5 tips to improve your critical thinking - Samantha Agoos

Translator: Tun Min Reviewer: sann tint

Every day, a sea of decisions stretches before us.

နေ့တိုင်း စဉ်းစားဆုံးဖြတ်စရာတွေအများကြီး ကျွန်တော်တို့ရှေ့မှာ ရှိနေတတ်တယ်

Some are small and unimportant,

တစ်ချို့က အသေးအဖွဲ အရေးမကြီးပေမဲ့

but others have a larger impact on our lives.

တစ်ချို့ကျတော့ ဘဝမှာ ပိုကြီးတဲ့ရိုက်ခတ်မှုဖြစ်တတ်တယ်

For example, which politician should I vote for?

ဥပမာ ဘယ်နိုင်ငံရေးသမားကို မဲပေးသင့်လဲ ဆိုတဲ့မေးခွန်းမျိုး

Should I try the latest diet craze?

နောက်ဆုံးပေါ်ဓာတ်စာစားနည်းကို စမ်းသင့်လား

Or will email make me a millionaire?

emailက ငါ့အတွက် သန်းကြွယ်သူဌေးဖြစ်စေမှာလား

We're bombarded with so many decisions

ဒီလိုစဉ်းစားဆုံးဖြတ်စရာတွေအများကြီး ကျွန်တော်တို့ ကြုံရတယ်

that it's impossible to make a perfect choice every time.

အချိန်တိုင်း အကောင်းဆုံးမရွေးချယ်နိုင်တဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်တွေပေါ့

But there are many ways to improve our chances,

ဒါပေမယ့်ကျွန်တော်တို့အခွင့်အလမ်းတွေ တိုးစေဖို့နည်းလမ်းတွေရှိတယ်

and one particularly effective technique is critical thinking.

သိသိသာသာထိရောက်တဲ့နည်းတစ်ခုက critical thinking ပါပဲ

This is a way of approaching a question

ဒါဟာ မေးခွန်းတစ်ခုကိုချဉ်းကပ်နည်းတစ်ခုပါ

that allows us to carefully deconstruct a situation,

ဒါဟာ အခြေအနေတစ်ခုကို ကျွန်တော်တို့ ဂရုတစိုက် စိစစ်ဝေဖန်ဖြစ်စေတယ်

reveal its hidden issues, such as bias and manipulation,

ဘက်လိုက်မှုနဲ့ ခြယ်လှယ်မှုလို မြုပ်နေတဲ့ ပြဿနာတွေကို ဖော်ပေးတယ်

and make the best decision.

ပြီးတော့အကောင်းဆုံးဆုံးဖြတ်ချက်ချဖြစ်စေတယ်

If the critical part sounds negative that's because in a way it is.

စိစစ်ဝေဖန်ရတဲ့အပိုင်းဟာ အပျက်သဘောဆိုရင် ဒီအတိုင်း ဖြစ်နေလို့ပါပဲ

Rather than choosing an answer because it feels right,

မှန်တယ်ထင်လို့ အဖြေတစ်ခုကို ရွေးတာထက်

a person who uses critical thinking

critical thinking သုံးသူဟာ

subjects all available options to scrutiny and skepticism.

ရနိုင်သမျှရွေးချယ်စရာတွေကို စိစစ်စရာ၊ သံသယဖြစ်စရာအဖြစ် သတ်မှတ်ထားတယ်

Using the tools at their disposal,

ဒီလက်နက်တွေကို သဘောရှိ သုံးရင်

they'll eliminate everything but the most useful and reliable information.

အသုံးဝင်ဆုံး၊ ကိုးစားထိုက်ဆုံး အချက်တွေက လွဲပြီး တခြားအချက်အားလုံး ဖယ်ရှားဖြစ်မယ်

There are many different ways of approaching critical thinking,

critical thinking ကို ချဉ်းကပ်တဲ့ နည်းအမျိုးမျိုး ရှိတယ်

but here's one five-step process

ဒါက အဆင့်ငါးဆင့်ပါ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုပါ

that may help you solve any number of problems.

ဒီလုပ်ငန်းစဉ်က ဘယ်လိုပြဿနာကိုမဆို ဖြေရှင်းနိုင်အောင်ကူညီနိုင်ပါတယ်

One: formulate your question.

တစ် - မေးခွန်း ထုတ်ပါ

In other words, know what you're looking for.

တစ်နည်းပြောရရင် ကိုယ်ရှာနေတာ ကိုယ်သိပါ

This isn't always as straightforward as it sounds.

