5 tips to improve your critical thinking - Samantha Agoos

Translator: Ayan Organization Reviewer: Daban Q Jaff

Every day, a sea of decisions stretches before us.

هەموو ڕۆژێک، کۆمەڵێک بڕیار دێنە پێشمان.

Some are small and unimportant,

ھەندێکیان بچووک و بێ بایەخن،

بەڵام هەندێکیان کاریگەرییەکی گەورەیان لە ژیانماندا هەیە.

but others have a larger impact on our lives.

For example, which politician should I vote for?

بۆ نمونە، کام سیاسەتمەدار شایستەیە دەنگی پێبدەم؟

Should I try the latest diet craze?

ئایا پێویستە خۆم بە دوور بگرم لە خواردنی خراپ؟

Or will email make me a millionaire?

یان ئەو پەیامەی پێم دەڵێت دەبیت بە ملیۆنێر؟

We're bombarded with so many decisions

ئێمە کۆمەڵێ بڕیارمان بەسەردا سەپێندراوە

that it's impossible to make a perfect choice every time.

کە سەختە ھەموو کاتێک بڕیارێکی درووست بدەین.

But there are many ways to improve our chances,

بەڵام چەند ڕێگەیەک هەن بۆ زیاد کردنی ئەگەری بڕیاری ڕاست،

and one particularly effective technique is critical thinking.

و شێوازێکی تایبەت و کاریگەر ھەیە ئەویش بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانەیە.

This is a way of approaching a question

ئەوە ھۆکارێکە بۆ ئەوەی پرسیارێک بێتە پێش

that allows us to carefully deconstruct a situation,

کە فێرمان دەکات بە وریاییەوە بارودۆخەکە هەڵبوەشێنین

reveal its hidden issues, such as bias and manipulation,

ئاشكراکردنی کێشە نادیارەکانی وەکو جیاکاری و فێڵکردن،

and make the best decision.

و باشترین بڕیار بدەین.

If the critical part sounds negative that's because in a way it is.

ئەگەر لایەنی دەنگە ڕەخنەگرەکان نەرێنی بن ئەویش لەبەرئەوەیە بارودۆخەکە بەم شێوەیەیە.

Rather than choosing an answer because it feels right,

لە جێگەی ھەڵبژاردنی وەڵامێک کە وا هەست دەکەیت ڕاستە،

a person who uses critical thinking

کەسێک کە کار بە بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە دەکات

subjects all available options to scrutiny and skepticism.

وا دەکات کە گوومان و پێداچونەوە بۆ هەموو هەڵبژاردە بەردەستەکان بکات.

Using the tools at their disposal,

بە بەکارهێنانی ئامرازە بەردەستەکان،

they'll eliminate everything but the most useful and reliable information.

ئەوان هەموو شتێکی لێ دەردەهێنن جگە لە زانیارییە ڕاست و بەسوودەکان.

There are many different ways of approaching critical thinking,

چەندین ڕێگەی جیاوازهەن بۆ گەیشتن بە بیرکردنەوەیەکی ڕاخنەگرانە،

but here's one five-step process

بەڵام لێرەدا قۆناغێکی ٥ هەنگاوی هەیە

that may help you solve any number of problems.

کە دەکرێ یارمەتیت بدات چارەسەری هەموو کێشەیەک بکەیت.

One: formulate your question.

یەکەم: پرسیارەکەت دابڕێژە.

In other words, know what you're looking for.

بە مانایەکی تر، بزانە کە بۆچ شتێک دەگەڕێیت.

This isn't always as straightforward as it sounds.

هەمیشە بەو شێوەیە سادە نییە کە دەردەکەوێت.

For example, if you're deciding whether to try out the newest diet craze,

بۆ نموونە، ئەگەر بڕیار بدەیت تاوەکو خۆراک ڕێکخستنێکی نوێ تاقیبکەیتەوە،

your reasons for doing so may be obscured by other factors,

دەکرێت بیرکردنەوەکانت بۆ ئەنجامدانی کەم بایەخ بن بە هۆی هۆکارەکانی ترەوە،

like claims that you'll see results in just two weeks.

وەکو ئاشکراکردنی ئەوەی کە لە ماوەی دوو هەفتەدا ئەنجامەکان دەبینیت.

But if you approach the situation

بەڵام ئەگەر لەو بارودۆخە نزیک بوویتەوە

with a clear view of what you're actually trying to accomplish by dieting,

بە دیدێکی ڕوونەوە کە بەڕاستی دەتەوێت بە خۆراک ڕێکخستن چی بەدەست بهێنیت،

whether that's weight loss,

ئەگەر دابەزاندنی کێش بێت،

better nutrition,

خۆراک پێدانێکی باشتر،

or having more energy,

یان ھەبوونی وزەی زیاتر،

that'll equip you to sift through this information critically,

کە وا دەکات زانیارییەکان پوخت بکەیت و ڕەخنەیان لێ بگریت،

find what you're looking for,

ئەوە بدۆزەوە کە بۆی دەگەڕێیت،

and decide whether the new fad really suits your needs.

پاشان بڕیاربدە کە خۆراکە نوێیەکە ئەوەیە کە تۆ پێویستتە.

Two: gather your information.

دووەم: زانیارییەکانت کۆبکەوە.

There's lots of it out there,

زانیاری بنی نییە،

so having a clear idea of your question will help you determine what's relevant.

ھەبوونی بیرۆکەیەکی ڕوونی پرسیارکردن یارمەتیت دەدات لە دیاریکردنی گرنگترینیان.

