Why is it so hard to cure cancer? - Kyuson Yun

Translator: Nyein Chan Ko Ko Reviewer: sann tint

Why is it so difficult to cure cancer?

ကင်ဆာကို ဘာလို့ ကုရခက်တာလဲ

We've harnessed electricity,

ငါတို့ လျှပ်စစ်ကို ထိန်းချုပ်နိုင်ပြီ

sequenced the human genome,

လူတွေရဲ့ဗီဇ တွေကိုလည်း ပြန်စီနိုင်ပြီ

and eradicated small pox.

ကျောက်ရောဂါကိုလည်း အမြစ်ဖြုတ်နိုင်ပြီ

But after billions of dollars in research,

ဒေါ်လာ သန်းထောင်ချီပြီး စမ်းသပ်မှုလုပ်တာတောင်

we haven't found a solution for a disease that affects more than 14 million people

လူပေါင်း ၁၄သန်းကျော်နဲ့ သူတို့မိသားစုတွေမှာ ဖြစ်နေတဲ့ ရောဂါအတွက်

and their families at any given time.

အဖြေမတွေ့သေးဘူး

Cancer arises as normal cells accumulate mutations.

ကင်ဆာက ပုံမှန်ဆဲလ်တွေ ဗီဇပြောင်းလဲပြီး ဖြစ်လာတာပါ

Most of the time, cells can detect mutations or DNA damage

များသောအားဖြင့်တော့ ဆဲလ်တွေဟာ DNA ပျက်စီးတာ ဗီဇပြောင်းလဲတာတွေကိုသိနိုင်ပြီး

and either fix them or self destruct.

သူတို့ကို ပြင်ရင်ပြင် ဖျက်ရင်ဖျက်ဆီးပစ်လိုက်တယ်

However, some mutations allow cancerous cells to grow unchecked

ဒါပေမယ့် အချို့ဗီဇပြောင်းခြင်းက ကင်ဆာဆဲလ်တွေကို စစ်ဆေးမရပဲ ကြီးထွားစေတယ်

and invade nearby tissues,

အနီးကတစ်ရှုးတွေကို ကျူးကျော်ပြီး၊

or even metastasize to distant organs.

အဝေးက အင်္ဂါတွေကိုတောင် ပြန့်နိုင်တယ်

Cancers become almost incurable once they metastasize.

အဝေးကို ပြန့်သွားရင်တော့ ကင်ဆာက ကုလို့မဖြစ်နိုင်တော့ဘူး

And cancer is incredibly complex.

ပြီးတော့ ကင်ဆာဟာ မယုံနိုင်လောက်အောင် ရှုပ်ထွေးတယ်

It's not just one disease.

သူက ရောဂါတစ်ခုတည်းမဟုတ်ဘူး

There are more than 100 different types

အမျိုးကွဲပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ရှိပြီး

and we don't have a magic bullet that can cure all of them.

သူတို့ အားလုံးကို ကုသနိုင်တဲ့ မှော်ဝင်ကျည်ဆန်တော့ တို့ဆီမှာမရှိဘူး

For most cancers,

ကင်ဆာ အများစုအတွက် ကုသမှုမှာ

treatments usually include a combination of surgery to remove tumors

ကျူမာအလုံးကို ခွဲစိတ်ခြင်း၊ ကျန်နေတဲ့ ကင်ဆာဆဲလ်ကို သတ်ဖို့အတွက်

and radiation and chemotherapy to kill any cancerous cells left behind.

ဓာတ်ကင်ခြင်းနှင့်ကီမို ဆေးသွင်းခြင်းတွေ ပေါင်းစပ် ပါဝင်လေ့ရှိတယ်

Hormone therapies,

ဟိုမုန်းကုထုံး၊

immunotherapy,

ကုခံအားမြှင့်တင်ကုထုံး နဲ့

and targeted treatments tailored for a specific type of cancer

ကင်ဆာ အမျိုးတစ်ခုချင်းအတွက် သီးသန့်ပြင်ဆင်ထားတဲ့ ကုသချက်တို့ကိုလည်း

are sometimes used, too.

