepszą drogą, by uniknąć próchnicy, jest ograniczenie spożycia cukru

and practicing good oral hygiene

i odpowiednia higiena jamy ustnej.

to get rid of the bacteria and their food sources.

Dzięki temu pozbędziemy się bakterii i źródła ich energii.

Zaliczamy do tego mycie zębów, czyszczenie nicią dentystyczną,

That includes regular tooth brushing,

flossing,

and avoiding sugary,

unikanie cukru,

skrobi

starchy,

and sticky foods that cling to your teeth between meals.

i jedzenia, którego resztki mogą po posiłku utknąć w naszych zębach.

Gradually, the population of sugar-loving microbes in your mouth will decline.

Stopniowo populacja kochających cukier mikrobów w jamie ustnej zacznie spadać.

Unlike the cavemen of yesteryear,

W przeciwieństwie do jaskiniowców

mamy wiedzę potrzebną, by zapobiec próchnicy.

today we have the knowledge required to avert a cavity calamity.

We just need to use it.

Wystarczy jej użyć.