How does your body process medicine? - Céline Valéry

ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်က ဆေးဝါးတွေကို ဘယ်လို စီမံဆောင်ရွက်ပါသလဲ - Céline Valéry

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung

Have you ever wondered what happens to a painkiller, like ibuprofen,

Ibuprofen လို အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးကို မျိုချလိုက်ရင် ဘာဖြစ်လာတာကို

after you swallow it?

ရှင်တို့ဟာ စဉ်းစားခဲ့ဘူးပါသလား?

Medicine that slides down your throat can help treat a headache,

လည်ချောင်းမှ တစ်ဆင့် လျှောဆင်း သွားတဲ့ ဆေးက ခေါင်းကိုက်တာကို၊

a sore back,

နာနေတဲ့ ကျောကို၊

or a throbbing sprained ankle.

အဆစ်လွဲနေတဲ့ ခြေဖဝါးကို ကုပေးနိုင်တယ်။

But how does it get where it needs to go in the first place?

ဒါပေမဲ့ ဆေးဟာ ကုသပေးရမယ့် နေရာကို ဘယ်လိုများ ရောက်သွားတာလဲ?

The answer is that it hitches a ride in your circulatory blood stream,

အဖြေက ၎င်းဟာ ရှင်တို့ရဲ့ သွေးစီးကြောင်းထဲ လိုက်ပြီး စီးကြည့်လျက်၊

cycling through your body in a race to do its job

ကုသပေးရန်အတွက် ခန္ဓာကိုယ်ကို ပြေးလွှားကြည့်ရတယ်။

before it's snared by organs and molecules designed to neutralize

ခန္ဓာကိုယ်က ၎င်းကို ထောင်ဖမ်းလျက် အာနိသင်ပျက်စေလျက် မလိုလားအပ်တဲ့

and expel foreign substances.

အရာများအဖြစ် ထုတ်မပစ်မီ လုပ်ဖို့ လိုပါတယ်။

This process starts in your digestive system.

ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ဟာ အစာချေ စနစ်တွင်းမှ စတင်ပါတယ်။

Say you swallow an ibuprofen tablet for a sore ankle.

ရှင်ဟာ နာကျင်နေတဲ့ ခြေဖဝါးအတွက် Ibuprofen ကို သောက်လိုက်တယ် ဆိုပါစို့။

Within minutes, the tablet starts disintegrating in the acidic fluids

မိနစ်ပိုင်း အတွင်းမှာကို ဆေးပြားဟာ ဝမ်းထဲရှိ ငရဲမီးအရည်များထဲမှာ

of your stomach.

စပြီး ကျေပျက်လာပါတယ်။

The dissolved ibuprofen travels into the small intestine

ရောနှောသွားတဲ့ Ibuprofen ဟာ အူအသေးဆီကို သွားပါတယ်

and then across the intestinal wall into a network of blood vessels.

ပြီးတော့ အူရဲ့နံရံကို ဖြတ်ပြီး သွေးကြော ကွန်ရက်ထဲကို ဝင်သွားပါတယ်။

These blood vessels feed into a vein,

သွေးကြောတွေက သွေးနဲ့အတူ ပါတဲ့ အရာမှန်သမျှကို

which carries the blood, and anything in it, to the liver.

အသည်းဆီကို သယ်ပို့ပေးတဲ့ သွေးလွှတ်ကြောထဲကို စီးဝင်ပါတယ်။

The next step is to make it through the liver.

နောက်တစ်ဆင့်က အသည်းကို ဖြတ်​ကျော်ရန်ပါပဲ။

As the blood and the drug molecules in it travel through liver blood vessels,

အသည်းထဲက သွေးကြောတွေကို ဖြတ်ပြီး ဆေးဝါးမော်လီကျူးတွေ ကူးဖြတ်နေချိန်မှာ

enzymes attempt to react with the ibuprofen molecules

အင်ဇိုင်းတွေက Ibuprofen မော်လီကျူးတွေနဲ့ ဓာတ်ပြုလျက် အာနိသင်ကို

to neutralize them.

ဖျက်ပစ်ရန် အားထုတ်ပါတယ်။

The damaged ibuprofen molecules, called metabolites,

ဖျက်ဆီးခံလိုက်ရမယ့် Ibuprofen မော်လီကျူးတွေဟာ

may no longer be effective as painkillers.

အကိုက်အခဲကို ပျောက်အောင် ကုမပေးနိုင်ကြပါ။

At this stage, most of the ibuprofen makes it through the liver unscathed.

ဒီအဆင့်မှာ Ibuprofen အများစုဟာ အမိမခံရဘဲ အသည်းကို ဖြတ်ကျော်ကြပါတယ်။

It continues its journey out of the liver,

၎င်းဟာ အသည်းကို ကျော်လျက် ဆက်ပြီး သွားပါတယ်၊

through veins,

သွေးပြန်ကြောမှတဆင့်

into the body's circulatory system.

ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ သွေးလည်ပတ်မှု စနစ်ထဲကိုပါ။

Half an hour after you swallow the pill,

သောက်ချလိုက်တဲ့နောက် နာရီဝက်အကြာတွင်

some of the dose has already made it into the circulatory blood stream.

သောက်လိုက်တဲ့ ဆေးထဲက အချို့ဟာ လည်ပတ်နေတဲ့ သွေးထဲကို ရောက်သွားကြပါပြီ။

This blood loop travels through every limb and organ,

သွေးစီးဆင်းမှုဟာ ခန္ဓာကိုယ် အပိုင်းတိုင်းကို ရောက်ပါတယ်၊

including the heart, brain, kidneys, and back through the liver.

နှလုံး၊ ဦးနှောက်၊ ကျောက်ကပ် စသဖြင့် သွားပြီး အသည်းဆီ ပြန်လာပါတယ်။

When ibuprofen molecules encounter a location

Ibuprofen မော်လီကျူးတွေက နာကျင်မှုကို ခန္ဓာကိုယ်ဖက်မှ

where the body's pain response is in full swing,

တအားတုံ့ပြန်နေတဲ့ နေရာမျိုးကို တွေ့ရတဲ့အခါမှာ၊

they bind to specific target molecules that are a part of that reaction.

အဲဒီလို တုံ့ပြန်မှုကြောင့် ပေါ်လာကြတဲ့ မော်လီကျူးတွေနဲ့ ချိတ်ဆက်လိုက်ကြပါတယ်။

Painkillers, like ibuprofen, block the production of compounds

Ibuprofen ဆေးဟာ နာကျင်မှု အချက်ပြမှုကို ထုတ်လွှင့်ပေးစေတဲ့

that help the body transmit pain signals.

ဒြပ်ပေါင်း ထုတ်လုပ်မှုကို ပိတ်ဆို့ပါတယ်။

As more drug molecules accumulate,

ဆေးဝါး မော်လီကျူးတွေ တိုးတိုးစုစည်းလျက်

the pain-cancelling affect increases,

အကိုက်အခဲ တိုက်ဖျက်မှုအားဟာ တိုးတိုးလာလျက်

reaching a maximum within about one or two hours.

တစ်နာရီ ဒါမှဟမုတ် နှစ်နာရီအကြာတွင် အကျိုးကို အထိရောက်ဆုံး ခံစားရပါမယ်။

Then the body starts efficiently eliminating ibuprofen,

ခန္ဓာကိုယ်ဟာ Ibuprofen ကို ထိရောက်စွာ ချေဖျက်ပစ်မှု စတင်မယ်၊

with the blood dose decreasing by half every two hours on average.

သွေးထဲ ဆေးပါဝင်မှုဟာ ပျမ်းမျှအားဖြင့် နှစ်နာရီတိုင်းမှာ ထက်ဝက်ကျ နည်းလာမှားပါ။

When the ibuprofen molecules detach from their targets,

Ibuprofen မော်လီကျူးတွေက ၎င်းတို့ရဲ့ ပစ်မှတ်များမှ ထွက်လာလျက်

the systemic blood stream carries them away again.

သွေးကြောစနစ်က ၎င်းတို့ကို ထုတ်ယူပြီး သယ်ပို့ပေးဦးမှာပါ။

Back in the liver, another small fraction of the total amount of the drug

အသည်းဆီကို ပြန်ရောက်တဲ့အခါမှာ စုစုပေါင်း ဆေးဝါးထဲက အနည်းငယ်ဟာ

gets transformed into metabolites,

ဓာတုဖြစ်စဉ်များအဖြစ် ပုံစံပြောင်းလဲသွားလာကြမှာ ဖြစ်ရာ၊

which are eventually filtered out by the kidneys in the urine.

နောက်ဆုံးတွင် ကျောက်ကပ်က ဆီးအဖြစ် စစ်ထုတ် ပေးသွားမှားပါ။

The loop from liver to body to kidneys continues at a rate

အသည်းထံမှ ခန္ဓာကိုယ်နဲ့ ကျောက်ကပ်ဆီ သွေးလည်ပတ်မှုကို

of about one blood cycle per minute,

တစ်မိနစ်လျှင် တစ်ကြော့နှုန်းဖြင့် မောင်းနှင်ပေးပါတယ်။

with a little more of the drug neutralized and filtered out in each cycle.

