What is déjà vu? What is déjà vu? - Michael Molina

Translator: May Khaing Myint Myat Aung Reviewer: Sanntint Tint

Have you experienced déjà vu?

Déjà vu ကို သင် ခံစားဖူးပါသလား

It's that shadowy feeling you get when a situation seems familiar.

အခြေအနေတစ်ခုကိုရင်းနှီးနေရင် ဖြစ်ပေါ်လာတဲ့ မသဲကွဲတဲ့ ခံစားချက်တစ်ခုပါ

A scene in a restaurant plays out exactly as you remember.

စားသောက်ဆိုင်က မြင်ကွင်းဟာ သင်မှတ်မိတဲ့အတိုင်း အတိအကျဖြစ်နေတယ်

The world moves like a ballet you've choreographed,

ကမ္ဘာကြီးက သင်စီစဉ်ပြီးသား ဘဲလေးကဇာတ်အတိုင်းလှုပ်ရှားပေမဲ့

but the sequence can't be based on a past experience

ဇာတ်ကွက်က အတိတ်က အတွေ့အကြုံပေါ်မှာ အခြေခံလို့မရပါဘူး

because you've never eaten here before.

အကြောင်းကတော့ သင်ဒီဆိုင်မှာ တစ်ခါမှမစားဘူးသေးလို့ပါပဲ

This is the first time you've had clams,

ဒါ ကမာကောင်ကို သင်ပထမဆုံး စားဖူးတာပါ

so what's going on?

ဒီတော့ ဘာတွေဖြစ်နေတာပါလိမ့်

Unfortunately, there isn't one single explanation for déjà vu.

ကံမကောင်းစွာနဲ့ပဲ déjà vu အတွက် တစ်ခုတည်းသောဖြေရှင်းချက်မရှိပါဘူး

The experience is brief and occurs without notice,

ဒီအတွေ့အကြုံဟာ တိုတောင်းပြီး သတိမထားမိဘဲ ဖြစ်ပေါ်လို့

making it nearly impossible for scientists to record and study it.

သိပ္ပံပညာရှင်တွေအတွက် မှတ်တမ်းတင်ပြီး လေ့လာဖို့ မဖြစ်နိုင်လုနီးပါးပါ

Scientists can't simply sit around and wait for it to happen to them --

သိပ္ပံပညာရှင်တွေဟာ déjà vuဖြစ်ပေါ်ဖို့ ထိုင်စောင့်နေလို့ မဖြစ်ပါဘူး

this could take years.

နှစ်နဲ့ချီကြာနိုင်ပါတယ်

It has no physical manifestations

ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ ထင်ရှားမှု မရှိဘဲ

and in studies,

လေ့လာချက်တွေအရ

it's described by the subject as a sensation or feeling.

အဲဒါကို သိမှုအာရုံ ဒါမှမဟုတ် ခံစားချက် လို့ဖော်ပြထားပါတယ်

Because of this lack of hard evidence,

ဒီလို သက်သေခိုင်လုံမှု မရှိတာကြောင့်

there's been a surplus of speculation over the years.

ထင်မြင်ယူဆချက်တွေဟာ နှစ်တိုင်း ပိုလျှံလို့နေပါတယ်

Since Emile Boirac introduced déjà vu

Emile Boirac ဟာ déjà vu ကို ပြင်သစ်အဓိပ္ပာယ်အရ

as a French term meaning "already seen,"

“မြင်ဖူးပြီးသား” ဟု စတင်မိတ်ဆက်ပြီးကတည်းက

more than 40 theories attempt to explain this phenomenon.

ဒီဖြစ်စဉ်ကို သီအိုရီအခုလေးဆယ်ထက်မက ရှင်းပြဖို့ ကြိုးစားခဲ့ကြပါတယ်

Still, recent advancements in neuroimaging and cognitive psychology

အာရုံကြောပုံရိပ်ဖမ်းမှု နဲ့ သိမှု စိတ်ပညာရပ်မှာ တိုးတက်လာမှုတွေက

narrow down the field of prospects.

ထင်မြင်ယူဆချက်တွေကို လျှော့ချလိုက်ပါတယ်

Let's walk through three of today's more prevalent theories,

စားသောက်ဆိုင်အပြင်အဆင် တစ်ခုတည်းကို သုံးပြီး

using the same restaurant setting for each.

လက်ရှိအလွှမ်းမိုးဆုံး သီအိုရီသုံးခုကို ကြည့်ရအောင်

First up is dual processing.

ပထမဆုံးတစ်ခုက နှစ်ခါအလုပ်လုပ်ခြင်း ပါ

We'll need an action.

လုပ်ရပ်တစ်ခု လိုပါမယ်

Let's go with a waiter dropping a tray of dishes.

