What is déjà vu? What is déjà vu? - Michael Molina

Czym jest déjà vu? Czym jest déjà vu? - Michael Molina

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Rysia Wand

Have you experienced déjà vu?

Czy miałeś kiedyś déjà vu?

It's that shadowy feeling you get when a situation seems familiar.

To niejasne przeczucie,

że coś wydaje się znajome.

A scene in a restaurant plays out exactly as you remember.

Wydarzenie w restauracji

jakby wzięte ze wspomnień.

The world moves like a ballet you've choreographed,

Świat porusza się jak w balecie z twoją choreografią.

Świat porusza się jak w balecie z twoją choreografią.

but the sequence can't be based on a past experience

Ale to nie może być oparte na wspomnieniu.

because you've never eaten here before.

Nigdy tu nie jadłeś.

This is the first time you've had clams,

Pierwszy raz zamawiasz małże. Co się dzieje?

Pierwszy raz zamawiasz małże. Co się dzieje?

so what's going on?

Unfortunately, there isn't one single explanation for déjà vu.

Niestety, nie ma jednego wyjaśnienia déjà vu.

The experience is brief and occurs without notice,

To ulotne doświadczenie pojawia się bez zapowiedzi.

To ulotne doświadczenie pojawia się bez zapowiedzi.

więc praktycznie nie da się zapisać ani zbadać.

making it nearly impossible for scientists to record and study it.

więc praktycznie nie da się zapisać ani zbadać.

Scientists can't simply sit around and wait for it to happen to them --

Naukowcy nie mogą po prostu siedzieć

i czekać, aż się pojawi.

To mogłoby zająć lata.

this could take years.

It has no physical manifestations

Déjà vu nie ma żadnych objawów fizycznych.

and in studies,

W badaniach jest opisywane przez podmiot

it's described by the subject as a sensation or feeling.

jako uczucie lub odczucie.

Because of this lack of hard evidence,

Ponieważ brakuje twardych dowodów,

there's been a surplus of speculation over the years.

przez lata powstała masa spekulacji.

Since Emile Boirac introduced déjà vu

Odkąd Emile Boirac użył nazwy "déjà vu",

as a French term meaning "already seen,"

po francusku: "już widziane",

more than 40 theories attempt to explain this phenomenon.

ponad 40 różnych teorii

próbowało wyjaśnić to zjawisko.

Still, recent advancements in neuroimaging and cognitive psychology

Ostatnie osiągnięcia neuroobrazowania

i psychologia kognitywna

narrow down the field of prospects.

zawęziły pole możliwości.

Let's walk through three of today's more prevalent theories,

Oto 3 najpopularniejsze dziś teorie.

Oto 3 najpopularniejsze dziś teorie.

using the same restaurant setting for each.

Użyjmy przykładu z restauracją.

First up is dual processing.

Po pierwsze, podwójne przetwarzanie.

We'll need an action.

Potrzebujemy akcji.

Let's go with a waiter dropping a tray of dishes.

Niech kelner wywali się z tacą.

As the scene unfolds,

Kiedy zdarzenie się zaczyna,

your brain's hemispheres process a flurry of information:

półkule mózgowe przetwarzają nagły strumień informacji:

półkule mózgowe przetwarzają nagły strumień informacji:

the waiter's flailing arms,

machające ręce kelnera,

his cry for help,

wołanie o pomoc,

the smell of pasta.

zapach makaronu.

Within milliseconds, this information zips through pathways

W ciągu milisekund

informacje te pędzą różnymi ścieżkami

and is processed into a single moment.

i są przetwarzane jako jedna chwila.

Most of the time, everything is recorded in-sync.

Zwykle rejestrujemy wszystko jednocześnie.

However, this theory asserts

Jednak według tej teorii

that déjà vu occurs when there's a slight delay

déjà vu pojawia się, kiedy są małe opóźnienia

in information from one of these pathways.

w odbiorze informacji z różnych ścieżek.

The difference in arrival times

Różny czas powoduje,

causes the brain to interpret the late information

że interpretujemy późniejsze informacje

jako osobne wydarzenie.

as a separate event.

