Plato’s best (and worst) ideas - Wisecrack

Translator: sann tint Reviewer: Myo Aung

Few individuals have influenced the world and many of today's thinkers like Plato.

လူအနည်းငယ်က ကမ္ဘာကို ဩဇာလွှမ်းခဲ့ကြပြီး ယနေ့တွေးခေါ်ပညာရှင် အများက Plato လိုတွေပါ။

One 20th century philosopher even went so far

အနောက်တိုင်းဒဿန အားလုံးဟာ Plato ရဲ့ အောက်ခြေမှတ်ချက်

as to describe all of Western philosophy as a series of footnotes to Plato.

အစဉ်အတန်းတစ်ခုအဖြစ် သရုပ်ဖော်ဖို့ အထိ တောင် တာသွားခဲ့တဲ့ ၂၀ ရာစု ဒဿနပညာရှင်ပါ။

He created the first Western university

ပထမဆုံး အနောက်တိုင်း တက္ကသိုလ်ကို ဖန်တီးခဲ့ပြီး

and was teacher to Ancient Greece's greatest minds,

Aristotle အပါအဝင် ရှေးဟောင်း ဂရိရဲ့ အတော်ဆုံး ပညာရှင်တွေ

including Aristotle.

အတွက် ဆရာဖြစ်ခဲ့တယ်။

But even one of the founders of philosophy wasn't perfect.

ဒါပေမဲ့ ဒဿနိကဗေဒ တည်ထောင်သူတွေထဲက တစ်ဦးကတောင် ပြီးပြည့်စုံခဲ့တာ မဟုတ်ဘူး။

Along with his great ideas,

ကြီးကျယ်တဲ့ စိတ်ကူးတွေနဲ့အတူ

Plato had a few that haven't exactly stood the test of time.

Plato မှာ အချိန်ကာလရဲ့ စမ်းသပ်မှုကို အံကိုက် ကြံ့ကြံ့မခံတဲ့ အနည်းငယ်ရှိခဲ့တယ်။

So here are brief rundowns of a few of his best and worst ideas.

ဒီမှာက Plato ရဲ့ အကောင်းဆုံးနဲ့ အဆိုးဆုံး အတွေးအခေါ် အနည်းငယ်ရဲ့ အကျဉ်းချုပ်ပါ။

Plato argued that beyond our imperfect world

မပြည်စုံတဲ့ ကမ္ဘာကြီးအလွန်မှာ သဏ္ဌာန်တွေရဲ့ ပြည်စုံပြီး မပြောင်းလဲတဲ့

was a perfect unchanging world of Forms.

ကမ္ဘာတစ်ခုရှိတယ်လို့ Platoက ဆွေးနွေးငြင်းခုံခဲ့တယ်။

Forms are the ideal versions of the things and concepts we see around us.

သဏ္ဌာန်တွေက ကျွန်ုပ်တို့ ဝန်းကျင်မှာရှိတဲ့ အရာတွေ၊ အယူအဆတွေရဲ့ စံပြ ပုံစံကွဲတွေပါ။

They serve as a sort of instruction manual to our own world.

ကျွန်ုပ်တို့ ကိုယ်ပိုင်ကမ္ဘာအတွက် လမ်းညွန် လက်စွဲတစ်ခုလို အသုံးဝင်တယ်။

Floating around the world of Forms is the ideal tree,

သဏ္ဌာန်တွေရဲ့ ကမ္ဘာကို ပတ်ပြီး မျောလွင့်နေတာက စံပြသစ်ပင်ပါ။

and the ideal YouTube channel,

စံ YouTube လိုင်းဖြစ်ပြီး

and even the ideal justice,

စံပြ တရားမျှတမှု (သို့)

or ideal love.

စံပြ အချစ်တောင် ဖြစ်တယ်။

Our own reality is comprised of imperfect copies of ideal Forms.

