What can DNA tests really tell us about our ancestry? - Prosanta Chakrabarty

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung

Two sisters take the same DNA test.

ညီအစ်မနှစ်ယောက်တို့ဟာ DNA စစ်ဆေးမှုကို အတူတူ ပြုလုပ်ခဲ့ကြတယ်။

The results show that one sister is 10% French, the other 0%.

ရလဒ်အရ ညီမ တစ်ယောက်ထံတွင် ပြင်သစ်သွေး ၁၀% ပါခဲ့ပြီး နောက်တစ်ယောက်မှာ ၀% ဖြစ်ခဲ့တယ်။

Both sisters share the same two parents,

အဲဒီ ညီအစ်မနှစ်ဦးစလုံးရဲ့ မိဘနှစ်ပါး တူခဲ့ကြလို့၊

and therefore the same set of ancestors.

သူတို့ရဲ့ ဘိုးဘေးတွေလည်း တူခဲ့ကြတယ်။

So how can one be 10% more French than the other?

ဒီတော့ တစ်ယောက်က ဘယ်လိုလုပ်ပြီး ပြင်သစ်သွေး ၁၀% ပိုပါနေတာလဲ။

Tests like these rely on our DNA to answer questions about our ancestry,

ဒီလို စစ်ဆေးမှုတွေက ကျုပ်တို့ရဲ့ DNA အရ ဘိုးဘေးတွေကို ဖေါ်ထုတ်နိုင်ပေမဲ့၊

but our DNA actually can’t tell us everything

တကယ်ကျတော့ DNA က ကျုပ်တို့ ဘယ်သူတွေလဲ၊ ဘယ်က ဆင်းသက်လာကြတာလဲ

about who we are or where we’re from.

အပြည့်အစုံ ဖြေမပေးနိုင်ပါဘူး။

DNA tests are great at answering some questions,

DNA စစ်ဆေးမှုဟာ ကျုပ်တို့ မိဘတွေက ဘယ်သူတွေလဲ တိကျစွာ ဖြေပေးနိုင်ပေမဲ့၊

like who your parents are, but can provide baffling results to others,

ကိုယ့်ဘိုးဘေးတွေဟာ ဒေသတစ်စုံတစ်ခုထဲ နေထိုင်ခဲ့ကြသူတွေလား

like whether you have ancestors from a particular region.

ဆိုတာကို ဖြေပေးရာတွင် အဖြေဟာ သေချာဖို့ မလွယ်ပါ။

To understand why, it helps to know where our DNA comes from in the first place.

ဒီလို ဖြစ်ရတာကို နားလည်ဖို့ ကျုပ်တို့ DNA ဘယ်က လာတာလဲ သိဖို့ လိုပါမယ်။

Each person’s DNA consists of about 6 billion base pairs

လူတစ်ဦးရဲ့ DNA ထဲတွင် အခြေခံအတွဲပေါင်း ၆ ဘီလီယံခန့်ရှိပြီး

stored in 23 pairs of chromosomes— 46 total.

chromosomes အတွဲပေါင်း ၂၃ ခု၊ စုစုပေါင်း ၄၆ ထဲတွင် သိုလှောင်ထားပါတယ်။

That may seem like a dizzying amount of information,

အဲဒါဟာ စဉ်းစားမရအောင်ကို များပြားတဲ့ အချက်အလက်တွေလို့ ထင်စရာ ရှိပေမဲ့၊

but 99% of our genome is shared among all humans.

ကျုပ်တို့ရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇထဲက ၉၉% တို့ဟာ လူသားအားလုံးဆီမှာ အတူတူပါပဲ။

The remaining 1% contains everything distinct about an individual’s ancestry.

ကျန်တဲ့ ၁% က လူတစ်ယောက်ရဲ့ ဘိုးဘေးဆိုင်ရာ ထူးခြားချက်ကို သိမ်းဆည်းပေးတာပါ။

Commercial DNA tests utilize less than 1% of that 1%.

ငွေပေးပြီး ပြုလုပ်ကြတဲ့ DNA စစ်ဆေးမှုထဲမှ ခုနက ၁% ရဲ့ ၁% မျှကိုသာ ဖေါ်ထုတ်ပေးတာပါ။

One chromosome in each pair comes from each parent.

အတွဲတိုင်းထဲက chromosome တစ်ခုစီဟာ မိဘတစ်ဦးချင်းထံမှ ရတဲ့ဟာပါ။

These halves join at conception: when a sperm and egg,

အတွဲရဲ့ တစ်ဝက်စီဟာ သုက်ပိုးနဲ့ ဥတွေရဲ့ chromosome ၂၃ ခုစီ

each with only 23 chromosomes, combine.

