What causes antibiotic resistance? - Kevin Wu

Translator: Nyein Chan Ko Ko Reviewer: sann tint

What if I told you there were trillions of tiny bacteria all around you?

သင့်ဝန်းကျင်မှာ သေးငယ်တဲ့ဘက်တီးရီးယား ပိုးမွှားလေးတွေ ကဋေချီရှိတယ်လို့ပြောဆိုရင်

It's true.

ဒါအမှန်တရားပါပဲ

Microorganisms called bacteria were some of the first life forms

ဘက်တီးရီးယားလို့ခေါ်တဲ့ သေးငယ်တဲ့ အကောင်လေးတွေဟာ ကမ္ဘာပေါ်မှာ အဦးဆုံး

to appear on Earth.

ပေါ်ခဲ့တဲ့ သက်ရှိတွေပါ။

Though they consist of only a single cell,

သူတို့မှာ ဆဲလ် တစ်လုံးတည်းပါဝင်ပေမဲ့

their total biomass is greater than that of all plants and animals combined.

သူတို့ရဲ့စုစုပေါင်း ဇီဝထုထည်ဟာ အပင်နဲ့ သတ္တဝါတွေ ပေါင်းထားတာထက် ကြီးမားပါတယ်

And they live virtually everywhere:

သူတို့ကနေရာတိုင်းနီးပါးရှင်သန်နေနိုင်တယ်

on the ground, in the water,

မြေကြီးပေါ်မှာ ၊ ရေထဲမှာ

on your kitchen table, on your skin,

မီးဖိုချောင်စားပွဲပေါ်မှာ သင့်ရဲ့ အရေပြားပေါ်မှာ.

even inside you.

သင့် ခန္ဓာထဲမှာတောင်ရှိပါသေးတယ်။

Don't reach for the panic button just yet.

သိပ်လည်း ကြောက်မသွားပါသေးနဲ့ဦး

Although you have 10 times more bacterial cells inside you

ဘက်တီးရီးယားဆဲလ်တွေက သင့်ခန္ဓာကိုယ်ထဲမှာရှိတဲ့

than your body has human cells,

လူသားဆဲလ်တွေထက် ဆယ်ဆလောက်ပိုများပေမယ့်

many of these bacteria are harmless or even beneficial,

ဒီဘက်တီးရီးယားတွေတော်တော်များများဟာ အန္တရာယ်မပေးတဲ့အပြင် အကျိုးဖြစ်ပြီး

helping digestion and immunity.

ကိုယ်ခံအားနဲ့ အစာချေဖျက်ရာမှာ ကူညီပါသေးတယ်

But there are a few bad apples that can cause harmful infections,

ဒါပေမဲ့ အချို့သော ဆိုးတဲ့ပိုးမွှားတွေက အန္တရာယ်ရှိတဲ့ရောဂါတွေ အသေးစား

from minor inconveniences to deadly epidemics.

မအီမသာဖြစ်မှုတွေနဲ့ သေစေနိုင်တဲ့ ရောဂါတွေ ဖြစ်နိုင်ပါသေးတယ်။

Fortunately, there are amazing medicines designed to fight bacterial infections.

ကံကောင်းတာက ဒီပိုးမွှား ကူးစက်မှုတွေကို တိုက်ဖို့ထုတ်ထားတဲ့ အံ့ဖွယ်ဆေးတွေ ရှိတာပါ။

Synthesized from chemicals or occurring naturally in things like mold,

အဲဒီဆေးတွေက ဓာတုဗေဒပစ္စည်းတွေ၊ သဘာဝအတိုင်း ဖြစ်တဲ့ပစ္စည်းတွေက နေ ပြုလုပ်ထားပါတယ်

these antibiotics kill or neutralize bacteria

အဲဒီဆေးတွေက ပိုးမွှားတွေကို သတ်ပစ်တာ၊ အန္တရာယ်မပြုအောင် လုပ်တာကို

by interrupting cell wall synthesis

ဆဲလ်နံရံဖန်တီးမှုကို ဟန့်တား ပြီ:တော့ လုပ်ဆောင်ပါတယ်။

or interfering with vital processes like protein synthesis,

ဒါမှဟုတ် အဓိကကျတဲ့ အဆင့်ဖြစ်တဲ့ ပရိုတင်း ဖန်တီးမှုကို နှောင့်ယှက်တာမျိုး လုပ်ပါတယ်။

all while leaving human cells unharmed.

လူသားဆဲလ်တွေကိုတော့ အန္တရာယ်မပေးပဲချန်ထားခဲ့တယ်။

The deployment of antibiotics over the course of the 20th century

၂၀ရာစုအတွင်းမှာ ပဋိဇီဝဆေးတွေအသုံးချခြင်းဟာ

has rendered many previously dangerous diseases easily treatable.

ယခင်က ရှိခဲ့တဲ့ အန္တရာယ်ကြီးမားတဲ့ ရောဂါတွေကို အလွယ်တကူကုသနိုင်စေခဲ့ပါတယ်

But today, more and more of our antibiotics

ဒါပေမယ့် .. ယနေ့မှာတော့ ကျွန်ုပ်တို့်ရဲ့ ပဋိဇီဝဆေးတွေဟာ

are becoming less effective.