စားပွဲထိုးတစ်ယောက် ဟင်းလျာပန်းကန် မှောက်ကျတယ်ဆိုပါစို့

As the scene unfolds,

မြင်ကွင်း ဖြစ်ပေါ်လာတာနဲ့

your brain's hemispheres process a flurry of information:

သင်ရဲ့ ဦးနှောက်ခြမ်းဟာ လျင်မြန်တဲ့ အချက်အလက်ကို လုပ်ဆောင်လိုက်တယ်

the waiter's flailing arms,

သူ့ရဲ့ ယက်ကန်နေတဲ့လက်တွေ

his cry for help,

အကူအညီတောင်းသံနဲ့

the smell of pasta.

ပါစတာအနံ့ တွေကိုပေါ့

Within milliseconds, this information zips through pathways

စက္ကန့်ပိုင်းအတွင်း ဒီအချက်အလက်ဟာ လမ်းကြောင်းအတိုင်း အမြန်သွားပြီး

and is processed into a single moment.

တစ်ခုတည်းသော လှုပ်ရှားမှုကို ပြီးမြောက်စေပါတယ်

Most of the time, everything is recorded in-sync.

အချိန်အများစုမှာ အားလုံးကို တစ်ထပ်တည်းမှတ်တမ်းတင်တယ်

However, this theory asserts

သီအိုရီရဲ့ဖြေရှင်းချက်ကတော့

that déjà vu occurs when there's a slight delay

Déjà vu ဖြစ်ပေါ်ရခြင်းဟာ ဒီလမ်းကြောင်းတွေထဲက တစ်ခုက

in information from one of these pathways.

အနည်းငယ်နောက်ကျသွားခြင်းကြောင့် လို့ဆိုပါတယ်

The difference in arrival times

ဆိုက်ရောက်ချိန်ကွာခြားချက်က

causes the brain to interpret the late information

နောက်ကျမှရောက်တဲ့ အချက်အလက်ကို သီးခြားဖြစ်ရပ်အဖြစ်

as a separate event.

ဦးနှောက်ကို မှတ်ယူစေပါတယ်

When it plays over the already-recorded moment,

မှတ်တမ်းတင်ပြီးသားကနေ အဲဒီဖြစ်ရပ်ကို ပြချိန်မှာ

it feels as if it's happened before

ဒါအရင်က ဖြစ်ပြီးသွားပြီလို့ခံစားရတယ်

because, in a sense, it has.

တစ်နည်းအားဖြင့် ဖြစ်ပြီးသွားပါပြီ

Our next theory deals with a confusion of the past

နောက်သီအိုရီကတော့ ပစ္စုပ္ပန်က အမှားတစ်ခုကြောင့်ထက်

rather than a mistake in the present.

အတိတ်နဲ့ရောထွေးနေခြင်း နဲ့ သက်ဆိုင်ပါတယ်

This is the hologram theory,

ဒါကတော့ သုံးဘက်မြင်သီအိုရီဖြစ်ပြီး

and we'll use that tablecloth to examine it.

ဒါကိုလေ့လာဖို့အတွက် စားပွဲခင်းကို အသုံးပြုပါမယ်

As you scan its squares,

စတုရန်းကွက်တွေကိုမြင်တာနဲ့

a distant memory swims up from deep within your brain.

ဦးနှောက်ရဲ့နက်ရှိုင်းတဲ့တစ်နေရာက မှတ်ဉာဏ်ဟောင်းပြန်ပေါ်လာပါတယ်

According to the theory,

သီအိုရီအရ မှတ်ဉာဏ်တွေဟာ

this is because memories are stored

သုံးဘက်မြင်ပုံစံအဖြစ်နဲ့

in the form of holograms,

သိမ်းဆည်းထားလို့ပါပဲ

and in holograms,

သုံးဘက်မြင်မှာဆိုရင်

you only need one fragment to see the whole picture.

ပုံတစ်ခုလုံးကို မြင်ရဖို့ အပိုင်းအစတစ်ခုသာ လိုပါတယ်

Your brain has identified the tablecloth with one from the past,

သင့်ဦးနှောက်ဟာ ဒီစားပွဲခင်းကို အတိတ်ကတစ်ခုနဲ့ မှတ်မိစေပြီး

maybe from your grandmother's house.

သင့်အဘွားအိမ်ကဟာလည်း ဖြစ်နိုင်ပါတယ်

However, instead of remembering that you've seen it at your grandmother's,

သို့ပေမဲ့ အဘွားအိမ်မှာ မြင်ဖူးပြီးသားလို့ မှတ်မိနေရမဲ့အစား

your brain has summoned up the old memory

သင့်ရဲ့ ဦးနှောက်ဟာ မှတ်ဉာဏ်ဟောင်းကို

without identifying it.

သေချာမစိစစ်ဘဲ ဆင့်ခေါ်လိုက်ပါတယ်

This leaves you stuck with familiarity, but no recollection.

