How does your body process medicine? - Céline Valéry

Vücudunuz ilacı nasıl bir işleme tabi tutar? - Céline Valéry

Çeviri: Gözde Zülal Solak Gözden geçirme: Suleyman Cengiz

Have you ever wondered what happens to a painkiller, like ibuprofen,

İbuprofen gibi bir ağrı kesici içtikten sonra ne olduğunu

after you swallow it?

hiç merak ettiniz mi?

Medicine that slides down your throat can help treat a headache,

Boğazınızdan kayıp giden bir ilaç baş ağrınızı, bel ağrınızı

a sore back,

veya bilek burkulması

or a throbbing sprained ankle.

ağrınızı geçirebilir.

But how does it get where it needs to go in the first place?

Fakat ilaç, gitmesi gereken yere nasıl gidiyor?

The answer is that it hitches a ride in your circulatory blood stream,

Cevabı şu; kan dolaşımınızda otostop çeker, görevini yapmak için

cycling through your body in a race to do its job

vücudunuzda bir yarışa çıkar ve bunu, yabancı maddeleri

before it's snared by organs and molecules designed to neutralize

etkisiz hâle getirmek ve defetmek için tasarlanmış organ ve moleküllere

and expel foreign substances.

yakalanmadan önce yapar.

This process starts in your digestive system.

Bu süreç, sindirim sisteminizde başlar.

Say you swallow an ibuprofen tablet for a sore ankle.

Diyelim ki, ağrıyan bileğiniz için bir ibuprofen ilacı içtiniz.

Within minutes, the tablet starts disintegrating in the acidic fluids

Tablet, dakikalar içerisinde midenizin asitli sıvısı içerisinde

of your stomach.

ayrışmaya başlar.

The dissolved ibuprofen travels into the small intestine

Ayrışan ibuprofen ince bağırsağa doğru yola çıkar

and then across the intestinal wall into a network of blood vessels.

ve sonra bağırsak duvarından, bir kan damarları ağına geçer.

These blood vessels feed into a vein,

Bu kan damarları, kanı ve içerisindeki

which carries the blood, and anything in it, to the liver.

her şeyi karaciğere taşıyan bir damarın içinde beslenirler.

The next step is to make it through the liver.

Sonraki adım, karaciğere ulaşmak.

As the blood and the drug molecules in it travel through liver blood vessels,

İçerisindeki kan ve ilaç molekülleri karaciğer kan damarlarında dolaştıkça,

enzymes attempt to react with the ibuprofen molecules

enzimler de ibuprofen moleküllerini etkisiz hâle getirmek için

to neutralize them.

onlara tepki göstermeyi dener.

The damaged ibuprofen molecules, called metabolites,

Metabolit adı verilen hasar görmüş ibuprofen molekülleri,

may no longer be effective as painkillers.

artık ağrı kesiciler kadar etkili olmayabilir.

At this stage, most of the ibuprofen makes it through the liver unscathed.

Bu aşamada ibuprofenin çoğu, hasar görmeden karaciğere ulaşır.

It continues its journey out of the liver,

Karaciğerin dışındaki yolculuğuna devam eder,

through veins,

damarlardan

into the body's circulatory system.

vücudun dolaşım sistemine gider.

Half an hour after you swallow the pill,

Siz hapı içtikten yarım saat sonra,

some of the dose has already made it into the circulatory blood stream.

dozun bir kısmı kan dolaşım sisteminize zaten girmiş olur.

This blood loop travels through every limb and organ,

Bu kan döngüsü, her uzvu ve organı dolaşır;

including the heart, brain, kidneys, and back through the liver.

kan, beyin, böbrekler ve tekrar karaciğer de dâhil.

When ibuprofen molecules encounter a location

Vücutta ağrı tepkisinin tamamen çalıştığı bir yerle

where the body's pain response is in full swing,

karşılaştıkları zaman, ibuprofen molekülleri,

they bind to specific target molecules that are a part of that reaction.

bu tepkinin bir parçası olan belirli hedef moleküllere tutunurlar.

Painkillers, like ibuprofen, block the production of compounds

İbuprofen gibi ağrı kesiciler, vücudun ağrı sinyali iletmesine

that help the body transmit pain signals.

yardım eden bileşenlerin üretilmesini engeller.