တစ်ခါတစ်ရံ သုံးလေ့ရှိတယ်

In many cases, these treatments are effective

ဒီကုထုံးတွေဟာ အများစုမှာတော့ အကျိုးရှိပါတယ်

and the patient becomes cancer-free.

လူနာတွေက ကင်ဆာရန်က ကင်းလွတ်သွားနိုင်တယ်

But they're very far from 100% effective 100% of the time.

ဒါပေမယ့် အချိန်ပြည့် ၁၀၀% အကျိုးသက်ရောက်ဖို့တော့ ဝေးသေးတယ်

So what would we have to do to find cures for all the different forms of cancer?

ဒါဆို ဒီကင်ဆာ အမျိုးမျိုးအတွက် ကုသနည်းကို ရှာဖို့ ဘာတွေလုပ်ရမလဲ

We're beginning to understand a few of the problems

ငါတို့ဟာ သိပ္ပံပညာရှင်တွေဖြေရှင်းရမယ့် ပြဿနာတွေထဲက

scientists would have to solve.

အနည်းငယ်ကိုတော့ နားလည်စ ပြုလာပါပြီ

First of all, we need new, better ways of studying cancer.

အရင်ဆုံး၊​ ငါတို့ ကင်ဆာကို လေ့လာရာမှာ ပိုကောင်းတဲ့ နည်းလမ်းအသစ်တွေလိုတယ်

Most cancer treatments are developed using cell lines grown in labs

ကင်ဆာကုထုံး အများစုက လူသားကျူမာရဲ့ ဆဲလ်တွေကို

from cultures of human tumors.

ဓာတ်ခွဲခန်းထဲမှာမွေးပြီး အသုံးချပြီးမှ ပေါ်ထွက်လာကြတာ

These cultured cells have given us critical insights

ဒီလို မွေးထားတဲ့ ဆဲလ်တွေက ကင်ဆာဗီဇနဲ့ ဇီဝဗေဒအကြောင်း

about cancer genetics and biology,

အရေးပါတဲ့ သိနိုင်စွမ်းတွေကို ပေးတယ်

but they lack much of the complexity of a tumor in an actual living organism.

ဒါပေမယ့် တကယ့်သက်ရှိထဲမှာ ရှိတဲ့ ကျူမာရဲ့ ရှုပ်ထွေးမှုတွေတော့ ကင်းမဲ့နေတယ်

It's frequently the case that new drugs, which work on these lab-grown cells,

မကြာခဏဆိုသလို၊ ဓာတ်ခွဲခန်းထဲက ဆဲလ်တွေနဲ့ အလုပ်ဖြစ်တဲ့ ဆေးအသစ်က

will fail in clinical trials with real patients.

တကယ့်လူနာတွေနဲ့ ပြုလုပ်တဲ့ စမ်းသပ်ကုထုံး တွေမှာဆိုရင် ရှုံးနိမ့်လေ့ရှိတယ်

One of the complexities of aggressive tumors

တကယ့်ဆိုးတဲ့ ကျူမာတွေရဲ့ အရှုပ်တွေထဲက တစ်ခုကတော့

is that they can have multiple populations of slightly different cancerous cells.

အနည်းငယ်ကွဲပြားတဲ့ ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ ဦးရေ အများကြီး ရှိနေနိုင်တာပဲ

Over time, distinct genetic mutations accumulate in cells

အချိန်နဲ့အမျှ၊ကျူမာရဲ့ နေရာအနှံ့အပြားက ဆဲလ်ထဲမှာ စုနေတဲ့

in different parts of the tumor, giving rise to unique subclones.