တစ်ကြော့တစ်ကြော့မှာ ဆေးဝါး အနည်းငယ်စီကို ​ချေဖျက်လျက် ထုတ်ပစ်သွားတာပါ။

These basic steps are the same for any drug that you take orally,

ကျွန်မတို့ သောက်ကြတဲ့ ဆေးတိုင်းအတွက် အခြေခံအဆင့်တွေ ဆင်တူပါပဲ။

but the speed of the process

အဲဒီလုပ်ငန်းစဉ် မြန်ဆန်မှုနဲ့

and the amount of medicine that makes it into your blood stream

သွေးစီးမှုစနစ်ထဲကို ရောဝင်သွားတဲ့ ဆေးဝါးရဲ့ ပမာဏကျတော့

varies based on drug,

ဆေးဝါး အပေါ်၊ ကာယကံရှင်၊

person,

ခန္ဓာကိုယ်ထဲ

and how it gets into the body.

စိမ့်ဝင်မှု အပေါ်မှာ မူတည်ပြီး မတူကွဲပြားပါတယ်။

The dosing instructions on medicine labels can help,

ဆေးဝါးနဲ့အတူ ပါလာတဲ့ အညွှန်းက ကူညီပေးနိုင်တာမှန်ပေမဲ့၊

but they're averages based on a sample population

အဲဒါတွေဟာ နမူနာ လူဦးရေကို အခြေခံတဲ့ ပျမ်းမျှ ကိန်းဂဏန်းပါ၊

that doesn't represent every consumer.

စားသုံးသူ တစ်ယောက်ယောက်နဲ့ ကိုက်ညီချင်မှ ကိုက်ညီပါမယ်။

And getting the dose right is important.

ကိုယ့်အတွက် အံဝင်ခွင်ကျတဲ့ ဆေးပမာဏ သောက်ရပါမယ်။

If it's too low, the medicine won't do its job.

နည်းလွန်းရင် ဆေးဝါးဟာ မိမိတာဝန်ကို မထမ်ဆောင်နိုင်ပါ။

If it's too high, the drug and its metabolites can be toxic.

ဆေးများသွားရင် ဆေးနဲ့ ၎င်းရဲ့ အကျိုးဆက် ဓာတ်စဉ်တွေ အဆိပ်သင့်နိုင်ပါတယ်။

That's true of any drug.

အဲဒါ ဘယ်ဆေးဝါးအတွက်မဆို မှန်ကန်ပါတယ်။

One of the hardest groups of patients to get the right dosage for are children.

ဆေးဝါး ပမာဏ မှန်ကန်အောင် တိုက်ကျွေးဖို့ အခက်ဆုံးသူတွေက ကလေးတွေပါ။

That's because how they process medicine changes quickly, as do their bodies.

ကလေးရဲ့ကိုယ်က ဆေးဝါးကို တုံ့ပြန်စီမံပုံရော လုပ်ကိုင်ပုံပါ မြန်ဆန်လို့ပါ။

For instance, the level of liver enzymes that neutralize medication

ဥပမာ၊ ဆေးတွေကို ချေဖျက်ပေးနိုင်တဲ့ အသည်းထဲရှိ အင်ဇိုင်းတွေရဲ့ ပမာဏဟာ

highly fluctuates during infancy and childhood.

ကလေးငယ်တွေထဲမှာ သိပ်ကို အပြောင်းအလဲ မြန်တတ်ပါတယ်။

And that's just one of many complicating factors.

ရှုပ်ထွေးလာစေကြတဲ့ အ​ကြောင်းတွေထဲက တစ်ခုတည်းကို ပြောရသေးတယ်။

Genetics,

မျိုးရိုးဗီဇ၊

age,

အသက်၊

diet,

disease,

စားသောက်ပုံ၊

ရောဂါ၊

and even pregnancy influence the body's efficiency of processing medicine.

ကိုယ်ဝန်ရှိခြင်းကတောင် ဆေးဝါးများကို က်ခံတုံ့ပြန်ပုံကို ပြောင်းလဲစေနိုင်ပါတယ်။

Some day, routine DNA tests may be able to dial in the precise dose of medicine

နောင်မှာ ပုံမှန် DNA စမ်းသပ်မှု လုပ်လျက် လူတစ်ဦးအတွက် ၎င်းရဲ့ အသည်းနဲ့ အခြား

personalized to your liver efficiency and other factors,

အချက်တွေကို ထည့်တွက်လျက် တိကျစွာ ဆေးပမာဏကို တွက်ချက်ပေးလာနိုင်မှာပါ၊

but in the meantime,

လောလောဆယ်မှာတော့၊

your best bet is reading the label

အကောင်းဆုံးက ဆေးအညွှန်းကို ဖတ်ရန်

or consulting your doctor or pharmacist,

ဆရာဝန် ဒါမှမဟုတ် ဆေးဖေါ်စပ်ပေးသူတွေနဲ့

and taking the recommended amounts with the recommended timing.

တိုင်ပင်လျက် သူတို့ပြောတဲ့ ပမာဏကို အကြံပြုထားတဲ့ အချိန်မှာ သောက်ဖို့ပါပဲ။