သန္ဓေတည်ချိန်မှာ ရောစပ်ပြီး တွဲမိတာပါ။

The story of our ancestry becomes muddled before conception.

သန္ဓေမတည်မီတွင် ကျုပ်တို့ ဘိုးဘေးများရဲ့ ဇာတ်မြစ်တွေ ရောယှက်ကုန်ပါတယ်။

That’s because the 23 chromosomes in a sperm or egg

သုက်ပိုးနဲ့ ဥတွေရဲ့ chromosome ၂၃ ခုတို့ဟာ

aren’t identical to the chromosomes of every other cell in the body.

ခန္ဓာကိုယ်ထဲက အခြားဆဲလ်တွေရဲ့ chromosome တွေနဲ့ ထပ်တူ မဟုတ်ကြလို့ပါ။

As they go from a cell with 46 chromosomes to a sex cell with only 23,

၎င်းတို့က chromosome ၄၆ ခုပါ ဆဲလ်များထဲက လိင်ဆိုင်ရာ ဆဲလ်ဆီ ၂၃ ခုသာ လွှတ်ပေးကြလို့

the chromosomes within each pair swap some sections.

အတွဲတိုင်းထဲက chromosome တွေဟာ တချို့အပိုင်းတွေကို ဖလှယ်ပစ်ကြပါတယ်။

This process is called recombination, and it means that every sperm or egg

ဒီဖြစ်စဉ်ကို ပြန်လည်ရောစပ်မှုလို့ ခေါ်ပြီး သုက်ပိုး ဒါမှမဟုတ် ဥတိုင်းထဲတွင်

contains single chromosomes that are a unique mash up of each pair.

chromosome တစ်ခုစီသာပါပြီး အတွဲတိုင်းဟာ လုံးဝမတူတဲ့ ရောစပ်မှု ဖြစ်လာတတ်ပါတယ်။

Recombination occurs uniquely in each sex cell—

လိင်ဆိုင်ရာ ဆဲလ်တစ်ခုစီဟာ သူ့နည်းသူဟန်နဲ့ ပြန်လည်ရောစပ်မိတဲ့ အတွက်

making two sisters’ chromosomes different not only from their parents’,

ညီအစ်မနှစ်ယောက်ရဲ့ chromosome တွေဟာ သူတို့မိဘတွေနဲ့ မတူရုံတင်မက

but from each other’s.

သူတို့နှစ်ဦးစလုံးတောင် မတူကြပါဘူး။

Recombination happens before conception,

ပြန်လည်ရောစပ်မှုဟာ သန္ဓေမတည်မီတွင် ဖြစ်ပျက်တာမို့လို့၊

so you get exactly half of your DNA from each parent,

ကျုပ်တို့ဟာ မိမိတို့ မိဘတစ်ဦးချင်းထံမှ ကိုယ့် DNA တစ်ဝက်စီကို အတိအကျ ရရှိကြပေမဲ့၊

but going further back things get more complicated.

ရှေ့ဆက် လေ့လာကြည့်ရင် အရာတွေဟာ ပိုရှုပ်ထွေးတာကို တွေ့ရပါမယ်။

Without recombination, you would get 1/4 from each grandparent,

ပြန်လည်ရောစပ်မှုသာ မရှိခဲ့ရင် ကျုပ်တို့ အဘိုးအဘွားတို့ထံမှ ၁/၄ စီ ရရှိခဲ့လျက်

1/8 from each great-grandparent, and so on,

ဘေးများထံမှ ၁/၈ စီ စသဖြင့် ရရှိခဲ့ကြရမှာပါ၊

but because recombination happens every generation, those numbers vary.

ဒါပေမဲ့ မျိုးဆက်တိုင် ပြန်လည်ရောစပ်မှု ရှိနေလို့ အဲဒီအချိုးအစားဟာ ကွဲပြားတတ်တယ်။

The more generations removed an ancestor is,

မျိုးဆက်တစ်ခုဟာ ဘိုးဘေးများနဲ့ ဝေးလေလေ၊

the more likely they won’t be represented in your DNA at all.

အဲဒီဘိုးဘေးတို့ဟာ အဲဒီမျိုးဆက်ရဲ့ DNA ထဲ နည်းလာတ၊ လုံးဝမပါတာမျိုး ဖြစ်နိုင်လေပါ။

For example, without recombination,

ဥပမာ၊ ပြန်လည်ရောစပ်မှုသာ မရှိခဲ့ရင်၊

just 1/64 of your DNA would come from each ancestor six generations back.