ဗီဇပြောင်းလဲခြင်းတွေဟာ မတူတဲ့ ကိုယ်ပွားတွေကို ဖြစ်လာစေပါတယ်

For example, aggressive brain tumors called glioblastomas

ဥပမာ၊ glioblastomas လို့ခေါ်တဲ့ ပြင်းထန် ဦးနှောက်ကျူမာတွေဟာ

can have as many as six different subclones in a single patient.

လူနာတစ်ယောက်တည်းမှာကိုပဲ ကွဲပြားတဲ့ ကိုယ်ပွားပုံစံ၆မျိုး ရှိနေနိုင်တယ်

This is called clonal heterogeneity,

ဒါကို clonal heterogeneity လို့ခေါ်တယ်

and it makes treatment difficult because a drug that works on one subclone

ကိုယ်ပွားတစ်ခုမှာ အလုပ်ဖြစ်တဲ့ ဆေးက အခြားကိုယ်ပွားမှာတော့ အာနိသင်မပြတဲ့အတွက်

may have no effect on another.

ကုသမှုကို ခက်ခဲစေတယ်

Here's another challenge.

နောက်ထပ် စိန်ခေါ်မှု တစ်ခုကတော့

A tumor is a dynamic interconnected ecosystem

ကျူမာဟာ သက်ဝင်ဆက်သွယ်လှုပ်ရှားနေတဲ့ ဝန်းကျင်အဖွဲ့လေးပါ

where cancer cells constantly communicate with each other

ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ တခုနဲ့တခု အဆက်မပြတ် စကားပြောနေပြီး

and with healthy cells nearby.

အနီးက ကျန်းမာတဲ့ဆဲလ်တွေနဲ့ပါ ဆက်သွယ်နေတယ်

They can induce normal cells to form blood vessels that feed the tumor

ကျူမာကိုအစာကျွေးပြီး စွန့်ပစ်ပစ္စည်း တွေကို ဖယ်ရှားတဲ့သွေးကြောတွေဖန်တီးဖို့

and remove waste products.

ပုံမှန်ဆဲလ်တွေကို သူတို့က လှုံ့ဆော်နိုင်တယ်

They can also interact with the immune system

ကင်ဆာကို မှတ်မိပြီး ဖျက်စီးလို့မရေအာင်

to actually suppress its function,

ကိုယ်ခံအားစနစ်ရဲ့ လုပ်ဆောင်ချက်တွေကို

keeping it from recognizing or destroying the cancer.

ဖိနှိပ်ထားတာမျိုးလည်း လုပ်နိုင်တယ်

If we could learn how to shut down these lines of communication,

ဒီလို ဆက်သွယ်မှုလိုင်းတွေကို ပိတ်ချတတ်ဖို့ သင်ယူနိုင်မယ်ဆိုရင်တော့

we'd have a better shot at vanquishing a tumor permanently.

ကျူမာတွေကို လုံးဝနှိမ်နင်းဖို့ ပိုကောင်းတဲ့ ပစ်ချက်ရပါလိမ့်မယ်

Additionally, mounting evidence suggests

နောက်ပြီးတော့၊ တိုးပွားလာတဲ့ သက်သေတွေအရ

we'll need to figure out how to eradicate cancer stem cells.

ကင်ဆာ ပင်မဆဲလ်တွေကို ဘယ်လိုတိုက်ရမလဲ ဆိုတာကို နားလည်ဖို့လိုတယ်

These are rare but seem to have special properties

ရှားပေမယ့် သူတို့မှာ ခီမို ဆေးတွေနဲ့ ဓာတ်ကင်တာကို

that make them resistant to chemotherapy and radiation.

ခံနိုင်ရည်ရှိအောင် လုပ်ပေးတဲ့ အထူးဂုဏ်သတ္တိတွေ ရှိနေသလိုပဲ

In theory, even if the rest of the tumor shrinks beyond detection during treatment,

သီအိုရီအရတော့၊ကုသစဉ်မှာ ကျန်ရှိတဲ့ကျူမာဟာ ရှာမတွေ့လောက်အောင် ကျုံ့သွားရင်တောင်မှ

a single residual cancer stem cell could seed the growth of a new tumor.

