What can DNA tests really tell us about our ancestry? - Prosanta Chakrabarty

Çeviri: Can Boysan Gözden geçirme: Miraç Şendil

Two sisters take the same DNA test.

İki kız kardeş aynı DNA testini yaptırıyorlar.

The results show that one sister is 10% French, the other 0%.

Sonuçlara göre, kardeşlerden biri %10 Fransız iken, diğeri %0 Fransız.

Both sisters share the same two parents,

İki kardeşin ebeveynleri aynı iki kişi

and therefore the same set of ancestors.

ve bu yüzden de aynı atalara sahipler.

So how can one be 10% more French than the other?

Peki, biri diğerinden nasıl oluyor da %10 daha Fransız çıkıyor?

Tests like these rely on our DNA to answer questions about our ancestry,

DNA'mıza dayanan bu gibi testler,

soyumuza dair soruları cevaplamak için var.

but our DNA actually can’t tell us everything

Fakat DNA'mız aslında bize,

about who we are or where we’re from.

kim olduğumuza veya nereli olduğumuza dair her şeyi anlatamaz.

DNA tests are great at answering some questions,

DNA testleri, ebeveynlerimizin kim olduğuna dair

bazı soruları cevaplamakta harikadır

like who your parents are, but can provide baffling results to others,

fakat başkaları için aldatıcı sonuçlar ortaya koyabilir.

like whether you have ancestors from a particular region.

Bunlar, soyunuzun belirli bir bölgeden gelmesi gibi aldatıcı sonuçlar olabilir.

To understand why, it helps to know where our DNA comes from in the first place.

Sebebini anlamak için

ilk önce DNA'mızın nereden geldiğini öğrenmemiz işimize yarar.

Each person’s DNA consists of about 6 billion base pairs

Her bir kişinin DNA'sı 23 çift kromozomun içindeki altı milyar baz çiftinden oluşur,

stored in 23 pairs of chromosomes— 46 total.

toplam kromozom sayısı ise 46'dır.

That may seem like a dizzying amount of information,

Bu, baş döndüren bir bilgi miktarı gibi görünebilir

but 99% of our genome is shared among all humans.

fakat genomumuzun %99'u bütün insanlar arasında paylaşılır.

The remaining 1% contains everything distinct about an individual’s ancestry.

Geriye kalan %1'lik oran ise

bir bireyin soyuna dair bütün ayırıcı özelliği içinde barındırır.

Commercial DNA tests utilize less than 1% of that 1%.

Ticari amaçlı DNA testleri, %1'lik oranın %1'inden daha azını kullanırlar.

One chromosome in each pair comes from each parent.

Her bir çiftteki bir kromozom her bir ebeveynden gelir.

These halves join at conception: when a sperm and egg,

Bu yarım kısımlar, sperm ile yumurtanın döllenmesi sırasında birleşirler,

each with only 23 chromosomes, combine.

her birinde sadece 23 kromozom birleşir.

The story of our ancestry becomes muddled before conception.

Soyumuzun hikâyesi, döllenme öncesinde karman çorman olur.

That’s because the 23 chromosomes in a sperm or egg

Çünkü bir spermdeki veya yumurtadaki 23 kromozom

aren’t identical to the chromosomes of every other cell in the body.

vücuttaki diğer her bir hücrenin kromozomlarıyla özdeş değildir.

As they go from a cell with 46 chromosomes to a sex cell with only 23,

46 kromozomlu bir hücreden,

sadece 23 kromozomlu bir cinsiyet hücresine gittiklerinde

the chromosomes within each pair swap some sections.

her bir çiftteki kromozomlar, bazı kesitleri değiş tokuş yaparlar.

This process is called recombination, and it means that every sperm or egg

Bu sürece gen oluşumu denir

ve her sperm ile yumurtanın,

contains single chromosomes that are a unique mash up of each pair.

her bir çifti özgün karışım olan tek kromozomlar içerdiği anlamına gelir.

Recombination occurs uniquely in each sex cell—

Gen oluşumu her bir cinsiyet hücresine özgü olarak oluşur

making two sisters’ chromosomes different not only from their parents’,

ve iki kardeş kromozomu, sadece ebeveynlerinden farklı yapmaz,

but from each other’s.

ayrıca birbirlerinden de farklı yapar.

Recombination happens before conception,

Gen oluşumu, döllenmeden önce olur,

so you get exactly half of your DNA from each parent,

böylece DNA'nızın tam olarak yarısını iki ebeveyninizden alırsınız

but going further back things get more complicated.

fakat çok daha geriye gittikçe işler daha da karmaşıklaşır.

Without recombination, you would get 1/4 from each grandparent,

Gen oluşumu olmadan,

dedenizden ve ninenizden çeyrek oranda DNA alırsınız.

1/8 from each great-grandparent, and so on,

Büyük dede ve ninenizden de sekizde bir oranında DNA alırsınız ve bu böyle gider

but because recombination happens every generation, those numbers vary.

fakat gen oluşumu her nesilde meydana geldiği için bu rakamlar değişebilir.

The more generations removed an ancestor is,

Ne kadar çok nesil, bir soyu yok ederse

the more likely they won’t be represented in your DNA at all.

bunların DNA'nızda azıcık bile yer alması o kadar düşük ihtimal olur.