As more drug molecules accumulate,

Ne kadar çok ilaç molekülü toplanırsa,

the pain-cancelling affect increases,

ağrı kesme etkisi de o kadar artar,

reaching a maximum within about one or two hours.

ortalama bir veya iki saat içinde ise, azami etkisine ulaşır.

Daha sonra vücut, ortalama her iki saatte bir yarı yarıya

Then the body starts efficiently eliminating ibuprofen,

with the blood dose decreasing by half every two hours on average.

azalan kan dozuyla birlikte, ibuprofeni aktif olarak atmaya başlar.

When the ibuprofen molecules detach from their targets,

İbuprofen molekülleri hedeften ayrılmaya başladıklarında,

the systemic blood stream carries them away again.

sistemik kan dolaşımı onları tekrar taşımaya başlar.

Back in the liver, another small fraction of the total amount of the drug

Tekrar karaciğere dönerler ve ilacın tamamının diğer küçük bir kısmı da

gets transformed into metabolites,

böbrekler tarafından idrar yoluyla

which are eventually filtered out by the kidneys in the urine.

filtrelenen metabolitlere dönüşür.

The loop from liver to body to kidneys continues at a rate

Karaciğerleri, vücudunuzu ve böbreklerinizi dolaşan döngü,

of about one blood cycle per minute,

dakikada bir kan dolaşımı oranında devam eder

with a little more of the drug neutralized and filtered out in each cycle.

ve ilaç her döngüde biraz daha nötrleştirilir ve filtrelenir.

These basic steps are the same for any drug that you take orally,

Bu temel adımlar, ağız yoluyla aldığınız her ilaç için aynıdır,

but the speed of the process

fakat sürecin hızı

and the amount of medicine that makes it into your blood stream

ve kan dolaşımınıza karışan ilaç miktarı,

varies based on drug,

ilaca, kişiye

person,

ve vücuda nasıl

and how it gets into the body.

girdiğine göre değişmektedir.

The dosing instructions on medicine labels can help,

İlaç prospektüslerindeki doz önerileri işe yarayabilir,

but they're averages based on a sample population

fakat o öneriler, her tüketiciyi yansıtmayan

that doesn't represent every consumer.

örnek bir kitleye bağlı ortalamalardır.

And getting the dose right is important.

Dozu doğru almak da önemlidir.

If it's too low, the medicine won't do its job.

Eğer az ise, ilaç işlevini yerine getiremez.

If it's too high, the drug and its metabolites can be toxic.

Eğer fazla ise, ilaç ve metabolitleri zehirli olabilir.

That's true of any drug.

Bu her ilaç için geçerlidir.

Doğru dozu alması en zor hasta grubu, çocuklardır.

One of the hardest groups of patients to get the right dosage for are children.

That's because how they process medicine changes quickly, as do their bodies.

Çünkü ilacı işleme biçimleri, tıpkı vücutları gibi, hızla değişir.

For instance, the level of liver enzymes that neutralize medication

Örneğin, ilacı nötrleştiren karaciğer enzimlerinin seviyesi

highly fluctuates during infancy and childhood.

bebeklik ve çocukluk döneminde sıklıkla yükselip alçalır.

And that's just one of many complicating factors.

Bu da birçok zorlaştırıcı faktörden birisidir.

Genetics,

Genetik,

age,

yaş,

diet,

disease,

beslenme,

hastalık

and even pregnancy influence the body's efficiency of processing medicine.

ve hatta gebelik, vücudun ilacı işleme verimliliğini etkiler.

Some day, routine DNA tests may be able to dial in the precise dose of medicine

Bir gün, rutin DNA testleri, karaciğer verimine ve diğer faktörlere göre

personalized to your liver efficiency and other factors,

kişiselleştirilmiş uygun ilaç dozunu belirleyecek olabilir,

but in the meantime,

fakat o zamana kadar

your best bet is reading the label

prospektüsü okuyup

or consulting your doctor or pharmacist,

veya doktorunuza ya da eczacınıza danışıp

and taking the recommended amounts with the recommended timing.

ilacı önerilen zamanlama ile önerilen miktarda almanız isabet olacaktır.