How does your body process medicine? - Céline Valéry

Cơ thể bạn xử lí thuốc như thế nào? - Céline Valéry

Translator: Quoc Huy Le Reviewer: Uyên Võ

Have you ever wondered what happens to a painkiller, like ibuprofen,

Đã bao giờ bạn tự hỏi thuốc giảm đau, như ibuprofen, sẽ ra sao

after you swallow it?

sau khi bạn nuốt nó?

Medicine that slides down your throat can help treat a headache,

Thuốc sau khi đi qua cổ họng của bạn có thể giúp chữa đau đầu,

a sore back,

đau lưng,

or a throbbing sprained ankle.

hay mắt cá chân bị bong gân nhói buốt;

But how does it get where it needs to go in the first place?

nhưng làm sao thuốc đến nơi nó vốn phải phát huy tác dụng?

The answer is that it hitches a ride in your circulatory blood stream,

Câu trả lời là thuốc sẽ theo vòng tuần hoàn của máu

cycling through your body in a race to do its job

đi khắp cơ thể để nhanh chóng phát huy tác dụng

before it's snared by organs and molecules designed to neutralize

trước khi bị đào thải bởi các cơ quan có chức năng trung hòa

and expel foreign substances.

và loại bỏ chất lạ từ bên ngoài.

This process starts in your digestive system.

Quá trình này bắt đầu ở hệ tiêu hóa.

Say you swallow an ibuprofen tablet for a sore ankle.

Giả sử bạn uống một viên ibuprofen để giảm đau cổ chân.

Within minutes, the tablet starts disintegrating in the acidic fluids

Trong ít phút, viên thuốc bắt đầu tan trong dịch vị có tính acid

of your stomach.

của dạ dày.

The dissolved ibuprofen travels into the small intestine

Ibuprofen hòa tan sẽ đi vào ruột non,

and then across the intestinal wall into a network of blood vessels.

sau đó thẩm thấu qua thành ruột để vào một mạng lưới hệ mạch.

These blood vessels feed into a vein,

Hệ mạch này thông với một tĩnh mạch,

which carries the blood, and anything in it, to the liver.

vốn vận chuyển máu và mọi thứ trong nó, đến gan.

The next step is to make it through the liver.

Bước tiếp theo là gan sẽ xử lí thuốc.

As the blood and the drug molecules in it travel through liver blood vessels,

Trong lúc máu và các phân tử thuốc trong máu di chuyển trong hệ mạch gan,

enzymes attempt to react with the ibuprofen molecules

men gan sẽ phần nào phản ứng với các phân tử thuốc

to neutralize them.

để trung hòa chúng.

The damaged ibuprofen molecules, called metabolites,

Các phân tử bị trung hòa, gọi là chất chuyển hóa,

may no longer be effective as painkillers.

sẽ không còn hiệu lực như thuốc giảm đau.

At this stage, most of the ibuprofen makes it through the liver unscathed.

Ở bước này, hầu hết lượng ibuprofen đi qua gan mà không bị phản ứng;

It continues its journey out of the liver,

thuốc sẽ tiếp tục di chuyển sau khi qua gan,

through veins,

thông qua tĩnh mạch,

into the body's circulatory system.

vào hệ tuần hoàn của cơ thể.

Half an hour after you swallow the pill,

Nửa tiếng sau khi bạn uống viên thuốc,

some of the dose has already made it into the circulatory blood stream.

một phần liều thuốc đã ở trong dòng máu tuần hoàn.

This blood loop travels through every limb and organ,

Dòng máu này đi khắp cơ thể qua mọi chi và cơ quan,

including the heart, brain, kidneys, and back through the liver.

bao gồm tim, não, thận, và trở lại gan.

When ibuprofen molecules encounter a location

Khi các phân tử ibuprofen đến một vị trí

where the body's pain response is in full swing,

nơi phản ứng đau của cơ thể diễn ra dữ dội,

they bind to specific target molecules that are a part of that reaction.

chúng sẽ kìm hãm các phân tử đặc biệt vốn góp phần gây ra phản ứng đau đó.

Painkillers, like ibuprofen, block the production of compounds

Thuốc giảm đau, như ibuprofen, sẽ cản trở sản phẩm của các chất

that help the body transmit pain signals.

vốn giúp cơ thể truyền tín hiệu đau.