When it plays over the already-recorded moment,

Kiedy odtwarzamy już zarejestrowaną chwilę,

it feels as if it's happened before

czujemy, że to już się zdarzyło,

because, in a sense, it has.

bo w pewnym sensie, tak jest.

Our next theory deals with a confusion of the past

Inna teoria opiera się na pomieszaniu wspomnień,

rather than a mistake in the present.

a nie pomyłce w teraźniejszości.

This is the hologram theory,

To teoria hologramu.

and we'll use that tablecloth to examine it.

Posłużymy się obrusem, aby ją zbadać.

Kiedy patrzysz na te kwadraty,

As you scan its squares,

a distant memory swims up from deep within your brain.

w głębi umysłu

pojawia się odległe wspomnienie.

According to the theory,

Według tej teorii

this is because memories are stored

wspomnienia są magazynowane

in the form of holograms,

jako hologramy.

and in holograms,

Wystarczy fragment hologramu,

you only need one fragment to see the whole picture.

Wystarczy fragment hologramu,

by zobaczyć cały obraz.

Your brain has identified the tablecloth with one from the past,

Mózg skojarzył obrus

z obrusem z przeszłości,

maybe from your grandmother's house.

może z domu twojej babci?

Jednak zamiast pamiętać,

However, instead of remembering that you've seen it at your grandmother's,

że widziałeś ten wzór u babci,

your brain has summoned up the old memory

mózg przywołał stare wspomnienie,

without identifying it.

nie rozpoznając go.

This leaves you stuck with familiarity, but no recollection.

Wydaje ci się to znajome,

ale nie wiesz skąd.

Although you've never been in this restaurant,

Chociaż nie byłeś w tej restauracji,

you've seen that tablecloth but are just failing to identify it.

widziałeś już ten obrus,

po prostu nie pamiętasz, gdzie.

Now, look at this fork.

Popatrz na widelec.

Are you paying attention?

Słuchasz uważnie?

Our last theory is divided attention,

Ostatnia teoria to podzielność uwagi.

and it states that déjà vu occurs

Według niej déjà vu pojawia się,

when our brain subliminally takes in an environment

gdy mózg podprogowo zapamiętuje otoczenie,

while we're distracted by one particular object.

podczas gdy coś nas rozprasza.

When our attention returns,

Kiedy powraca skupienie,

we feel as if we've been here before.

czujemy, że już tu byliśmy.

For example, just now you focused on the fork

Teraz skupiałeś się na widelcu,

and didn't observe the tablecloth or the falling waiter.

nie patrzyłeś na obrus

czy upadającego kelnera.

Although your brain has been recording everything

Ale mózg rejestrował wszystko

in your peripheral vision,

w widzeniu peryferyjnym.

it's been doing so below conscious awareness.

Działo się to w podświadomości.

When you finally pull yourself away from the fork,

Kiedy odwracasz wzrok od widelca,

Kiedy odwracasz wzrok od widelca,

you think you've been here before because you have,

zdaje ci się, że już tu byłeś. Bo faktycznie byłeś,

zdaje ci się, że już tu byłeś. Bo faktycznie byłeś,

you just weren't paying attention.

tylko nie zwracałeś na to uwagi.

While all three of these theories share the common features of déjà vu,

Wszystkie teorie

dzielą najważniejsze elementy déjà vu,

none of them propose to be the conclusive source

ale żadna z nich nie daje

ostatecznego wyjaśnienia tego zjawiska.

of the phenomenon.

Still, while we wait for researchers and inventers

Czekając aż naukowcy i wynalazcy

to come up with new ways to capture this fleeting moment,

stworzą nowe sposoby

zapisywania tych ulotnych momentów,

we can study the moment ourselves.

możemy badać je sami.

After all, most studies of déjà vu are based on first-hand accounts,

Większość badań nad déjà vu

pochodzi z relacji z pierwszej ręki,

so why can't one be yours?

czemu jedna z nich nie ma być twoja?

The next time you get déjà vu, take a moment to think about it.

Następnym razem podczas déjà vu

zastanów się nad nim przez chwilę.

Have you been distracted?

Coś cię rozproszyło?

Obok jest coś znajomego?

Is there a familiar object somewhere?

Czy twój mózg działa wolniej?

Is your brain just acting slow?

Or is it something else?

A może chodzi o coś zupełnie innego?