If you're trying to decide on a diet to improve your nutrition,

ئەگەر ھەوڵدەدەیت بڕیار لەسەر خۆراک ڕێکخستن بدەیت بۆ پارێزی کردن،

you may ask an expert for their advice,

دەتوانی داوای ئامۆژگاری لە کەسانی شارەزا بکەیت،

or seek other people's testimonies.

یان بە دوای ڕێنماییەکانی خەڵکی تردا بگەڕێیت.

Information gathering helps you weigh different options,

کۆکردنەوەی زانیاری یارمەتیت دەدات جیاکاری لە بژاردەکاندا بکەیت

moving you closer to a decision that meets your goal.

نزیکترت دەکاتەوە لەو بڕیارەی کە بە ئامانجەکەت دەگەیەنێت.

Three: apply the information,

سێیەم: زانیاریەکانت بەکاربهێنە،

something you do by asking critical questions.

هەندێک شت بە پرسیارێکی ڕەخنەگرانەوە دەکەیت.

Facing a decision, ask yourself, "What concepts are at work?"

ڕوبەڕووی ببەوە، پرسیار لە خۆت بکە، کام بیرۆکە کاریگەرترە''؟''

"What assumptions exist?"

چ گریمانەیەک بوونی هەیە''؟''

"Is my interpretation of the information logically sound?"

"ئایا ژیرانە لێکدانەوەم بۆ زانیارییەکان کردووە؟"

For example, in an email that promises you millions,

بۆنمونە، لە پەیامێکدا کە بەڵێنی ملیۆنێکت پێ دەدات

you should consider, "What is shaping my approach to this situation?"

پێویستە دیاری بکەیت کە "شێوەی نزیکبوونەوە لەو بارودۆخە چییە?"

"Do I assume the sender is telling the truth?"

"دەبم بەو پەیامبەرەی کە ڕاست بێژە؟"

"Based on the evidence, is it logical to assume I'll win any money?"

دەگەڕێتەوە سەر بەڵگەکە، ئایا شیاوە وا دابنێیم ھیچ پارەیەک بە دەست دەهێنم؟"

Four: consider the implications.

چوارەم: هەڵسەنگاندنی توشبووەکان.

Imagine it's election time,

خەیاڵ بکە کاتی هەڵبژاردنە،

and you've selected a political candidate based on their promise

و تۆ بەربژێرێکی سیاسیت ھەڵبژاردووە بە پێی بەڵێنەکانی

to make it cheaper for drivers to fill up on gas.

کە وای لێ بکات نرخی گاز بۆ شۆفێرەکان ھەرزان بکات.

At first glance, that seems great.

لە یەکەم سەرەنجدا، نایاب دیارە.

But what about the long-term environmental effects?

بەڵام ئەیا سەبارەت بە کاریگەرییە ژینگەییە ماوە درێژەکان چی؟

If gasoline use is less restricted by cost,

ئەگەر بەکارهێنانی بەنزین پابەند نەبێت بە نرخەکەیەوە،

this could also cause a huge surge in air pollution,

ئەمە ھەروەھا دەبێتە ھۆی گەیشتن بە ترۆپکی پیسبوونی هەوا،

an unintended consequence that's important to think about.

ئەنجامێکی نادیار کە گرنگە بیری لێبکرێتەوە.

Five: explore other points of view.

پێنجەم: گەڕان بۆ تێڕوانینی دیکە.

Ask yourself why so many people are drawn

لە خۆت بپرسە بۆچی خەڵکێکی زۆر ڕاکێشراون

to the policies of the opposing political candidate.

بەرەو سیاسەتەکانی بەرگری کردن لە بەربژێرێک.

Even if you disagree with everything that candidate says,

ھەتا ئەگەر دژی ھەموو ئەو قسانە بیت کە بەربژێرێک دەیڵێت،

exploring the full spectrum of viewpoints

گەڕان بە دوای تێڕوانینە جیاوازەکان

might explain why some policies that don't seem valid to you appeal to others.

ڕوونی دەکاتەوە بۆچی هەندێک لە بەربژێرەکان کە بۆ تۆ ڕەوا نین پەنا بۆ ئەوانیتر دەبەن.

This will allow you to explore alternatives,

ڕێگەت پێ دەدات بۆ دیاریکردنی شوێنگرەوەیەک،

evaluate your own choices,

ھەڵبژاردەکانت ھەڵبسەنگێنە،

and ultimately help you make more informed decisions.

لە کۆتاییدا لە بڕیاردانێکی تەواو دروستدا یارمەتیت دەدات.

This five-step process is just one tool,

ئەم پێنج هەنگاوە تەنها ئامرازێکە،

and it certainly won't eradicate difficult decisions from our lives.

و بە دڵنیاییەوە بڕیارە قورسەکانی ژیانمان لە ناو نابات.

But it can help us increase the number of positive choices we make.

بەڵام یارمەتیمان دەدات لە زیادکردنی ژمارەی بڕیارە دروستەکانمان.

Critical thinking can give us the tools to sift through a sea of information

بیرکردنەوەی ڕەخنەگرانە دەتوانێت ئامرازێک بێت بۆ پوختەکردنی زانیارییەکان

and find what we're looking for.

و دۆزینەوەی ئەوەی کە بە دوایدا دەگەڕێیت.

And if enough of us use it,

و تەواوی خەڵکیش بەکاری دەهێنن،

it has the power to make the world a more reasonable place.

ھێزێکی ھەیە وا لە جیھان دەکات ببێتە شوێنێکی هاوسەنگ و ژیرتر.