ဒါဟာ ထင်သလောက် ရှောရှောရှူရှူ မဖြစ်တတ်ဘူး

For example, if you're deciding whether to try out the newest diet craze,

ဥပမာ - သင်ဟာ နောက်ဆုံးပေါ် ဓာတ်စာစားနည်း စမ်းကြည့်သင့်မသင့် ဆုံးဖြတ်နေရင်

your reasons for doing so may be obscured by other factors,

အဲလိုလုပ်တဲ့ အကြောင်းရင်းတွေဟာ တခြားအချက် တွေကြောင့် ဝေဝါးနေနိုင်ပါတယ်

like claims that you'll see results in just two weeks.

ရလဒ်တွေကို နှစ်ပတ်အတွင်း မြင်ရမယ်ဆိုတဲ့ ပြောဆိုချက်တွေလိုမျိုးပေါ့

But if you approach the situation

ဒါပေမဲ့ ဒီအခြေအနေကိုသာ

with a clear view of what you're actually trying to accomplish by dieting,

ဓာတ်စာစားပြီး ဘာဖြစ်အောင်တကယ်လုပ်မယ်လို့ ရှင်းလင်းတဲ့အမြင်နဲ့ ချဉ်းကပ်ရင်

whether that's weight loss,

ဝိုက်ကျတာလား

better nutrition,

အာဟာရပိုကောင်းတာလား

or having more energy,

စွမ်းအင်ပိုများတာလား တွေးရင်

that'll equip you to sift through this information critically,

ဒီအချက်အလက်ကို စိစစ်ဝေဖန်စဉ်းစားတတ်အောင် လုပ်ပေးလိုက်တာပဲ

find what you're looking for,

ကိုယ်ရှာချင်တာ ရှာနိုင်မှာပဲ

and decide whether the new fad really suits your needs.

ပြီးတော့ဒီပေါ်ပင်အသစ်ဟာကိုယ့်လိုအပ်ချက်နဲ့ တကယ် ကိုက်မကိုက်ဆိုတာ ဆုံးဖြတ်နိုင်မယ်

Two: gather your information.

နှစ် - အချက်အလက် စုဆောင်းပါ

There's lots of it out there,

ပြင်ပအချက်အလက်တွေအများကြီးပဲ

so having a clear idea of your question will help you determine what's relevant.

ဒီတော့ ကိုယ့်မေးခွန်းကို ဂဃနဏ သိထားတာ ဟာ ဘာတွေသက်ဆိုင်လဲဆိုတာ ကူညီဆုံးဖြတ်ပေးတယ်

If you're trying to decide on a diet to improve your nutrition,

တကယ်လို့အဟာရစားနည်းပိုကောင်းဖို့ ဓာတ်စာ စားဖို့ကြိုးစားဆုံးဖြတ်နေရင်

you may ask an expert for their advice,

ကျွမ်းကျင်သူဆီ အကြံတောင်းကြည့်ပါ

or seek other people's testimonies.

ဒါမှမဟုတ် တခြားလူတွေရဲ့ပြောဆိုချက်တွေ ယူပါ

Information gathering helps you weigh different options,

အချက်အလက်စုဆောင်းတာဟာ ရွေးချယ်မှုမျိုးစုံ ကို ကူညီချိန်ဆပေးတယ်

moving you closer to a decision that meets your goal.

သင့်ပန်းတိုင်နဲ့ကိုက်ညီတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ဆီ သင့်ကို ပိုနီးကပ်စေတယ်

Three: apply the information,

သုံး - ဒီအချက်အလက်ကို အသုံးချပါ

something you do by asking critical questions.

စိစစ်ဝေဖန်မှုမေးခွန်းတွေမေးပြီး သုံးရတဲ့ အချက်အလက်တွေပါ

Facing a decision, ask yourself, "What concepts are at work?"

ဆုံးဖြတ်စရာတစ်ခု ကြုံရင် ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ် ပြန်မေးပါ "ဘယ်သဘောတရားတွေ ရှိနေလဲ"

"What assumptions exist?"

"ဘယ်လိုယူဆချက်တွေ ရှိနေလဲ"

"Is my interpretation of the information logically sound?"

"ဒီအချက်အလက်အပေါ် ငါ့ကောက်ချက်ချမှုက ယုတ္တိရှိရဲ့လား"

For example, in an email that promises you millions,

ဥပမာ - ဒေါ်လာသန်းချီပေးမယ်လို့ ကတိပေးတဲ့ email မှာ

you should consider, "What is shaping my approach to this situation?"

သင် စဉ်းစားသင့်တာက "ဒီအခြေအနေအတွက်ချဉ်းကပ် မှုပုံစံကို ဘယ်အရာက ဖော်ဆောင်နေလဲ"

"Do I assume the sender is telling the truth?"

"စာပို့သူဟာ အမှန်ပြောနေတယ်လို့ ယူဆမှာလား"

"Based on the evidence, is it logical to assume I'll win any money?"