ကျုပ်တို့ဟာ အထက်ရှိ ခြောက်ခုမြောက် ဘိုးဘေး ထံမှ ကျုပ်တို့ DNA ရဲ့ ၁/၆၄ ကို ရခဲ့မှာပါ။

Because of recombination, that number can be higher,

ပြန်လည်ရောစပ်မှုကြောင့် အဲဒီအချိုးအစားဟာ ပိုများနိုင်သလို

though we don’t know for sure how high— or it can as low as 0.

ဘယ်လောက် များမယ် ဒါမှမဟုတ် သုညတောင် ဖြစ်မှာကို ကျုပ်တို့ သေချာပေါက် မသိကြပါ။

So one sister isn’t more French

အဲဒါကြောင့် ညီမတစ်ယောက်ထံတွင် ပြင်သစ်သွေး ပိုများနေတာ၊

in the sense of having more ancestors from France.

ပြင်သစ်ဘိုးဘေးတွေ ပါဝင်မှု ပိုများနေတာကို မဆိုလိုပါဘူး။

Instead, the French ancestors are simply more represented in her DNA.

အဲဒီလိုပြောမယ့်အစား ပြင်သစ်ဘိုးဘေးတွေ DNA ထဲပါဝင်မှု ပိုများနေတာပါ။

But the story doesn’t end there.

ဒီဇာတ်လမ်းဟာ ဒီမှာတင် ပြီးမသွားပါဘူး။

Tests don’t trace the DNA of the sisters' actual French ancestors—

စစ်ဆေးမှုတွေက ညီမတွေရဲ့ ပြင်သစ်ဘိုးဘေးရဲ့ လက်တွေ့ DNA ကို ခြေရာခံကြည့်တာ မဟုတ်ဘဲ၊

we don’t have access to the genomes of deceased individuals

ကွယ်လွန်သွားကြပြီဖြစ်တဲ့ ယခင် မျိုးဆက်များရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇတွေ

from previous generations.

ကျုပ်တို့ဆီမှာ မရှိဘူးဆိုတော့၊

Instead, these results are based on a comparison

အဲဒီအစား၊ အဲဒီလိုရလဒ်တွေကို ဒီနေ့ ပြင်သစ်နိုင်ငံမှာ နေထိုင်နေကြတဲ့

to the DNA of people living in France today.

ပြည်သူတို့ရဲ့ DNA နဲ့ ယှဉ်ကြည့်မှုမှ ရရှိခဲ့တာပါ။

The tests look for genetic markers, or combinations of genetic markers.

စစ်ဆေးမှုတွေက မျိုးရိုးဗီဇ အမှတ်အသားတွေ၊ မျိုးရိုးဗီဇ ရောစပ်မှုကို ရှာကြည့်တာပါ။

These markers are short sequences that appear in specific places.

သက်ဆိုင်ရာ ဒေသတွေမှာ တွေ့ရတတ်တဲ့ တိုတောင်းတဲ့ ကွင်းဆက်တွေပါ။

The sister deemed "more French" shares genetic markers

"ပြင်သစ်သွေး ပိုပါတယ်" လို့ ယူဆရတဲ့ ညီမထဲတွင်

ပြင်သစ်နိုင်ငံမှာ အခုနေထိုင်နေသူတို့ရဲ့ မျိုးရိုးဗီဇ အမှတ်အအသားတွေ ပိုပါဝင်နေတာပါ။

with people currently living in France.

The assumption is that these shared markers indicate ancestors

အဲဒီလို ပါဝင်နေကြတဲ့ အမှတ်အသားတွေက

from the same place: France.

ပြင်သစ်ဆိုတဲ့ နေရာမှ အမှတ်အသားတွေနဲ့ တူနေလို့ပါ။

It’s important to note that results are based on people

အဲဒီလို ရလဒ်တွေဟာ မျိုးရိုးဗီဇ ကွင်းဆက်တွေကို ဖေါ်ထုတ်ပြီးသား

who’ve had their genomes sequenced—

ဥရောပတိုက်မှ ဆင်းသက်လာသူတို့ထဲက

80-90% of which are of European descent.

၈၀-၉၀% အထိပါဝင်တဲ့ ပြည်သူတွေ ဖြစ်ကြောင်း အရေးကြီးပါတယ်။

Many indigenous peoples are barely represented, if at all.

