What is Alzheimer's disease? - Ivan Seah Yu Jun

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Every four seconds,

လေးစက္ကန့်တိုင်းမှာ

someone is diagnosed with

တစ်စုံတစ်ယောက်ထံမှာ

Alzheimer's disease.

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါရှိတာ တွေ့ရှိရတယ်။

It's the most common cause of dementia,

ကမ္ဘာတစ်လွှားမှာ လူ သန်း ၄၀ ကျော်ကို

affecting over 40 million people worldwide,

ဒုက္ခပေးနေတဲ့ စိတ်ဖေါက်ပြန်မှုရဲ့ အဖြစ်အများဆုံး အကြောင်းရင်း

and yet finding a cure is something that still

တစ်ခုဆိုပေမဲ့ ကုမှုတစ်ခု ရှာဖွေခြင်းကတော့ ယနေ့

eludes researchers today.

သုတေသီတွေအတွက် လိုက်လေဝေးလေဖြစ်သေးတဲ့ အရာတစ်ခုပါ။

Dr. Alois Alzheimer, a German psychiatrist,

ဂျာမန် စိတ်ကုပညာရှင် Dr. Alois Alzheimer က ၁၉၀၁ မှာ

first described the symptoms in 1901

ရောဂါလက္ခဏာတွေကို ပထမဆုံး ဖော်ပြခဲ့တယ်။

when he noticed that a particular hospital patient

ဆေးရုံ လူနာတစ်ဦးမှာ အိပ်မရခြင်း၊

had some peculiar problems,

စိတ်ဝေဒနာရှိတဲ့ မှတ်ဉာဏ်၊ စိုးရိမ်ရတဲ့

including difficulty sleeping,

စိတ် အပြောင်းအလဲတွေနဲ့

disturbed memory, drastic mood changes,

တိုးလာနေတဲ့ စိတ်ရှုပ်ထွေးမှု အပါအဝင် ခပ်ဆန်းဆန်း ပြဿနာတွေ

and increasing confusion.

ရှိနေတာကို သူ သတိထားမိစဉ်ကပါ။

When the patient passed away,

လူနာ ကွယ်လွန်သွားတဲ့အခါ

Alzheimer was able to do an autopsy

Alzheimer ဟာ အလောင်းခွဲစိတ်မှု လုပ်ကာ

and test his idea that perhaps

လူနာရဲ့ လက္ခဏာတွေဟာ ဦးနှောက်တည်ဆောက်မှုထဲက

her symptoms were caused by irregularities

မူမမှန်မှုတွေကြောင့် ဖြစ်နိုင်တယ်ဆိုတဲ့

in the brain's structure.

သူ့အယူအဆကို စမ်းသပ်နိုင်ခဲ့တယ်။

What he found beneath the microscope

အဏုကြည့်မှန်ပြောင်းအောက်မှာ သူတွေ့ရတာတွေက

were visible differences in brain tissue

ပလိပ်လို့ ခေါ်တဲ့ ခေါက်ရိုးလွဲနေတဲ့ ပရိုတိန်းတွေနဲ့

in the form of misfolded proteins

အာရုံကြောမျှင် အထွေးတွေရဲ့ပုံစံတွေရှိတဲ့

called plaques,

ဦးနှောက် တစ်ရှူးအတွင်းက

and neurofibrillary tangles.

မြင်နိုင်တဲ့ ခြားနားမှုတွေပါ။

Those plaques and tangles work together

ဒီ ပလိပ်တွေနဲ့ အထွေးတွေဟာ ဦးနှောက်ရဲ့

to break down the brain's structure.

တည်ဆောက်မှုကို ဖျက်ဆီးဖို့ အတူတူ လုပ်ဆောင်တယ်။

Plaques arise when another protein

အာရုံကြော ဆဲလ်တွေကို ဝန်းရံနေတဲ့

in the fatty membrane surrounding nerve cells

အဆီအလွှာပါးထဲက အခြား ပရိုတိန်းတစ်ခုဟာ

gets sliced up by a particular enzyme,

အင်ဇိုင်းတစ်ခုခုရဲ့ အလွှာခံရတဲ့အခါ ပလိပ်တွေ ပေါ်လာတယ်။

resulting in beta-amyloid proteins,

ဒါက ဘီတာ အမ်မိလွိုက် ပရိုတိန်းတွေ ဖြစ်စေတယ်။

which are sticky and have a tendency

ဒါတွေက စေးကပ်ပြီး စုဖွဲ့တတ်တဲ့

to clump together.

