It's a church. It's a mosque. It's Hagia Sophia. - Kelly Wall

Het is een kerk. Het is een moskee. Het is de Hagia Sophia. - Kelly Wall

Vertaald door: Feike Laffeber Nagekeken door: Heleen van Maanen

They say that if walls could talk, each building would have a story to tell,

Ze zeggen dat als muren konden spreken,

elk gebouw haar eigen verhaal zou vertellen.

but few would tell so many fascinating stories in so many different voices

Maar slechts bij weinige is het zo fascinerend

en verteld door zo veel stemmen

as the Hagia Sophia, or holy wisdom.

als de Hagia Sophia, of 'heilige wijsheid'.

Perched at the crossroads of continents and cultures,

Neergezet op de kruising van continenten en culturen,

it has seen massive changes from the name of the city where it stands,

heeft het enorme veranderingen gezien,

van de naam van haar stad,

to its own structure and purpose.

tot haar eigen constructie en bestemming.

And today, the elements from each era stand

Vandaag de dag vertellen delen uit elk tijdperk

ready to tell their tales to any visitor who will listen.

hun eigen verhaal

aan eenieder die het wil horen.

Even before you arrive at the Hagia Sophia, the ancient fortifications

Zelfs voordat je bij de Hagia Sophia aankomt,

tonen de oude ommuringen

hint at the strategic importance of the surrounding city,

het strategisch belang van de omliggende stad,

founded as Byzantium by Greek colonists in 657 BCE.

die gesticht werd als Byzantium door Griekse kolonisten in 657 v. Chr.

And successfully renamed as Augusta Antonia, New Rome and Constantinople

Ze werd achtereenvolgens omgedoopt

tot Augusta Antonia, Nieuw Rome en Constantinopel,

as it was conquered, reconquered, destroyed and rebuilt

na elke verovering, herovering, vernietiging en wederopbouw

by various Greek, Persian and Roman rulers over the following centuries.

door diverse Griekse, Perzische en Romeinse heersers

in de eeuwen daarna.

And it was within these walls that the first Megale Ekklesia, or great church,

Het was binnen deze muren

dat de eerste Megale Ekklesia, of 'grote kerk',

was built in the fourth century.

werd gebouwd in de 4e eeuw.

Though it was soon burned to the ground in riots,

Hoewel ze snel daarna afbrandde bij een oproer,

it established the location for the region's main religious structure

werd dit de locatie van het belangrijkste religieuze gebouw

for centuries to come.

in de eeuwen die volgden.

Near the entrance, the marble stones with reliefs

Bij de ingang zijn de marmeren stenen met reliëfs

are the last reminders of the second church.

de laatste herinnering aan de tweede kerk.

Built in 415 CE, it was destroyed during the Nika Riots of 532

Deze werd gebouwd in 415

en verwoest bij het Nika-oproer in 532,

when angry crowds at a chariot race

toen het woedende publiek van het wagenrennen

nearly overthrew the emperor, Justinian the First.

bijna het bewind van keizer Justianus omverwierp.

Having barely managed to retain power,

Hij bleef met veel moeite aan de macht

he resolved to rebuild the church on a grander scale,

en nam zich voor om de kerk grootser te herbouwen.

and five years later, the edifice you see before you was completed.

Vijf jaar later werd het bouwwerk dat je nu ziet, voltooid.

As you step inside, the stones of the foundation and walls

Bij binnenkomst fluisteren de stenen en fundamenten

murmur tales from their homelands of Egypt and Syria,

verhalen van hun herkomst in Egypte en Syrië,

while columns taken from the Temple of Artemis recall a more ancient past.

terwijl de zuilen, afkomstig van de tempel van Artemis,

zich een ouder verleden herinneren.

Runic inscriptions carved by the Vikings of the emperor's elite guard

Runentekens, ingekerfd door Noormannen van de keizerlijke wacht,

carry the lore of distant northern lands.

vertellen over verre noordelijke gebieden.

But your attention is caught by the grand dome, representing the heavens.

Maar je aandacht wordt gegrepen door de grote koepel,

die de hemel vertegenwoordigt;

Reaching over 50 meters high and over 30 meters in diameter

meer dan 50 meter hoog, met een diameter van 30 meter

and ringed by windows around its base,

en aan de basis omringd door vensters.

the golden dome appears suspended from heaven,

De gouden koepel lijkt te zweven,

light reflecting through its interior.

terwijl het licht naar binnen gloort.

Onder deze grandioze symboliek

Beneath its grandiose symbolism, the sturdy reinforcing Corinthian columns,

staan de stevige Korinthische zuilen uit Libanon,

brought from Lebanon after the original dome was partially destroyed

geplaatst nadat de oorspronkelijke koepel deels was verwoest

by an earthquake in 558 CE,

door een aardbeving in 558.

quietly remind you of its fragility

Stilletjes herinneren ze aan de kwetsbaarheid

and the engineering skills such a marvel requires.

en de bouwkunst achter zo'n meesterlijk gebouw.

