How does your body process medicine? - Céline Valéry

4,588,742 views ・ 2017-05-15

TED-Ed


Please double-click on the English subtitles below to play the video.

Translator: Ayan Organization Reviewer: Daban Q Jaff
هەرگیز ویستوتە بزانیت چی بەسەر دەرمانی ئازار شکێندا دێت، وەک ئیبۆپرۆفین
00:07
Have you ever wondered what happens to a painkiller, like ibuprofen,
0
7054
3154
00:10
after you swallow it?
1
10208
1756
دوای ئەوەی قوتی دەدەیت؟
00:11
Medicine that slides down your throat can help treat a headache,
2
11964
3008
ئەو دەرمانەی لە قورگت دەچێتە خوارەوە دەتوانێت چارەسەری سەرئێشە،
00:14
a sore back,
3
14972
1082
ئازاری پشت،
00:16
or a throbbing sprained ankle.
4
16054
1880
یان ئازاری وەرگەڕانی پاژنەی پێ بکات.
00:17
But how does it get where it needs to go in the first place?
5
17934
2899
بەڵام چۆن دەگاتە شوێنی مەبەست؟
00:20
The answer is that it hitches a ride in your circulatory blood stream,
6
20833
3882
دەرمانەکە بە ناو جۆگەی سوڕی خوێندا دەڕوات،
00:24
cycling through your body in a race to do its job
7
24715
2730
بە ناو جەستەدا دەسوڕێتەوە بۆ ئەوەی ئەرکی خۆی جێبەجێ بکات
00:27
before it's snared by organs and molecules designed to neutralize
8
27445
3700
پێش ئەوەی لە لایەن ئەو ئەندام و گەردانەوە دەستی بەسەردا بگیرێت کە ماددە
00:31
and expel foreign substances.
9
31145
2781
بێگانەکان ھاوکێش دەکەن و دەیانکەنە دەرەوە.
00:33
This process starts in your digestive system.
10
33926
2679
ئەم کردارە لە کۆئەندامی ھەرسەوە دەست پێ دەکات.
00:36
Say you swallow an ibuprofen tablet for a sore ankle.
11
36605
4240
با بڵێین تۆ حەبێکی ئیبۆپرۆفین قووت دەدەیت بۆ ئازاری پاژنە پێ.
00:40
Within minutes, the tablet starts disintegrating in the acidic fluids
12
40845
3280
لە ماوەی چەند خولەکێکدا، حەبەکە لە ناو ترشەڵۆکی گەدە
00:44
of your stomach.
13
44125
1611
تێکدەشکێت.
00:45
The dissolved ibuprofen travels into the small intestine
14
45736
2816
ئیبۆپرۆفینە تواوەکە دەچێت بەرەو ڕیخۆڵە باریکە
00:48
and then across the intestinal wall into a network of blood vessels.
15
48552
4724
دواتر بەناو دیواری ڕیخۆڵەدا دەچێت بۆ ناو تۆڕێک لە دەماری خوێن.
00:53
These blood vessels feed into a vein,
16
53276
2729
ئەم دەماری خوێنانە دەیدەن بە خوێن ھێنەرێک،
00:56
which carries the blood, and anything in it, to the liver.
17
56005
3840
کە خوێن و ھەموو ئەو شتانەی کە تێیدایە دەبات بۆ جگەر.
00:59
The next step is to make it through the liver.
18
59845
2681
ھەنگاوی دواتر بەردەوام بوونیەتی لە ناو جگەر
01:02
As the blood and the drug molecules in it travel through liver blood vessels,
19
62526
5249
کاتێک خوێن و گەردەکانی دەرمانەکە بەناو دەمارەکانی جگەردا دەڕۆن
01:07
enzymes attempt to react with the ibuprofen molecules
20
67775
3420
ئەنزیمەکان ھەوڵ دەدەن کاردانەوەیان ھەبێت لەگەڵ گەردەکانی ئیبۆپرۆفین
01:11
to neutralize them.
21
71195
2110
بۆئەوەی ھاوکێشیان بکەن.
01:13
The damaged ibuprofen molecules, called metabolites,
22
73305
3464
گەردە تێکشکاوەکانی ئیبۆپرۆفین، پێیان دەگوترێت میتابۆڵایتس،
01:16
may no longer be effective as painkillers.
23
76769
3068
ڕەنگە چیتر وەک ئازارشکێن کاریگەرییان نەبێت.
01:19
At this stage, most of the ibuprofen makes it through the liver unscathed.
24
79837
4559
لەم قۆناغەدا، زۆربەی ئیبۆپرۆفینەکە بەساخی لە جگەر دێنە دەرەوە
01:24
It continues its journey out of the liver,
25
84396
2131