သဘောရှိတယ်။

That clumping is what forms the things

စုခဲခြင်းက ပလိပ်တွေလို့ သိကြတဲ့

we know as plaques.

အရာတွေကို ဖွဲ့စည်းတာပါ။

These clumps block signaling

ဒီစုခဲမှုတွေက အချက်ပြမှုကို

and, therefore, communication

တားဆီးတာကြောင့် မသန်စွမ်းတဲ့

between cells, and also seem to trigger

အာရုံကြော ဆဲလ်တွေ ပျက်စီးမှုကို ဖြစ်စေတဲ့

immune reactions that cause the destruction

ကိုယ်ခံအား တုံ့ပြန်မှုတွေကို အစပျိုးပေးတယ် ထင်ရတဲ့

of disabled nerve cells.

ဆဲလ်တွေကြားက ဆက်သွယ်ရေးရောပါ။

In Alzheimer's disease, neurofibrillary tangles

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါမှာ အာရုံကြောအမျှင် အထွေးတွေကို

are built from a protein known as tau.

tau လို့ သိကြတဲ့ ပရိုတိန်းတစ်ခုကနေ တည်ဆောက်တယ်။

The brain's nerve cells contain a network of tubes

ဦးနှောက် အာရုံကြော ဆဲလ်တွေမှာ အခြားအရာတွေအနက် အစာ မော်လီကျူး

that act like a highway for food molecules

တွေအတွက် အမြန်လမ်းလို လုပ်ဆောင်တဲ့

among other things.

ပြွန်ကွန်ရက်တစ်ခု ပါဝင်တယ်။

Usually, the tau protein ensures that these tubes

ထုံးစံကတော့ tau ပရိုတိန်းက မော်လီကျူးတွေ

are straight, allowing molecules

လွတ်လပ်စွာ ဖြတ်သန်းခွင့်ပေးတဲ့

to pass through freely.

ဒီပြွန်တွေ ဖြောင့်တန်းအောင် လုပ်ပေးတာပါ။

But in Alzheimer's disease,

ဒါပေမဲ့ အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါမှာတော့

the protein collapses into twisted strands or tangles,

ပရိုတိန်းက လိမ်နေတဲ့ အမျှင်တွေ (သို့) အထွေးတွေအဖြစ် ပြိုကွဲတယ်။

making the tubes disintegrate,

ပြွန်တွေကို တစ်စစီဖြစ်စေကာ

obstructing nutrients from reaching the nerve cell

အာဟာရဓာတ်တွေကို အာရုံကြော ဆဲလ်ဆီ ရောက်ခြင်းကနေ

and leading to cell death.

တားဆီးပြီး ဆဲလ်ကို သေစေတာပါ။

The destructive pairing of plaques and tangles

ပလိပ်တွေနဲ့ အထွေးတွေရဲ့ ဖျက်ဆီးတတ်တဲ့ တွဲဖက်မှုက

starts in a region called the hippocampus,

မှတ်ဉာဏ်တွေ ဖွဲ့စည်းရာမှာ တာဝန်ရှိတဲ့

which is responsible for forming memories.

hippocampus လို့ခေါ်တဲ့ နေရာမှာ စတင်တယ်။

That's why short-term memory loss

ဒါကြောင့် ရေတိုမှတ်ဉာဏ် ပျောက်မှုက

is usually the first symptom of Alzheimer's.

အယ်လ်ဇိုင်းမားရဲ့ ပထမဆုံး လက္ခဏာ အမြဲ ဖြစ်တာပါ။

The proteins then progressively invade

ဒီနောက် ပရိုတိန်းတွေက ဦးနှောက် အခြား

other parts of the brain,

အပိုင်းတွေကို တရွေ့ရွေ့ ဝင်ရောက်ကာ

creating unique changes that signal

ဒီရောဂါရဲ့ အဆင့်မျိုးစုံကို အချက်ပြတဲ့

various stages of the disease.

ထူးခြားတဲ့ ပြောင်းလဲမှုတွေကို ဖန်တီးတယ်။

At the front of the brain,

ဦးနှောက်ရဲ့ အရှေ့ဘက်မှာ

the proteins destroy the ability to process logical thoughts.