ကျွန်ုပ်တို့ ကိုယ်ပိုင် ဒိဋ္ဌအဖြစ်က စံပြ သဏ္ဌာန်တွေရဲ့ပုံတူတွေနဲ့ ဖွဲ့စည်းထားတယ်။

Plato argued that philosophers should strive to contemplate

ဒဿနပညာရှင်တွေဟာ လှည့်စားတဲ့ ဒိဋ္ဌအဖြစ်ကို ပိုကောင်းကောင်း

and understand these perfect Forms

လမ်းပြနိုင်အောင် ပြီးပြည့်စုံတဲ့ သဏ္ဌာန်တွေကို

so that they may better navigate our misleading reality.

ဆင်ခြင်ကြည်ပြီး နားလည်ဖို့အားထုတ်သင့် တယ်လို့ Plato က ဆွေးနွေးငြင်းခဲ့တယ်။

While it may seem silly,

ဒါဟာ မိုက်မဲပုံရပေမဲ့

the disconnect between the world as it appears

ကမ္ဘာက ထင်ရဟန်ရှိတာနဲ့ ၎င်းနောက်ကွယ်က ပိုကြီးမားတဲ့

and the greater truth behind it

အမှန်တရားကြားက အစီအစဉ်မကျမှုဟာ

is one of philosophy's most vexing problems.

ဒဿနပညာရဲ့ ဖြေရှင်းရအခက်ဆုံး ပြဿနာတွေထဲက တစ်ခုပါ။

It's been the subject of thousands of pages by theologians,

ဒါက ဘာသာရေး စူးစမ်းလေ့လာသူ၊ ဒဿန ပညာရှင်တွေ၊ ဇာတ်ညွှန်းဆရာလို လူတွေရဲ့

philosophers,

ထောင်ချီတဲ့

and screenwriters alike.

စာမျက်နှာတွေရဲ့ အကြောင်းအရာဖြစ်နေပြီ။

It raises questions like should we trust our senses to come to the truth

ဒါက အာရုံအသိတွေ အမှန်ဖြစ်လာတယ်လို့ ယုံသင့်လားဆိုတဲ့ မေးခွန်းတွေ ဖြစ်ပေါ်တယ်။

or our own reason?

(သို့) ကိုယ်ပိုင် ဆင်ခြင်မှုပေါ့။

For Plato, the answer is reason.

Plato အတွက် ဆင်ခြင်မှုဟာ အဖြေပါ။

It alone provides us with at least the potential to contemplate the Forms.

၎င်း တစ်ခုတည်းကသဏ္ဌာန်တွေကို ဆင်ခြင်ဖို့ အနည်းဆုံး စွမ်းအားနဲ့ ထောက်ပံ့ပေးတယ်

But reason didn't always pan out for Plato himself.

ဒါပေမဲ့ ဆင်ခြင်မှုဟာ Plato ကိုယ်တိုင်အတွက် အမြဲ အခြေအနေ မပေးဘူး။

When he sought to situate humankind amongst the animals,

တိရစ္ဆာန်တွေကြားမှာ လူသားကို ထားရှိဖို့ သူကြိုးစားတဲ့အခါ

he lumped us in with birds.

သူက ငှက်တွေနဲ့ ကျွန်ုပ်တို့ကို ပေါင်းရုံးလိုက်တယ်။

"Featherless bipeds" was his official designation.

"အမွှေး၊ အတောင်မဲ့ ခြေနှစ်ချောင်း သတ္တဝါတွေ" က သူ့ရဲ့ တရားဝင် သတ်မှတ်မှုပါ။

Diogenes the Cynic, annoyed by this definition,

Diogenes the Cynic က ဒီအနက်ဖွင့်ဆိုချက်ကို မခံမရပ်နိုင်ဖြစ်ပြီး

stormed into Plato's class with a plucked chicken,

Plato ရဲ့ အတန်းထဲကို အမွှေးနှုတ်ထားတဲ့ ကြက်နဲ့အတူ ဒေါနဲ့မောနဲ့လာကာ

announcing, "Behold. Plato's man."

