What causes antibiotic resistance? - Kevin Wu

Vi khuẩn trở nên kháng thuốc như thế nào?

Translator: Thanh Nguyen Cong Reviewer: Nhu PHAM

What if I told you there were trillions of tiny bacteria all around you?

Bạn có biết có hàng tỉ tỉ vi khuẩn xung quanh mình?

It's true.

Thật đấy!

Microorganisms called bacteria were some of the first life forms

Vi khuẩn là một trong những dạng thức đầu tiên của sự sống

to appear on Earth.

xuất hiện trên trái đất.

Though they consist of only a single cell,

Dù có cấu tạo đơn bào,

their total biomass is greater than that of all plants and animals combined.

tổng sinh khối của chúng còn lớn hơn mọi cây cỏ và động vật cộng lại.

Và chúng sống ở khắp mọi nơi:

And they live virtually everywhere:

on the ground, in the water,

trên mặt đất, trong nước, trên bàn ăn, trên da

on your kitchen table, on your skin,

even inside you.

thậm chí ngay bên trong cơ thể bạn.

Don't reach for the panic button just yet.

Khoan hoảng hốt đã.

Although you have 10 times more bacterial cells inside you

Mặc dù, bên trong cơ thể, số tế bào vi khuẩn nhiều gấp 10 lần

than your body has human cells,

số tế bào của chính bạn, hầu hết trong số đó là vô hại

many of these bacteria are harmless or even beneficial,

thậm chí là có lợi, cho tiêu hóa hoặc miễn dịch.

helping digestion and immunity.

Tuy nhiên, con sâu làm rầu nồi canh, một vài loại có thể gây hại

But there are a few bad apples that can cause harmful infections,

from minor inconveniences to deadly epidemics.

từ khó chịu nho nhỏ đến các dịch bệnh chết người.

Fortunately, there are amazing medicines designed to fight bacterial infections.

May thay, có nhiều loại thuốc kì diệu được thiết kế để chống lại sự nhiễm khuẩn

Synthesized from chemicals or occurring naturally in things like mold,

Được tổng hợp hóa dược hay sẵn trong thiên nhiên như trong nấm

these antibiotics kill or neutralize bacteria

các kháng sinh này giết chết hoặc kiềm chế vi khuẩn bằng cách làm gián đoạn quá trình

by interrupting cell wall synthesis

or interfering with vital processes like protein synthesis,

tổng hợp vách tế bào hay can thiệp vào các quá trình tổng hợp protein

all while leaving human cells unharmed.

nhưng lại không tấn công các tế bào con người.

The deployment of antibiotics over the course of the 20th century

Sự tiến bộ trong phát triển thuốc kháng sinh, trong thế kỉ 20

has rendered many previously dangerous diseases easily treatable.

đã giúp chữa lành nhiều căn bệnh nguy hiểm.

But today, more and more of our antibiotics

Nhưng ngày nay, ngày càng nhiều thuốc kháng sinh

are becoming less effective.

dần mất đi tác dụng.

Did something go wrong to make them stop working?

Rốt cuộc thì chuyện gì đã xảy ra ?

The problem is not with the antibiotics but the bacteria they were made to fight,

Vấn đề không nằm ở thuốc kháng sinh, mà ở những vi khuẩn mà chúng chống lại

and the reason lies in Darwin's theory of natural selection.

và có liên quan đến thuyết chọn lọc tự nhiên của Darwin.

Just like any other organisms,

Cũng giống như bất cứ sinh vật nào, mỗi vi khuẩn có thể trải qua đột biến.

individual bacteria can undergo random mutations.

Many of these mutations are harmful or useless,

Phần nhiều là các đột biến có hại hoặc vô ích,

but every now and then, one comes along that gives its organism

tuy nhiên, mỗi một đột biến như vậy lại mở ra

an edge in survival.

cho chính cá thể đó một cơ hội để sinh tồn.

And for a bacterium,

a mutation making it resistant to a certain antibiotic

Đối với vi khuẩn, một đột biến gây kháng thuốc

mở ra một cánh cửa rộng phía trước.

gives quite the edge.

As the non-resistant bacteria are killed off,

Trong khi các vi khuẩn không kháng khác nhanh chóng

which happens especially quickly in antibiotic-rich environments,

bị quét sạch trong môi trường nhiều kháng sinh, như bệnh viện,

like hospitals,

chủng vi khuẩn kháng lại có nhiều đất và thức ăn

there is more room and resources for the resistant ones to thrive,

để sinh sôi và truyền lại cho con cháu nguồn gen đột biến,

passing along only the mutated genes that help them do so.

vốn là bí quyết giúp chúng sinh tồn.