"အထောက်အထားအရ ငါ ငွေတွေအများကြီးရမယ်လို့ ယူဆတာ ယုတ္တိရှိရဲ့လား"

Four: consider the implications.

လေး - ဂယက်ရိုက်မှုတွေကို စဉ်းစားပါ

Imagine it's election time,

ရွေးကောက်ပွဲကာလဆိုပါစို့

and you've selected a political candidate based on their promise

သင်ဟာ အမတ်လောင်းတစ်ယောက်ကို သူ့ကတိစကားကြောင့် ရွေးလိုက်တယ်

to make it cheaper for drivers to fill up on gas.

ကားသမားတွေဓာတ်ငွေ့ဖြည့်ရာမှာ စျေးပိုတန်အောင်လုပ်ပေးဖို့ကတိမျိုးပါ

At first glance, that seems great.

အစတော့ ဒါ အတော့်ကိုကောင်းတဲ့ပုံပဲ

But what about the long-term environmental effects?

ဒါပေမဲ့ ပတ်ဝန်းကျင်အပေါ်ရေရှည်သက်ရောက်မှု ကကော ဘယ်လိုနေမလဲ

If gasoline use is less restricted by cost,

ဓာတ်ဆီအသုံးပြုမှုကို စျေးနှုန်းနဲ့ ကန့်သတ်မှုပိုနည်းသွားရင်

this could also cause a huge surge in air pollution,

လေထုညစ်ညမ်းမှု တအားမြင့်တက် သွားနိုင်ပါတယ်

an unintended consequence that's important to think about.

ဒါဟာ မရည်ရွယ်တဲ့နောက်ဆက်တွဲဆိုးကျိုး ဖြစ်လို့ အရေးတကြီးစဉ်းစားရမယ်

Five: explore other points of view.

ငါး - တခြားသူတွေရဲ့ အမြင်တွေကို လေ့လာပါ

Ask yourself why so many people are drawn

ကိုယ့်ကိုယ်ကိုယ်မေးကြည့်ရမှာက ဒီလောက်လူတွေ အများကြီးဟာ

to the policies of the opposing political candidate.

ပြိုင်ဘက်အမတ်လောင်းရဲ့မူဝါဒတွေ ကိုဘာလို့စိတ်ဝင်စားလဲဆိုတာပါပဲ

Even if you disagree with everything that candidate says,

ဒီအမတ်လောင်းပြောသမျှစကားတွေကို သင် သဘောမတူရင်တောင်

exploring the full spectrum of viewpoints

အမြင်သဘောထားတွေကို ထောင့်စုံကစူးစမ်းတာဟာ

might explain why some policies that don't seem valid to you appeal to others.

ကိုယ့်အဖို့ခိုင်လုံမှုမရှိတဲ့မူဝါဒတချို့ လူတွေကိုဘာလို့ဆွဲဆောင်လဲဆိုတာရှင်းစေမယ်

This will allow you to explore alternatives,

ဒါဟာ တခြားမူဝါဒတွေကို စူးစမ်းဖို့ လမ်းဖွင့်ပေးပါလိမ့်မယ်

evaluate your own choices,

ကိုယ်ရွေးထားတာတွေကိုအကဲဖြတ်ဖို့

and ultimately help you make more informed decisions.

နောက်ဆုံးမှာ ပိုပြီးအသိကြွယ်ကြွယ်ဆုံးဖြတ် နိုင်အောင် သင့်ကို ကူညီပေးပါလိမ့်မယ်

This five-step process is just one tool,

အဆင့်ငါးဆင့်ပါတဲ့ ဒီလုပ်ငန်းစဉ်ဟာ လက်နက်တစ်ခုပါပဲ

and it certainly won't eradicate difficult decisions from our lives.

ဘဝထဲက ခက်ခဲတဲ့ဆုံးဖြတ်ချက်တွေကို ဖယ်ရှားပစ်မှာတော့မဟုတ်ဘူး

But it can help us increase the number of positive choices we make.

ဒါပေမယ့် ကောင်းတဲ့ရွေးချယ်မှုတွေ ထပ်တိုး လုပ်နိုင်အောင်တော့ ကူညီနိုင်ပါတယ်

Critical thinking can give us the tools to sift through a sea of information

critical thinking ဟာ အချက်အလက်အများကြီးကို စစ်ထုတ်ယူပြီး လိုချင်တာရှာတွေ့နိုင်ဖို့

and find what we're looking for.

လက်နက်ကိရိယာတွေ ပေးနိုင်တယ်

And if enough of us use it,

ကျွန်တော်တို့ ဒါကိုသုံးရင်

it has the power to make the world a more reasonable place.

ကမ္ဘာကြီးကိုပိုပြီးဆင်ခြင်တုံတရားရှိတဲ့ နေရာအဖြစ်ပြောင်းလဲနိုင်စွမ်းတယ်