لە دەرەوەی جگەر درێژە بە گەشتەکەی دەدات،
01:26
through veins,
26
86527
1239
بە ناو خوێن ھێنەرەکاندا،
01:27
into the body's circulatory system.
27
87766
2440
بۆ ناو سوڕی خوێنی جەستە.
01:30
Half an hour after you swallow the pill,
28
90206
1970
نیو کاتژمێر دوای ئەوەی حەبەکە قووت دەدەیت،
01:32
some of the dose has already made it into the circulatory blood stream.
29
92176
4811
ھەندێک لە دەرمانەکە پێشتر چووەتە ناو سوڕی خوێنەوە.
01:36
This blood loop travels through every limb and organ,
30
96987
2711
سوڕی خوێن بەناو ھەموو ئەندامەکانی جەستەدا دەڕوات،
01:39
including the heart, brain, kidneys, and back through the liver.
31
99698
4976
وەک دڵ، مێشک، گورچیلەکان، و دواتر دەگەڕێتەوە ناو جگەر.
01:44
When ibuprofen molecules encounter a location
32
104674
2544
کاتێک گەردەکانی ئیبۆپرۆفین دەگەنە شوێنێک
01:47
where the body's pain response is in full swing,
33
107218
2866
کە ئازاری لاشەی تێدا دێت و دەچێت،
01:50
they bind to specific target molecules that are a part of that reaction.
34
110084
4527
بەند دەبن بە گەردەکانی ئامانجێکی دیاریکراو کە بەشێکن لەو کاردانەوەیە.
01:54
Painkillers, like ibuprofen, block the production of compounds
35
114611
3070
ئازارشکێنی وەک ئیبۆپرۆفین ڕێگری لە دروست بوونی ئەو ئاوێتانە دەکەن
01:57
that help the body transmit pain signals.
36
117681
3178
کە دەبنە ھۆی دروست کردنی ئازار لە لاشەدا.
02:00
As more drug molecules accumulate,
37
120859
1899
ھەتاکو گەردی دەرمان زیاتر کۆببێتەوە،
02:02
the pain-cancelling affect increases,
38
122758
2630
کاریگەری لابردنی ئازار زیاتر دەبێت،
02:05
reaching a maximum within about one or two hours.
39
125388
3696
دەگاتە بەرزترین بڕ لەماوەی یەک یان دوو کاتژمێردا.
02:09
Then the body starts efficiently eliminating ibuprofen,
40
129084
2864
دواتر لاشە بە خێرایی دەست بە لابردنی ئیبۆپرۆفین دەکات،
02:11
with the blood dose decreasing by half every two hours on average.
41
131948
4351
لەگەڵ خوێندا دەرمانەکە کەم دەبێتەوە بۆ نیو ئەوەندە بە تێکڕای ھەموو٢ کاتژمێر جارێک.
02:16
When the ibuprofen molecules detach from their targets,
42
136299
2939
کاتێک گەردەکانی ئیبۆپرۆفین لە ئەمانجەکانیان جیا دەبنەوە،
02:19
the systemic blood stream carries them away again.
43
139238
3590
سوڕی خوێن دیسان ڕایان دەماڵێت.
02:22
Back in the liver, another small fraction of the total amount of the drug
44
142828
3584
لە جگەردا، پارچەی بچوکتر لە کۆی ھەموو دەرمانەکە
02:26
gets transformed into metabolites,
45
146412
2757
دەگۆڕێت بۆ مێتابۆلایت،
02:29
which are eventually filtered out by the kidneys in the urine.
46
149169
3559
کە لە کۆتاییدا لە لایەن گورچیلەکانەوە لە میزدا دەپاڵێورێت.
02:32
The loop from liver to body to kidneys continues at a rate
47
152728
2802
ئەم سوڕە لە جگەرەوە بۆ لاشە پاشان بۆ گورچیلە بەردەوام دەبێت
02:35
of about one blood cycle per minute,
48
155530
2690
بە نزیکەیی سوڕێکی خوێن لە هەر خولەکێکدا،
02:38
with a little more of the drug neutralized and filtered out in each cycle.
49
158220
4178
لەگەڵ کەمێک زیاتر لە دەرمانی ھاوکێشکراو و پاڵێوراو لە ھەر سوڕێکدا.
02:42
These basic steps are the same for any drug that you take orally,
50
162398
3172
هەمان شت ڕوودەدات بۆ هەر دەرمانێکیتر کە لە دەمەوە وەری دەگریت،
02:45
but the speed of the process
51
165570
1549
بەڵام خێرایی کردارەکە
02:47
and the amount of medicine that makes it into your blood stream