ပရိုတိန်းက ယုတ္တိတန်တဲ့ အတွေးတွေ ထုတ်ပေးနိုင်စွမ်းကို ဖျက်ဆီးတယ်။

Next, they shift to the region that controls emotions,

နောက် ၎င်းတို့ဟာ စိတ်ခံစားမှုတွေကို ထိန်းချုပ်တဲ့ နေရာဆီ ပြောင်းကာ

resulting in erratic mood changes.

တစ်သတ်မှတည်းမဟုတ်တဲ့ စိတ် အပြောင်းအလဲတွေဖြစ်စေတယ်။

At the top of the brain,

ဦးနှောက်ရဲ့ ထိပ်ပိုင်းမှာ

they cause paranoia and hallucinations,

ဒါတွေက သံသယလွန်ကဲမှု၊ စိတ်ချောက်ချားမှု ဖြစ်စေပြီး

and once they reach the brain's rear,

ဦးနှောက်ရဲ့ အနောက်ဘက်ကို ရောက်တာနဲ့

the plaques and tangles work together

ပလိပ်တွေနဲ့ အထွေးတွေက ဦးနှောက်ရဲ့

to erase the mind's deepest memories.

အတွင်းကျဆုံး မှတ်ဉာဏ်တွေကို ဖျက်ဖို့ အတူ လုပ်တယ်။

Eventually the control centers governing

နောက်ဆုံး နှလုံးခုန်နှုန်းနဲ့

heart rate and breathing are overpowered as well

အသက်ရှူတာ စိုးမိုးတဲ့ ထိန်းချုပ်မှု ဗဟိုတွေပါ အရေးနိမ့်ကာ

resulting in death.

သေဆုံးမှု ဖြစ်စေတယ်။

The immensely destructive nature of this disease

ဒီရောဂါရဲ့ ဧရာမ ဖျက်ဆီးတတ်တဲ့ သဘာဝက

has inspired many researchers to look for a cure

ကုသမှုတစ်ခု ရှာဖွေဖို့ သုတေသီများစွာကို စေ့ဆော်ပေးခဲ့ပေမဲ့

but currently they're focused on slowing its progression.

လေလောဆယ်တော့ ၎င်းရဲ့ တိုးလာမှုကို နှေးအောင်လုပ်ရာမှာ အာရုံစိုက်တာပါ။

One temporary treatment

ယာယီ ကုသမှုတစ်ခုက

helps reduce the break down of acetylcholine,

၎င်းကို ဖန်တီးတဲ့ အာရုံကြော ဆဲလ်တွေ သေဆုံးမှုကြောင့်

an important chemical messenger in the brain

အယ်လ်ဇိုင်းမား ဝေဒနာရှင်တွေမှာ လျော့ပါးလာတဲ့

which is decreased in Alzheimer's patients

ဦးနှောက်ထဲက အရေးပါတဲ့ ဓာတု သတင်းပေးသူ

due to the death of the nerve cells that make it.

acetylcholine ပြိုကွဲမှုကို လျှော့ချရာမှာ ကူညီတယ်။

Another possible solution is a vaccine

အခြားဖြစ်နိုင်တဲ့ ဖြေရှင်းနည်းတစ်ခုက

that trains the body's immune system to attack

ဘီတာ အမ်မီလွှိုက် ပလိပ်တွေ စုခဲမသွားခင် ဒါတွေကို

beta-amyloid plaques before they can form clumps.

တိုက်ခိုက်ဖို့ ခန္ဓာကိုယ် ခုခံမှုစနစ်ကို လေ့ကျင့်ပေးတဲ့ ကာကွယ်ဆေးပါ။

But we still need to find an actual cure.

ဒါပေမဲ့ ကုသမှု အစစ်တစ်ခု ရှာဖွေဖို့ လိုအပ်တုန်းပါ။

Alzheimer's disease was discovered

အယ်လ်ဇိုင်းမား ရောဂါကို လွန်ခဲ့တဲ့

more than a century ago,

ရာစုတစ်ခုကျော်က တွေ့ရှိခဲ့ပေမဲ့

and yet still it is not well understood.

ကောင်းကောင်း နားမလည်နိုင်သေးပါဘူး။

Perhaps one day we'll grasp

ဖြစ်နိုင်တာက တစ်နေ့မှာတော့

the exact mechanisms at work behind this threat

ဒီခြိမ်းခြောက်မှုနောက်ကွယ်က တိကျတဲ့ ယန္တရား လုပ်ကိုင်ပုံကို

and a solution will be unearthed.

ဖမ်းဆုပ်ပြီး အဖြေတစ်ခုကို ဖော်ထုတ်နိုင်လာမှာပါ။