ကြေညာတာက "ကြည်ကြပါ၊ ဒါဟာ Plato ရဲ့ လူသားပါ"တဲ့။

But back to a few good ideas.

ဒါပေမဲ့ အတွေးအခေါ်ကောင်း တချို့ကို ကြည့်ရင်

Plato is one of the earliest political theorists on record,

Plato ဟာ မှတ်တမ်းမှာ အစောဆုံး နိုင်ငံရေး သဘောတရား ပညာရှင်တွေထဲကတစ်ဦး

and with Aristotle, is seen as one of the founders of political science.

Aristotle နဲ့အတူ နိုင်ငရေး သိပ္ပံကို တည်ထောင်သူတွေထဲက တစ်ဦးအဖြစ် မြင်ရတယ်။

He reasoned that being a ruler was no different than any other craft,

အုပ်ချုပ်သူတစ်ဦးဖြစ်ခြင်းဟာ လက်မှုပညာ တစ်ခုနဲ့ ဘာမှ မခြားဘူးလို့ တွေးဆခဲ့တယ်။

whether a potter or doctor,

အိုးထိန်းသည် (သို့) ဆရာဝန်ဖြစ်ဖြစ်

and that only those who had mastered the craft were fit to lead.

လက်မှုအတတ်ကို ကျွမ်းကျင်သူထားသူလျှင် ဦးဆောင်ဖို့ သင့်တော်တယ်။

Ruling was the craft of contemplating the Forms.

အုပ်ချုပ်ရေးဟာ သဏ္ဌာန်တွေကို ဆင်ခြင်ကြည့်ခြင်းရဲ့ လက်မှုပညာပါ။

In his Republic, Plato imagined a utopia where justice is the ultimate goal.

Republic မှာ တရားမျှတမှုက အန္တိမ ပန်းတိုင် ဖြစ်ရာ စိတ်ကူးယဉ်လောကကို စိတ်ကူးတယ်။

Plato's ideal city seeks a harmonious balance between its individual parts

Plato ရဲ့စံပြမြို့တော်က သီးခြားးအပိုင်းတွေ ကြားက သဟဇာတဖြစ်တဲ့ ဟန်ချက်ကို ရှာဖွေကာ

and should be lead by a philosopher king.

ဒဿနပညာရှင် ဘုရင်တစ်ပါးက ဦးဆောင်လိမ့်မယ်။

Millennia before his time,

သူ့ခေတ်မတိုင်မီ နှစ်ထောင်ချီက

Plato also reasoned that women were equally able to rule in this model city.

ဒီစံပြ မြို့တော်မှာ အမျိုးသမီးတွေဟာ တန်းတူ အုပ်ချုပ်နိုင်တယ်လို့လည်း ဆင်ခြင်ခဲ့တယ်။

Unfortunately, Plato was inconsistent with women,

ကံဆိုးချင်တော့ Plato ဟာ အမျိုးသမီးတွေနဲ့ ပတ်သက်ပြီး တစ်သတ်မှတ်တည်း မဖြစ်ခဲ့ဘဲ

elsewhere likening them to children.

အခြားနေရာမှာ သူတို့ကို ကလေးတွေနဲ့ ပုံခိုင်းတာပါ။

He also believed that a woman's womb was a live animal

အမျိုးသမီးတစ်ဦးရဲ့ သားအိမ်ဟာ သူ့ကိုယ်ထဲမှာ လျှောက်သွားပြီး

that could wander around in her body and cause illness.

နာမကျန်းမှုကို ဖြစ်စေနိုင်တဲ့သက်ရှိ သတ္တဝါ တစ်ကောင်လို့လည်း သူ ယုံကြည်ခဲ့တယ်။

This bad idea, also espoused by other contemporaries of Plato,

Plato ရဲ့ အခြားခေတ်ပြိုင်တွေ ထောက်ခံတဲ့ ဒါ ဆိုးဝါးတဲ့ အတွေးအခါ်ဟာလည်း

was sadly influential for hundreds of years in European medicine.