ထိရောက်မှု လျော့နည်းလာနေပါတယ်.

Did something go wrong to make them stop working?

သူတို့ အလုပ်လုပ်တာ ရပ်အောင် တစ်ခုခုမှား လုပ်မိသလား။

The problem is not with the antibiotics but the bacteria they were made to fight,

ဒီပြဿနာက ဆေးနဲ့မဆိုင်ပဲ သူတို့ တိုက်ဖို့ လုပ်ထားတဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေမှာဖြစ်တာပါ။

and the reason lies in Darwin's theory of natural selection.

အကြောင်းအရင်းက ဒါဝင်ရဲ့ သဘာဝ ရဲ့ ရွေးချယ် မှုသီအိုရီမှာ ရှိနေပါတယ်။

Just like any other organisms,

အခြားသော သက်ရှိတွေလိုပဲ

individual bacteria can undergo random mutations.

ဘက်တီးရီးယားတစ်ကောင်ခြင်းဟာ ဗီဇပြောင်းလဲမှုတွေဖြစ်နိုင်ပါတယ်

Many of these mutations are harmful or useless,

ဒီဗီဇပြောင်းလဲမှုတော်တော်များများဟာ အန္တရာယ်ရှိပြီး အသုံးမကျတတ်ပါဘူး

but every now and then, one comes along that gives its organism

အခုအချိန်မှာ ဗီဇပြောင်းလဲမှုတွေဖြစ်လာတာက

an edge in survival.

ရှင်သန်မှုမှာအစွန်းတစ်ခုဖြစ်နေပြီ

And for a bacterium,

ဘက်တီးရီးယားတစ်ကောင်အတွက်တော့

a mutation making it resistant to a certain antibiotic

ဗီဇပြောင်းလဲခြင်းက ဆေးတစ်မျိုးကို ခံနိုင်ရည်ရှိအောင်လုပ်ပေးတာက

gives quite the edge.

တစ်ပန်းသာအောင်လုပ်ပေးပါတယ်။

As the non-resistant bacteria are killed off,

ခံနိုင်ရည်မရှိတဲ့ဘက်တီးရီးယားတွေကို

which happens especially quickly in antibiotic-rich environments,

ပဋိဇီဝဆေးပေါများတဲ့ပတ်ဝန်းကျင်တွေမှာ အလွယ်တကူ သတ်ပစ်လိုက်နိုင်တယ်၊

like hospitals,

ဥပမာ ဆေးရုံတွေပေါ့။

there is more room and resources for the resistant ones to thrive,

ခံနိုင်ရည်ရှိတဲ့ အကောင်တွေဖို့တော့ ရှင်သန်ဖို့နေရာပိုရှိနေတယ်

passing along only the mutated genes that help them do so.

သူတို့က ပြောင်းလဲလာတဲ့ ဗီဇ တွေ လက်ဆင့်ကမ်းပေးပြီး ကူညီပေးပါတယ်။

Reproduction isn't the only way to do this.

ဒါကိုမျိုးပွားခြင်းနဲ့ပဲလုပ်တာမဟုတ်ပါဘူး

Some can release their DNA upon death to be picked up by other bacteria,

အချို့က သေသွားတာနဲ့ သူတို့ DNA ကို အခြား ပိုးမွှားတွေ ကောက်ယူနိုင်အောင်ထုတ်ပေးတယ်

while others use a method called conjugation,

အချို့တွေကတော့ conjugation လို့ခေါ်တဲ့နည်းကိုသုံးပြီး

connecting through pili to share their genes.

သူတို့ရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇတွေကို အမျှင်လေးတွေကနေမျှဝေတယ်။

Over time, the resistant genes proliferate,

အချိန်ကြာလာတာနဲ့ ခံနိုင်ရည်ရှိတဲ့ ဗီဇတွေကတိုးပွားလာတယ်။

creating entire strains of resistant super bacteria.

ပိုးမွှားမျိုးစိတ်တစ်ခုလုံး ခံနိုင်ရည်ရှိ လာအောင်ဖန်တီးပေးတယ်

So how much time do we have before these superbugs take over?

ဒါဆို ဒီ စူပါပိုးကောင်တွေက အနိုင်မရခင် အချိန် ဘယ်လောက်ရှိလဲ။

Well, in some bacteria, it's already happened.

ကောင်းပြီ.. အချို့ပိုးတွေမှတော့ စတောင်ဖြစ်နေပြီ။

For instance, some strands of staphylococcus aureus,

ဥပမာပြောရရင်.. Staphylococcu aureus ဆိုတဲ့ အကောင်မျိုးတွေပေါ့။

which causes everything from skin infections to pneumonia and sepsis,

သူတို့က အရေပြား ပိုးဝင်ခြင်းကစလို့ နမိုးနီးယားနဲ့ သွေးဆိပ်တက်တွေအထိဖြစ်စေတယ်

have developed into MRSA,

အခုတော့MRSA အဆင့်အထိ တိုးတက်နေပြီ

becoming resistant to beta-lactam antibiotics,

beta-lactam အမျိုးအစားဆေးတွေကို ခံနိုင်ရည်ရှိလာပြီးတော့ပေါ့

like penicillin, methicillin, and oxacillin.