ဒါကသင့်ကို မှတ်ဉာဏ်ဟောင်းမရှိဘဲ ရင်းနှီးနေမှုနဲ့ပဲ ချောင်ပိတ်နေစေပါတယ်

Although you've never been in this restaurant,

သင်ဒီစားသောက်ဆိုင်ကို မရောက်ဖူးသေးပေမဲ့

you've seen that tablecloth but are just failing to identify it.

အဲဒီစားပွဲခင်းကို မြင်ဖူးပြီး ပြန်ဖော်လို့မရနိုင်တာပါ

Now, look at this fork.

အခု ဒီခက်ရင်းကိုကြည့်ပါ

Are you paying attention?

သင် အာရုံစိုက်နေရဲ့လား

Our last theory is divided attention,

နောက်ဆုံးသီအိုရီက ခွဲခြားအာရုံစိုက်ခြင်းပါ

and it states that déjà vu occurs

Déjà vu ဖြစ်ပေါ်တာက ကျွန်တော်တို့ဟာ

when our brain subliminally takes in an environment

အရာဝတ္ထုတစ်ခုကြောင့် အာရုံပျံ့လွင့်သွားပြီး

while we're distracted by one particular object.

ဦးနှောက်ဟာ မသိစိတ်အရ ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုမှာပါဝင်နေတာပါ

When our attention returns,

သတိပြန်လည်လာတဲ့အခါ

we feel as if we've been here before.

ဒီနေရာကိုရောက်ဖူးသလို ခံစားနေရတာပါ

For example, just now you focused on the fork

ဥပမာ အခုလေးတင် သင် ခက်ရင်းကို အာရုံစိုက်တုန်း

and didn't observe the tablecloth or the falling waiter.

စားပွဲခင်းနဲ့ လဲကျနေတဲ့စားပွဲထိုးကို သင် မမြင်လိုက်ပါဘူး

Although your brain has been recording everything

သင့်ဦးနှောက်ကမြင်ကွင်းနှစ်ဘက်စွန်းက အရာအားလုံးကို

in your peripheral vision,

မှတ်တမ်းတင်နေပေမဲ့

it's been doing so below conscious awareness.

သိမှုအောက် အနိမ့်ဆုံးအဆင့်မှာ လုပ်နေတာပါ

When you finally pull yourself away from the fork,

နောက်ဆုံး သင်ခရင်းကနေ အာရုံဖယ်ခွာလိုက်တဲ့အချိန်မှာ

you think you've been here before because you have,

ခုရောက်နေပြီကို အရင်ကရောက်ဖူးနေတယ်လို့ ထင်နေမှာပါ

you just weren't paying attention.

သင် အာရုံစိုက်မနေလို့သာပါပဲ

While all three of these theories share the common features of déjà vu,

ဒီသီအိုရီသုံးခုလုံးမှာ déjà vuရဲ့ တူညီတဲ့အချက်တွေပါပေမဲ့

none of them propose to be the conclusive source

သူတို့ထဲကတစ်ခုမှ ဒီဖြစ်စဉ်ကို အကျဉ်းချုပ်ရှင်းပြမယ့်

of the phenomenon.

တင်ပြချက်မရှိပါဘူး

Still, while we wait for researchers and inventers

ဒီတဒဂႅခံစားချက်လေးကိုအမိဖမ်းဖို့ သုတေသနပညာရှင်တွေက

to come up with new ways to capture this fleeting moment,

နည်းလမ်းအသစ်တွေနဲ့တင်ပြမှာကို ကျွန်တော်တို့စောင့်နေချိန်မှာ

we can study the moment ourselves.

ဒါကို ကိုယ်ကိုတိုင် လေ့လာလို့ရပါတယ်

After all, most studies of déjà vu are based on first-hand accounts,

ပြောရရင် déjà vuရဲ့လေ့လာချက်တွေဟာ ကိုယ်တွေ့ ကြုံရတဲ့အပေါ် အခြေခံတာကြောင့်

so why can't one be yours?

သင်လည်းရှာတွေ့ကောင်းတွေ့နိုင်ပါတယ်

The next time you get déjà vu, take a moment to think about it.

နောက်တစ်ခါ သင်déjà vuဖြစ်ရင် စဉ်းစားချိန်ခဏပေးလိုက်ပါ

Have you been distracted?

အာရုံနောက်ခြင်းခံလိုက်ရတာလား

Is there a familiar object somewhere?

တစ်နေရာမှာ ရင်းနှီးတဲ့ အရာဝတ္ထုတစ်ခု ရှိနေလား

Is your brain just acting slow?

သင့်ရဲ့ ဦးနှောက်ကပဲ အလုပ်လုပ်တာနှေးနေတာလား

Or is it something else?

ဒါမှမဟုတ် တခြားတစ်ခုခုများလား