As more drug molecules accumulate,

Khi càng nhiều phân tử thuốc tích tụ,

the pain-cancelling affect increases,

tác dụng cắt cơn đau sẽ tăng lên,

reaching a maximum within about one or two hours.

đạt mức tối đa trong khoảng một hoặc hai giờ;

Then the body starts efficiently eliminating ibuprofen,

sau đó cơ thể bắt đầu đào thải ibuprofen một cách hiệu quả

with the blood dose decreasing by half every two hours on average.

với liều trong máu giảm một nửa trung bình sau mỗi hai giờ.

When the ibuprofen molecules detach from their targets,

Khi các phân tử ibuprofen rời khỏi vị trí,

the systemic blood stream carries them away again.

dòng máu tuần hoàn sẽ lại chuyển chúng đi.

Back in the liver, another small fraction of the total amount of the drug

Trở lại gan, một phần nhỏ nữa trong tổng liều thuốc

gets transformed into metabolites,

sẽ biến thành chất chuyển hóa,

which are eventually filtered out by the kidneys in the urine.

vốn sau cùng sẽ bị thận lọc ra vào nước tiểu.

The loop from liver to body to kidneys continues at a rate

Vòng lặp từ gan qua cơ thể đến thận tiếp tục diễn ra ở mức

of about one blood cycle per minute,

khoảng một vòng tuần hoàn mỗi phút,

with a little more of the drug neutralized and filtered out in each cycle.

mỗi vòng lại có một ít thuốc bị trung hòa và đào thải.

These basic steps are the same for any drug that you take orally,

Mọi loại thuốc uống qua đường miệng đều qua những bước cơ bản này,

but the speed of the process

nhưng tốc độ xử lí,

and the amount of medicine that makes it into your blood stream

và lượng thuốc đi vào máu

varies based on drug,

thay đổi tùy theo thuốc,

person,

cơ địa mỗi người,

and how it gets into the body.

và cách thức thuốc vào cơ thể.

The dosing instructions on medicine labels can help,

Chỉ dẫn về liều lượng trên nhãn thuốc có thể giúp ích,

but they're averages based on a sample population

nhưng đó chỉ là số liệu trung bình dựa trên một nhóm mẫu

that doesn't represent every consumer.

không hề đại diện cho mọi người dùng.

And getting the dose right is important.

Dùng thuốc đúng liều cũng rất quan trọng:

If it's too low, the medicine won't do its job.

nếu không đủ liều, thuốc sẽ không phát huy tác dụng;

If it's too high, the drug and its metabolites can be toxic.

nếu quá liều, thuốc và chất chuyển hóa có thể gây độc;

That's true of any drug.

điều này xảy ra với mọi loại thuốc.

One of the hardest groups of patients to get the right dosage for are children.

Trẻ em là một trong những nhóm bệnh nhân rất khó để xác định liều lượng phù hợp,

That's because how they process medicine changes quickly, as do their bodies.

vì quá trình xử lí thuốc cũng như cơ thể trẻ thay đổi rất nhanh.

For instance, the level of liver enzymes that neutralize medication

Đơn cử như lượng men gan giúp trung hòa thuốc

highly fluctuates during infancy and childhood.

cực kì thất thường trong suốt giai đoạn sơ sinh và trẻ em;

And that's just one of many complicating factors.

và đó chỉ là một trong số nhiều yếu tố gây phức tạp.

Genetics,

Di truyền,

age,

tuổi tác,

diet,

disease,

chế độ ăn uống,

bệnh tật,

and even pregnancy influence the body's efficiency of processing medicine.

và thậm chí sự mang thai cũng ảnh hưởng khả năng xử lí thuốc của cơ thể.

Some day, routine DNA tests may be able to dial in the precise dose of medicine

Một ngày nào đó, xét nghiệm DNA định kì có thể điều chỉnh liều thuốc chính xác

personalized to your liver efficiency and other factors,

phù hợp với khả năng xử lí của gan của từng cá nhân và các yếu tố khác,

but in the meantime,

còn ở hiện tại,

your best bet is reading the label

tốt nhất là bạn đọc kĩ nhãn thuốc

or consulting your doctor or pharmacist,

hoặc hỏi ý kiến bác sĩ hay dược sĩ,

and taking the recommended amounts with the recommended timing.

đồng thời uống thuốc đúng liều lượng và thời điểm theo chỉ định.