ဥပမာ Penicillin,methicillin နဲ့ Oxacillinလိုဆေးတွေ

Thanks to a gene that replaces the protein beta-lactams normally target and bind to,

beta-lactamsက ပုံမှန် ပစ်မှတ်ထားတဲ့ပရို တင်း အစားထိုးတဲ့ Gene ရဲ့ကျေးဇူး​ပါ။

MRSA can keep making its cell walls unimpeded.

MRSA(ဆေးမတိုးတဲ့ပိုး)ကသူ့ရဲ့ ဆဲလ်နံရံတွေ ကို မပိတ်ဆီးအောင်လုပ်ထားတယ်။

Other super bacteria, like salmonella,

salmonealla လို့ခေါ်တဲ့အခြားသော စူပါ ဘက်တီးရီးယားကတော့

even sometimes produce enzymes like beta-lactams

beta-lactams လို အင်ဇိုင်းကိုတောင် တစ်ခါတစ်ရံထုတ်ပေးတယ်

that break down antibiotic attackers before they can do any damage,

လာတိုက်တဲ့ ပဋိဇီဝဆေးတွေကို ဘာမှ မလုပ်ရသေးခင် ဖျက်စီးပစ်တယ်လေ။

and E. coli, a diverse group of bacteria

ပြီးတော့ အီးကိုလိုင် ခေါ်တဲ့ ဘက်တီးရီးယားတွေမှာ

that contains strains that cause diarrhea and kidney failure,

ကျောက်ကပ်ပျက်စီးခြင်းနဲ့ ဝမ်းလျှောခြင်း ဖြစ်စေတဲ့မျိုးစိတ်တွေပါတယ်

can prevent the function of antibiotics,

ပဋိဇီဝဆေးတွေရဲ့လုပ်ဆောင်ချက်ကို တားနိုင်တယ်။

like quinolones, by actively booting any invaders

ကွီနိုလုံး (quinolones) လို ဆေးတွေမဝင်နိုင်အောင်..

that manage to enter the cell.

ခုခံပြီးတော့ပေါ့

But there is good news.

ဒါပေမယ့်သတင်းကောင်းလေးတွေ လဲရှိတယ်

Scientists are working to stay one step ahead of the bacteria,

သိပ္ပံပညာရှင်တွေက ပိုးမွှားတွေထက် ခြေတစ်လှမ်းသာအောင် လုပ်နေကြတယ်၊

and although development of new antibiotics

ပဋိဇီဝဆေးအသစ်တွေထုတ်လုပ်မှုက

has slowed in recent years,

ဒီနှစ်ပိုင်းတွေထဲမှာနှေးလာပေမယ့်

the World Health Organization has made it a priority to develop novel treatments.

ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့အစည်းကတော့ ကုသနည်း အသစ်တွေကို ထုတ်လုပ်နိုင်ဖို့ ဦးစားပေးနေတယ်

Other scientists are investigating alternate solutions,

သိပ္ပံပညာရှင်တွေကလည်း အခြားဖြေရှင်း နည်းတွေ ကိုလေ့လာနေကြတယ်

such as phage therapy or using vaccines to prevent infections.

phage therapy (သို့) ကာကွယ်ဆေးတွေ ထိုးတာတွေနဲ့ ကူးစက်မှုတွေကိုကာကွယ်ဖို့ပေါ့

Most importantly, curbing the excessive and unnecessary use of antibiotics,

အရေးအကြီးဆုံးကတော့ .မလိုအပ်ဘဲနဲ့ အလွန် အကျွံ ပဋိဇီဝဆေးသုံးတာကို ကန့်သတ်ဖို့ပါ။

such as for minor infections that can resolve on their own,

ဥပမာ သူ့ဘာသာပြန်ကောင်းနိုင်တဲ့ သာမာန်ပိုးဝင်တာမျိုးအတွက်ပေါ့

as well as changing medical practice to prevent hospital infections,

အလေ့အကျင့်တွေကိုပြောင်းလဲပြီး ဆေးရုံမှာ ကူးစက်တာတွေ ကာကွယ်တာကပါ

can have a major impact

အဓိကသက်ရောက်မှုရှိပါတယ်

by keeping more non-resistant bacteria alive

ခံနိုင်ရည်မရှိသေးတဲ့ပိုးမွှားတွေ ဆက်ရှိနေအောင်

as competition for resistant strains.

ခံနိုင်ရည်ရှိတာတွေရဲ့ ပြိုင်ဘက်အဖြစ်ပေါ့။

In the war against super bacteria, deescalation may sometimes work better

စူပါပိုးမွှားတွေနဲ့ရင်ဆိုင်ရတဲ့ စစ်ပွဲမှာ အင်အားလျှော့ လိုက်တာကတစ်ခါတစ်ရံ

than an evolutionary arms race.

လက်နက် အပြိုင်မြှင့် တာထက် ပိုအလုပ်ဖြစ်တယ်..