52
167119
2967
و بڕی ئەو درەمانەی کە دەچێتە سوڕی خوێنەوە
02:50
varies based on drug,
53
170086
1452
دەگۆڕێت بە پێی دەرمانەکە،
02:51
person,
54
171538
918
و کەسەکە،
02:52
and how it gets into the body.
55
172456
2253
و چۆنییەتی گەیشتنی بۆ ناو لاشە.
02:54
The dosing instructions on medicine labels can help,
56
174709
2611
ئەو ڕێنماییانەی لەگەڵ دەرمانەکەن یارمەتیدەرن،
02:57
but they're averages based on a sample population
57
177320
2789
بەڵام ئەوانیش ڕێژەیین ولەسەر کۆمەڵێک خەڵک کراون
03:00
that doesn't represent every consumer.
58
180109
2824
بۆ ھەموو بەکارھێنەرێک نابێت.
03:02
And getting the dose right is important.
59
182933
2268
وەرگرتنی دەرمان بە شێوەیەکی گونجاو گرنگە.
03:05
If it's too low, the medicine won't do its job.
60
185201
2788
ئەگەر زۆر کەم بێت، دەرمانەکە کاری خۆی ناکات
03:07
If it's too high, the drug and its metabolites can be toxic.
61
187989
4221
ئەگەر زۆریش بێت، دەرمانەکە و مێتابۆلایتەکەی دەبن بە ژەھر.
03:12
That's true of any drug.
62
192210
1941
ئەمە ڕاستی ھەموو دەرمانێکە.
03:14
One of the hardest groups of patients to get the right dosage for are children.
63
194151
4199
منداڵان سەختترین گروپی نەخۆشن بۆ پێدانی دەرمانی دروست.
03:18
That's because how they process medicine changes quickly, as do their bodies.
64
198350
4580
لەبەر ئەوەی چۆنیەتی پرۆسەی دەرمان بەخێرایی دەگۆڕێت تیایاندا ھەروەک لاشەیانە.
03:22
For instance, the level of liver enzymes that neutralize medication
65
202930
3699
بۆ نموونە، ئاستی ئەنزیمەکانی جگەر کە دەرمان ھاوکێش دەکەن
03:26
highly fluctuates during infancy and childhood.
66
206629
3152
زۆر بەرزو نزم دەکات لە ماوەی تەمەنی ساوایی و منداڵیدا.
03:29
And that's just one of many complicating factors.
67
209781
2809
ئەمەش تەنیا یەکێکە لە زۆر ھۆکاری تری ئاڵۆزتر.
03:32
Genetics,
68
212590
871
بۆماوەیی،
03:33
age,
69
213461
740
تەمەن،
03:34
diet,
70
214201
740
03:34
disease,
71
214941
744
خۆراک،
نەخۆشی،
03:35
and even pregnancy influence the body's efficiency of processing medicine.
72
215685
5015
تەنانەت کاتی دووگیانی کاریگەری هەیە لەسەر چالاکی لاشە لە بەکارهێنانی دەرماندا.
03:40
Some day, routine DNA tests may be able to dial in the precise dose of medicine
73
220700
5141
ڕۆژێک دێت، تاقیکردنەوەی DNA هاوکاربێت لە دیاریکردنی دەرمانی تەواو بۆ هەر کەسێک
03:45
personalized to your liver efficiency and other factors,
74
225841
3729
بە پێی ئاستی چالاکی جگەر و ھۆکارەکانیتر،
03:49
but in the meantime,
75
229570
1132
بەڵام لە ھەمان کاتدا،
03:50
your best bet is reading the label
76
230702
1639
باشترین هەڵبژاردە خوێندنەوەی ڕێنماییەکانە
03:52
or consulting your doctor or pharmacist,
77
232341
1922
یان پرسکردن بە پزیشکەکەت یان دەرمانسازێک،
03:54
and taking the recommended amounts with the recommended timing.
78
234263
3659
و وەرگرتنی بڕی پێشنیارکراو لە کاتی پێشنیاز کراودا.
About this website

This site will introduce you to YouTube videos that are useful for learning English. You will see English lessons taught by top-notch teachers from around the world. Double-click on the English subtitles displayed on each video page to play the video from there. The subtitles scroll in sync with the video playback. If you have any comments or requests, please contact us using this contact form.

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7