If a picture is worth a thousand words,

Als een beeld meer zegt dan duizend woorden,

the mosaics from the next several centuries have the most to say

vertellen de mozaïeken uit de opvolgende eeuwen het meest,

not only about their Biblical themes,

niet alleen over Bijbelse thema's,

but also the Byzantine emperors who commissioned them,

maar ook over de Byzantijnse keizers

die zich als opdrachtgever vaak samen met Christus lieten afbeelden.

often depicted along with Christ.

But beneath their loud and clear voices,

Maar onder hun luide en duidelijke stemmen

one hears the haunting echoes of the damaged and missing mosaics and icons,

hoor je de rondspokende echo

van beschadigde en ontbrekende mozaïeken en iconen,

desecrated and looted during the Latin Occupation in the Fourth Crusade.

ontheiligd en geroofd tijdens het Latijns Keizerrijk

volgend op de Vierde Kruistocht.

Within the floor, the tomb inscription of Enrico Dandolo,

In de vloer staat de inscriptie van Enrico Dandolo's tombe,

the Venetian ruler who commanded the campaign,

de Venetiaanse heerser die de campagne leidde,

is a stark reminder of those 57 years that Hagia Sophia spent as a Roman Catholic church

een grimmige herinnering aan de 57 jaar

dat de Hagia Sophia een Katholieke kerk was,

before returning to its orthodox roots upon the Byzantine Reconquest.

voor de terugkeer naar haar Orthodoxe wortels

na de Byzantijnse herovering.

Maar het zou niet lang een kerk blijven.

But it would not remain a church for long.

Weakened by the Crusades, Constantinople fell to the Ottomans in 1453

Verzwakt door de kruistochten,

viel Constantinopel in 1453 in Ottomaanse handen

and would be known as Istanbul thereafter.

en zou vanaf dat moment Istanboel heten.

After allowing his soldiers three days of pillage,

Na zijn leger drie dagen van plunderingen te gunnen,

Sultan Mehmed the Second entered the building.

ging sultan Mehmed II het gebouw binnen.

Though heavily damaged, its grandeur was not lost

Hoewel zwaar beschadigd,

ging haar grandeur niet aan de sultan voorbij,

on the young sultan who immediately rededicated it to Allah,

die het onmiddellijk wijdde aan Allah

proclaiming that it would be the new imperial mosque.

en het uitriep tot de nieuwe keizerlijke moskee.

The four minarets built over the next century

De minaretten die de eeuw erna werden gebouwd,

are the most obvious sign of this era,

zijn het duidelijkste teken van deze tijd

serving as architectural supports in addition to their religious purpose.

en vormen, naast hun religieuze functie, architectonische ondersteuningen.

But there are many others.

Maar er zijn vele andere.

Ornate candle holders relate Suleiman's conquest of Hungary,

Sierlijke kaarsenstandaards gedenken Suleimans verovering van Hongarije,

while giant caligraphy discs hung from the ceiling

terwijl enorme platen met kalligrafie aan het plafond

remind visitors for the first four caliphs who followed Muhammad.

de bezoeker herinneren aan de eerste vier kaliefen

die Mohammed opvolgden.

Though the building you see today still looks like a mosque, it is now a museum,

Hoewel het gebouw er nog uitziet als een moskee,

is het nu een museum,

a decision made in 1935 by Kemal Ataturk,

een beslissing die in 1935 door Kemal Atatürk werd genomen,

the modernizing first president of Turkey

de moderniserende eerste president van Turkije,

following the Ottoman Empire's collapse.

na de val van het Ottomaanse rijk.

It was this secularization that allowed for removal

Dankzij deze secularisatie

kon het tapijt worden verwijderd van de versierde marmeren vloer

of the carpets hiding the marble floor decorations

and the plaster covering the Christian mosaics.

en het gips van de Christelijke mozaïeken.

Ongoing restoration work has allowed the multiplicity of voices

Doorlopende restauratie zorgde ervoor dat

de vele stemmen uit Hagia Sophia's verleden

in Hagia Sophia's long history

to be heard again after centuries of silence.

werden gehoord na eeuwen van stilte.

But conflict remains.

Maar het conflict blijft.

Hidden mosaics cry out from beneath Islamic calligraphy,

Verborgen mozaïeken zuchten bedekt onder islamitische kalligrafie,

valuable pieces of history that cannot be uncovered without destroying others.

kostbare stukken geschiedenis die niet onthuld kunnen worden

zonder andere te vernietigen.

Meanwhile, calls sound from both Muslim and Christian communities

Ondertussen klinken vanuit zowel christelijke als moslimhoek

to return the building to its former religious purposes.

stemmen die het gebouw weer een religieus doel willen geven.

The story of the divine wisdom may be far from over,

Het verhaal van de Heilige Wijsheid mag dan verre van voorbij zijn,

but one can only hope that the many voices residing there

maar het is te hopen dat de vele stemmen die het herbergt

will be able to tell their part for years to come.

ook in komende jaren hun zegje kunnen doen.