ဝမ်းနည်းစွာပဲ ဥရောပ ဆေးပညာမှာ နှစ်ရာချီကာ ဩဇာလွှမ်းခဲ့တယ်။

Furthermore, he thought that society should be divided into three groups:

ဒါ့အပြင် လူမှုအဖွဲ့အစည်းကို အုပ်စုံ သုံးစု ပိုင်းခြားသင့်တယ်လို့ သူ တွေးခဲ့တယ်။

producers,

ထုတ်လုပ်သူတွ​ေ၊

the military,

စစ်တပ်နဲ့

and the rulers,

အုပ်ချုပ်သူတွေဖြစ်ပြီး

and that a great noble lie should convince everyone to follow this structure.

ဒီ မြင့်မြတ်တဲ့ မဟာ မုသားက လူတိုင်းကို ဒီတည်ဆောက်ကို လိုက်နာဖို့ အယုံသွင်းမယ်း

The noble lie he proposed

သူတင်ပြတဲ့ မြင့်မြတ်တဲ့ မုသားက

was that we're all born with gold, silver, or a mixture of brass and iron

ကျွန်ုပ်တို့အားလုံးဟာ စိတ်ဝိဉာဉ်တွေထဲမှာ ရွေ၊ငွေ (သို့) ကြေးနဲ့ သံအရောနဲ့

in our souls,

မွေးဖွားခဲ့တယ်။

which determine our roles in life.

ဒါက ဘဝရဲ့ စည်းမျဉ်တွေကို သတ်မှတ်ပေးတယ်တဲ့။

Some thinkers have gone on to credit the idea of the noble lie

တချို့ တွေးခေါ်ပညာရှင်တွေက ဒီမြင့်မြတ်တဲ့ မုသား အယူအဆကို

as a prototype for 20th century propaganda,

၂၀ ရာစု ဝါဒဖြန့်မှု ရှေ့ပြေးနဲ့ ဒါတွေကို အသုံးပြုတဲ့ အာဏာရှင်တွေအတွက်

and the philosopher king as inspiration for the dictators that used them.

စေ့ဆော်မှု အဖြစ် ဒဿနပညာရှင် ဘုရင်အဖြစ် ယုံကြည်လက်ခံဖို့ အားပေးကြတယ်။

Should a few bad ideas

ဆိုးတဲ့ အတွေးတချို့က

tarnish Plato's status as one of the greatest philosophers in history?

သမိုင်းထဲက အကြီးကျယ်ဆုံး ဒသနပညာရှင်တစ်ဦး Plato ရဲ့ ဂုဏ်ဒြပ်ကို မှေးမှိန်သင့်လား။

No!

မဟုတ်ပါ။

Plato gave the leaders and thinkers who came after him a place to start.

Plato ဟာ သူ့နောက်ပေါ်လာတဲ့ ခေါင်းဆောင်တွေ၊ အတွေအခေါ်ရှင်တွေကို စဖို့ တစ်နေရာပေးတယ်။

Through the centuries,

ရာစုနှစ်တွေ ကျော်လွန်ကာ

we've had the chance to test those ideas through writing and experience,

ဒီအတွေးအခေါ်တွေကို ရေးသားခြင်းနဲ့ အတွေ့အကြုံကနေ စမ်းသပ်ခွင့် ရခဲ့ပြီး

and have accepted some while rejecting others.

အခြားအရာတွေကို ပယ်ချပေမဲ့ တချို့ကို လက်ခံထားကြတယ်။

We are continuing to refine, amend, and edit his ideas

ခေတ်သစ်ကမ္ဘာရဲ့ အခြေခံအုတ်မြစ်တွေ ဖြစ်လာပြီဖြစ်တဲ့ သူ့အတွေးအခါ်တွေကို

which have become foundations of the modern world.

ကျုပ်တို့ဟာ ဆက်လက် သန့်စင်၊ ပြင်ဆင်တည်းဖြတ်နေရတုန်းပါ။