The deadly irony of gunpowder - Eric Rosado

De dodelijke ironie van buskruit - Eric Rosado

Vertaald door: Jelle Bosch Nagekeken door: Els De Keyser

Everybody loves fireworks --

Iedereen houdt van vuurwerk --

the lights, the colors,

het licht, de kleuren,

and, of course, the big boom.

en natuurlijk de harde knal.

But the history of fireworks

Maar de geschiedenis van vuurwerk

isn't all hugs and celebrations.

is niet alleen rozengeur en maneschijn.

Long before epic fireworks displays,

Ver voor de prachtige vuurwerkshows

chemists in China invented the key ingredient

vonden scheikundigen in China de stof uit

that propels those bright lights into the sky.

die er voor zorgt dat vuurwerk omhoog schiet.

That invention was what we now call gunpowder.

Die stof noemen we tegenwoordig buskruit.

Our story begins back in ancient China

Het verhaal begint in het oude China,

in the mid-ninth century

in het midden van de 9e eeuw.

where early Chinese alchemists

Sommige van de eerste Chinese alchemisten

were trying to create a potion for immortality.

probeerden een onsterfelijkheidsdrank te maken.

Instead, what they created was a flammable powder

Wat ze echter maakten, was een licht ontvlambaar poeder

that burned down many of their homes.

dat vele van hun huizen plat brandde.

They quickly realized that this black powder,

Ze hadden vlug door dat dit zwarte poeder,

which they called fire medicine,

dat ze vuurmedicijn noemden,

was precisely the opposite of something

precies het tegenovergestelde van onsterfelijkheid veroorzaakte.

that would make you live forever.

In these early days,

In de begindagen

the Chinese hadn't yet figured out

hadden de Chinezen nog niet door

how to make the powder explode;

hoe je het poeder kon laten exploderen.

it was simply very flammable,

Het was gewoon licht ontvlambaar

and their armies used it

en hun legers gebruikten het om brandende pijlen te maken

to make flaming arrows

and even a flamethrower.

en zelfs een vlammenwerper.

But once they figured out the right proportions

Toen ze de juiste verhoudingen

of ingredients to create a blast,

hadden uitgevogeld om een explosie te maken,

they began using the powder even more,

begonnen ze het poeder steeds meer te gebruiken.

creating fireworks to keep evil spirits away

Ze maakten vuurwerk om slechte geesten te verjagen

and bombs to defend themselves

en bommen om zich te verdedigen tegen aanvallers uit Mongolië.

against Mongol invaders.

It was these Mongols, most likely,

Het waren waarschijnlijk de Mongoliërs

who spread the invention of gunpowder

die het buskruit over de hele wereld verspreidden.

across the world.

After fielding Chinese attacks,

Nadat ze Chinese aanvallen hadden ondergaan,

they learned how to produce the powder themselves

leerden ze hoe ze het poeder moesten maken

and brought it with them

en namen het mee op hun veroveringstochten door Perzië en India.

on their conquests in Persia and India.

William of Rubruck,

Willem van Rubroeck,

a European ambassador to the Mongols,

een Europese afgezant bij de Mongoliërs,

was likely responsible for bringing gunpowder

nam het buskruit waarschijnlijk rond 1254

back to Europe around 1254.

mee terug naar Europa.

From there, engineers and military inventors

Vervolgens maakten ingenieurs en militaire uitvinders

created all kinds of destructive weapons.

allerlei verwoestende wapens.

From bombs to guns to cannons,

Van bommen tot vuurwapens tot kanonnen.

gunpowder left its mark on the world

Buskruit beïnvloedde de wereld op een vreselijke manier.

in some pretty terrible ways,

in contrast to the beautiful marks

Terwijl het zo'n prachtige vertoning kan zijn in de lucht.

it can leave in the air.

So, how does black powder propel

Dus, hoe zorgt buskruit er voor

fireworks into the sky?

dat vuurwerk de lucht in schiet?

You might have seen old Westerns or cartoons

Misschien zag je wel eens oude westerns of tekenfilms

where a trail of gunpowder is lit

waarin een spoor van buskruit wordt aangestoken.

and it leads to a large and obviously explosive barrel.

Dat leidt naar een grote en overduidelijk explosieve ton.

Once the fire gets to the barrel,

Als het vuur bij de ton komt, volgt er een grote knal.

a large boom occurs.

But why doesn't the trail itself explode?

Maar waarom ontploft het spoor zelf niet?

The reason is that burning the powder

Dit komt doordat bij het branden energie en gassen vrijkomen.

releases energy and gases.

While the trail is burning,

Rond het spoor kan dit gemakkelijk in de omliggende lucht verspreid worden.

these are easily released into the surrounding air.

But when the gunpowder

Maar als het buskruit in de ton gevangen zit,

is contained within the barrel,

the energy and gases cannot easily escape

kunnen de energie en gassen niet weg

and build up until

en bouwen ze zich op totdat --

BOOM!

KNAL!

Firework canisters provide

Vuurpijlen hebben één opening aan de onderkant

a single, upward-facing outlet

to channel this explosive energy.

om de kracht van de explosie goed te richten.

The wick ignites the gunpowder

De lont laat het buskruit ontbranden

and the energy takes

en de energie neemt de makkelijkste weg naar buiten,

the easiest exit from the canister,

launching the firework high into the sky.

waardoor de vuurpijl de lucht in schiet.

The flame then makes its way

De vlam komt dan aan bij de kop van de vuurpijl.

through the firework's encasing

and the same reaction occurs

Dan krijg je hetzelfde effect hoog boven ons hoofd.

high above our heads.

So, while the Chinese alchemists

De Chinese alchemisten hebben nooit de onsterfelijkheid ontrafeld,

never found the compound for eternal life,

they did find something

maar ze vonden wel iets dat grote invloed had op onze beschaving,

that would go on to shape all of civilization,

something that has caused

de oorzaak van vele tragische momenten in de geschiedenis van de mens,

many tragic moments in human history,

and yet still gives us hope

maar ook bron van hoop als we feest vieren

when we look up in celebration

met prachtige lichten tegen een donkere hemel.

at the colorful night sky.