Reproduction isn't the only way to do this.

Không dừng lại ở đó, một số

Some can release their DNA upon death to be picked up by other bacteria,

có thể giải phóng ADN khi chết đi, và vi khuẩn khác sẽ lấy được gen này

while others use a method called conjugation,

trong khi một số khác sử dụng cách "tiếp hợp"

connecting through pili to share their genes.

chuyển gen thông qua các cầu nối.

Over time, the resistant genes proliferate,

Theo thời gian, gen kháng thuốc sinh sôi, tạo ra chủng vi khuẩn siêu kháng thuốc.

creating entire strains of resistant super bacteria.

Vậy, ta có bao nhiêu thời gian trước khi loài siêu trùng này chiếm ưu thế?

So how much time do we have before these superbugs take over?

Well, in some bacteria, it's already happened.

Câu trả lời là, ở một số loài vi khuẩn, điều này đã xảy ra.

For instance, some strands of staphylococcus aureus,

Ví dụ như một số chủng tụ cầu vàng staphylococcus aureus (SA),

which causes everything from skin infections to pneumonia and sepsis,

gây ra đủ thứ bệnh tật từ viêm da đến viêm phổi

have developed into MRSA,

đã phát triển thành MRSA, kháng được các kháng sinh beta lactam

becoming resistant to beta-lactam antibiotics,

như penicillin, methicillin và oxacillin.

like penicillin, methicillin, and oxacillin.

Thanks to a gene that replaces the protein beta-lactams normally target and bind to,

Nhờ vào một gen giúp biến đổi

protein vốn là đích ngắm của các betalactam,

MRSA can keep making its cell walls unimpeded.

MRSA có thể giữ vững thành trì của mình

Other super bacteria, like salmonella,

Một loại siêu vi trùng khác, như salmonella

even sometimes produce enzymes like beta-lactams

thi thoảng còn sản xuất được các enzym như betalactamase,

that break down antibiotic attackers before they can do any damage,

bẻ vụn các chiến binh kháng sinh trước khi chúng có thể hành động,

and E. coli, a diverse group of bacteria

hay E.coli, một nhóm vi khuẩn đa dạng chứa các chủng gây bệnh tả và suy thận

that contains strains that cause diarrhea and kidney failure,

có thể chống lại các kháng sinh

can prevent the function of antibiotics,

like quinolones, by actively booting any invaders

như kháng sinh nhóm quinolon bằng cách đá bay

that manage to enter the cell.

những kẻ vừa chật vật xâm nhập vào tế bào.

But there is good news.

Thực ra, cũng có những tin tốt.

Scientists are working to stay one step ahead of the bacteria,

Các nhà khoa học đang làm việc cật lực để đi trước một bước

and although development of new antibiotics

và mặc dù sự phát triển kháng sinh mới bị chậm lại những năm gần đây,

has slowed in recent years,

the World Health Organization has made it a priority to develop novel treatments.

Tổ chức Y tế thế giới đã lấy việc Phát triển cách điều trị mới làm vấn đề trọng điểm.

Nhiều nhà khoa học khác đang nghiên cứu các giải pháp thay thế

Other scientists are investigating alternate solutions,

such as phage therapy or using vaccines to prevent infections.

như liệu pháp virus hay sử dụng vaccin để phòng nhiễm khuẩn.

Most importantly, curbing the excessive and unnecessary use of antibiotics,

Quan trọng hơn, tránh sử dụng kháng sinh ồ ạt và không cần thiết

such as for minor infections that can resolve on their own,

như trong trường hợp nhiễm khuẩn nhẹ có thể tự lành

as well as changing medical practice to prevent hospital infections,

cũng như thay đổi thực hành y tế để phòng nhiễm khuẩn bệnh viện

can have a major impact

có thể có tác dụng lớn, nhờ giữ cho nhiều vi-khuẩn-không-kháng-thuốc sống sót

by keeping more non-resistant bacteria alive

as competition for resistant strains.

để cạnh tranh với các chủng kháng thuốc.

Trong cuộc chiến chống lại siêu vi khuẩn, liệu pháp xuống thang đôi khi

In the war against super bacteria, deescalation may sometimes work better

than an evolutionary arms race.

lại hiệu quả hơn là chạy đua vũ trang về mặt tiến hóa.