ကင်ဆာပင်မဆဲလ် တစ်လုံးဟာ နောက်ထပ်ကျူမာ အလုံးတစ်ခုကို ပြန်ကြီးထွားစေနိုင်တယ်

Figuring out how to target these stubborn cells

ဒီလိုခေါင်းမာတဲ့ဆဲလ်တွေကို ဘယ်လိုသတ်ရမလဲသိရင်တော

might help prevent cancers from coming back.

ကင်ဆာတွေပြန်ဖြစ်တာကို ကာကွယ်နိုင်ပါလိမ့်ယ်

Even if we solved those problems, we might face new ones.

ဒီပြဿနာတွေရှင်းပြီးရင်တောင်နောက်ထပ်အသစ် တွေကို ငါတို့ တွေ့ရနိင်သေးတယ်

Cancer cells are masters of adaptation,

ကင်ဆာဆဲလ်တွေက ဖိအားတွေအောက်မှာ ရှင်သန်ဖို့

adjusting their molecular and cellular characteristics to survive under stress.

ဆဲလ်တွေနဲ့မော်လီကျူးရဲ့သွင်ပြင်ကို ပြင်ဆင်ရာမှာ ဆရာကြီးပဲ

When they're bombarded by radiation or chemotherapy,

သူတို့ကို ခီမိုဆေးတွေ၊ဓာတ်ရောင်ခြည်တွေနဲ့ စုပြုံတိုက်တဲ့အခါ

some cancer cells can effectively switch on protective shields

အချို့ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ သူတို့ရဲ့ ဗီဇကို ပြောင်းလိုက်ပြီး

against whatever's attacking them by changing their gene expression.

လာတိုက်နေတဲ့အရာတွေကို ခုခံဖို့ အကာအကွယ်တွေကို ဖွင့်လိုက်တယ်

Malignant cancers are complex systems that constantly evolve and adapt.

ကင်ဆာဆဲလ်တွေဟာ အဆက်မပြတ်ပြောင်းလဲနေပြီး အလိုက်သင့်နေတတ်တဲ့ ရှုပ်ထွေးတဲ့ စနစ်တွေပါ

To defeat them, we need to find experimental systems

သူတို့ကို နိုင်ဖို့ဆို၊ သူတို့ရဲ့ ရှုပ်ထွေးမှုနဲ့လိုက်တဲ့

that match their complexity,

စမ်းသပ် စနစ်တစ်ခုကို ရှာဖွေ၊ပြီးတော့

and monitoring and treatment options that can adjust as the cancer changes.

ကင်ဆာပြောင်းလဲမှုအလိုက် စောင့်ကြည့် ချိန်ညှိမယ့် ကုသနည်းလမ်းတွေ လိုပါတယ်

But the good news is we're making progress.

သတင်းကောင်းကတော့ ငါတို့ ခရီးပေါက်နေပါပြီ

Even with all we don't know,

မသိတာတွေအများကြီးနဲ့တောင်မှ

the average mortality rate for most kinds of cancer

ကင်ဆာအများစုအတွက် ပျမ်းမျှသေဆံုးမှုနှုန်းတွေဟာ

has dropped significantly since the 1970s and is still falling.

၁၉၇၀ တည်းက ကျဆင်းလာနေပြီး ဆက်လည်းကျနေပါတယ်

We're learning more every day,

ငါတို့ဟာ နေ့စဉ် သင်ယူနေကြပါတယ်

and each new piece of information gives us one more tool to add to our arsenal.

ရလာတဲ့အချက်လက်တိုင်းက လက်နက်တိုက်ထဲ ထည့်ဖို့ လက်နက်နောက်တစ်ခု ပေးလျက်ရှိပါတယ်