တိုင်းရင်းသားလူမျိုး အများအပြားတို့အတွက် အဲဒီလို ဖေါ်ထုတ်ထားတာ မရှိသလောက်ပါပဲ။

The test won’t reveal heritage from people not represented in the database,

လက်ရှိ ဒေတာဘေ့စ်ထဲ မပါဝင်တဲ့ လူမျိုးတွေရဲ့ အမွေအနှစ်ကို ဖေါ်ထုတ်မရနိုင်သလို

and shouldn’t be used to prove race or ethnicity.

ဘယ်လူမျိုး ဒါမှမဟုတ် ဘယ်တိုင်းရင်းသား ဖြစ်ကြောင်း သက်သေထူဖို့ သုံးမရနိုင်ပါဘူး။

And as more people get sequenced, your results might change.

လူမျိုးတွေကို တိုးတိုး စီစဉ်ဖေါ်ထုတ်လာလို့ ကျုပ်တို့ ရလဒ်တွေပါ ပြောင်းလဲသွားနိုင်တယ်။

Looking further back, you may get a result like 2% Neanderthal.

ရှေးခေတ်သို့ နောက်ကိုပြန်သွားရင် ကျုပ်တို့ ထဲ Neanderthal ၂% ပါဝင်တာ တွေ့နိုင်ပါတယ်။

Though Neanderthals were a separate species from humans,

Neanderthal တို့ဟာ လူသားတွေနဲ့ မတူတဲ့ မျိုးစိတ် ဖြစ်ခဲ့ပေမဲ့၊

that 2% doesn’t come out of the 99% of our genome shared among all humans,

ခုနက ၂% ဟာ လူသားအားလုံးတို့ဆီမှာ အတူတူရှိတဲ့ မျိုးရိုးဗီဇ ၉၉% ထဲက မဟုတ်ဘဲ၊

but the 1% that varies.

မတူခြားနားနိုင်တဲ့ ၁% ထဲကပါ။

That’s because about 40,000 years ago,

အဲဒီလို ဖြစ်ရတာက လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၄၀,၀၀၀ လောက်တုန်းက၊

certain human populations interbred with Neanderthals,

လူသားထဲက တချို့သောသူတွေဟာ Neanderthal တို့နဲ့ သွေးရောစပ်ခဲ့ကြလို့ပါ၊

meaning some people alive today have Neanderthal ancestors.

ဒီနေ့ အသက်ရှင် နေထိုင်နေတဲ့ လူတချို့ထံမှာ Neanderthal ဘိုးဘေးတွေ ရှိတဲ့ သဘောပါ။

Many Neanderthal ancestors, in fact:

Neanderthal ဘေးဘိုးတွေ များပြားခဲ့ပြီး

there are so many generations in 40,000 years

နှစ်ပေါင်း ၄၀၀၀၀ အတွင်းမှာ မျိုးဆက်တွေ အများကြီး ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ကြလို့၊

that a single Neanderthal’s genetic contribution would be untraceable.

Neanderthal တို့ထံက တစ်ခုတည်းသော မျိုးရိုး ဗီဇကို ခြေရာခံကြည့်ဖို့ မလွယ်ပါဘူး၊

You can be both 100% French and 2% Neanderthal—

လူတစ်ဦး တချိန်တည်းမှာ ၁၀၀% ပြင်သစ်သွေး ပါနိုင်ပြီး Neanderthal ၂% လည်းပါနိုင်တယ်၊

though both come from the 1% of DNA that makes us different,

ဒါတောင် အဲဒီနှစ်ခုစလုံးဟာ ကျုပ်တို့ကို

they’re accounting for different things.

မတူကွဲပြားလာစေတဲ့ ၁% ထဲက လာတာပါ။

Looking for traces of our ancestry in our DNA gets complicated very quickly.

ကျုပ်တို့ DNA ထဲတွင် ဘိုးဘေးတွေရဲ့ အရိုက် အရာကို ခြေရာခံကြည့်ဖို့ သိပ်ခက်ခဲပါတယ်။

Both the way we inherit DNA and the information available for testing

ကျုပ်တို့က DNA အမွေကိုရယူကြပုံနဲ့ အချက်အလက်တွေ စစ်ဆေးနိုင်ပုံအရ

makes it difficult to say certain things with 100% certainty.

တစ်ခုခုကို ၁၀၀% ယတိပြတ် ပြောဖို့ မလွယ်ကူပါဘူး။