For example, without recombination,

Örneğin, gen oluşumu olmaksızın

just 1/64 of your DNA would come from each ancestor six generations back.

sadece DNA'nızın 64'te biri,

altı nesil önceki soyunuzun her birinden gelecektir.

Because of recombination, that number can be higher,

Gen oluşumu yüzünden bu sayı artabilir

though we don’t know for sure how high— or it can as low as 0.

fakat bunun sıfır kadar az

ya da ne kadar yüksek olduğunu kesin olarak bilmiyoruz.

So one sister isn’t more French

Yani, Fransa'dan gelen atalarının daha çok olması açısından

in the sense of having more ancestors from France.

kız kardeşlerden biri daha fazla Fransız değil.

Instead, the French ancestors are simply more represented in her DNA.

Bunun yerine, Fransız soyu

onun DNA'sında sadece daha fazla bulunuyor.

But the story doesn’t end there.

Fakat hikâye burada bitmiyor.

Tests don’t trace the DNA of the sisters' actual French ancestors—

Testler, kız kardeşlerin asıl Fransız atalarının izini sürmüyor,

we don’t have access to the genomes of deceased individuals

önceki nesillerde ölmüş bireylerin genomlarına erişmiyoruz.

from previous generations.

Instead, these results are based on a comparison

Onun yerine, bu sonuçlar

to the DNA of people living in France today.

Fransa'da bugün yaşayan insanların DNA'sını karşılaştırmayı temel alıyor.

The tests look for genetic markers, or combinations of genetic markers.

Testler, ya genetik işaretleyiciler

ya da işaretleyicilerin kombinasyonlarını ararlar.

These markers are short sequences that appear in specific places.

Bu işaretleyiciler, belirli yerlerde ortaya çıkan kısa dizilerdir.

The sister deemed "more French" shares genetic markers

"Daha Fransız" addedilen kız kardeş,

halihazırda Fransa'da yaşayan insanlarla genetik işaretleyicileri paylaşıyor.

with people currently living in France.

The assumption is that these shared markers indicate ancestors

Varsayım şu ki paylaşılan bu işaretleyiciler,

from the same place: France.

aynı yerden gelen ataların göstergesi: Fransa.

It’s important to note that results are based on people

Şuna dikkat edilmesi gerekir ki insanları temel alan sonuçlara göre -

who’ve had their genomes sequenced—

bu insanların genomları sıralanmıştır -

80-90% of which are of European descent.

bu insanların %80 ile %90'ının soyu Avrupalı.

Many indigenous peoples are barely represented, if at all.

Bu sonuçlarda çoğu yerli insan hiç değilse nadiren yer alır.

The test won’t reveal heritage from people not represented in the database,

Test, veri tabanında yer almayan insanların

kalıtımsal özelliklerini ortaya çıkarmaz

and shouldn’t be used to prove race or ethnicity.

ve ırkı ya da etnik kökeni kanıtlamak için kullanılmaz.

And as more people get sequenced, your results might change.

Daha çok insan sıralandıkça sonuçlarınız da değişebilir.

Looking further back, you may get a result like 2% Neanderthal.

Çok daha geriye baktığımızda sonucunuzun %2'sini Neandertaller oluşturabilir.

Though Neanderthals were a separate species from humans,

Neandertaller, insanlardan ayrı bir tür olsalar da

that 2% doesn’t come out of the 99% of our genome shared among all humans,

%2'lik bu oran, bütün insanlar arasında paylaşılan genomumuzun

%99'luk oranından meydana gelmez.

but the 1% that varies.

Fakat %1'lik oran değişime uğrar.

That’s because about 40,000 years ago,

Bunun sebebi 40 bin yıl öncesine dayanıyor.

certain human populations interbred with Neanderthals,

O zamanlar birtakım insan nüfusu Neandertallerle ürediği için

meaning some people alive today have Neanderthal ancestors.

bu, bugün yaşayan bazı insanların

Neandertal soyundan olduğu anlamına geliyor.

Many Neanderthal ancestors, in fact:

Hem de birçok Neandertal soyuna dayanıyorlar.

there are so many generations in 40,000 years

40 bin yıl içinde o kadar çok nesil gelip geçti ki

that a single Neanderthal’s genetic contribution would be untraceable.

tek bir Neandertal'in kalıtım katkısının izi sürülemez.

You can be both 100% French and 2% Neanderthal—

%100 Fransız ve %2 Neandertal olabilirsiniz

though both come from the 1% of DNA that makes us different,

fakat bu ikisi de bizi farklı yapan %1'lik DNA'dan gelmesine rağmen

they’re accounting for different things.

farklı şeylerden sorumludurlar.

Looking for traces of our ancestry in our DNA gets complicated very quickly.

DNA'mızdaki soyun izlerini araştırmak çok çabuk karmaşıklaşıyor.

Both the way we inherit DNA and the information available for testing

Hem DNA'yı kalıtım yoluyla alış biçimimiz, hem de test için mümkün olan bilgiler

makes it difficult to say certain things with 100% certainty.

belli başlı olayları %100 doğrulukla anlatmayı zorlaştırıyor.