How computers translate human language - Ioannis Papachimonas

Translator: Nyein Chan Ko Ko Reviewer: sann tint

How is it that so many intergalactic species in movies and TV

တီဗီနဲ့ရုပ်ရှင်တွေထဲမှာပါတဲ့ နဂါးငွေ့တန်း ထဲကမျိုးစိတ်တွေတော်တော်များများက

just happen to speak perfect English?

ဘယ်လိုများအင်္ဂလိပ်လို ကောင်းကောင်း ပြောတတ်နေရတာလဲ

The short answer is that no one wants to watch a starship crew

ခပ်တိုတိုဖြေရရင်တော့ Starship အဖွဲ့ဝင်တွေ

spend years compiling an alien dictionary.

ဂြိုလ်သား အဘိဓါန် ကိုနှစ်ပေါက်အောင် လှန်နေတာကို ဘယ်သူမှမကြည့်ချင်ဘူးလေ

But to keep things consistent,

ဒါပေမယ့် ကိစ္စတွေကိုခိုင်မာဖို့ဆို

the creators of Star Trek and other science-fiction worlds

Star Trek ရဲ့ဖန်တီးရှင်တွေနဲ့ အခြားသော သိပ္ပံဝတ္ထုကမ္ဘာတွေက

have introduced the concept of a universal translator,

နေရာမရွေးသုံးနိုင်တဲ့ ဘာသာပြန်စက်စိတ်ကူး ကို မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီးပါပြီ

a portable device that can instantly translate between any languages.

မည်သည့် ဘာသာကိုမဆို ချက်ချင်းပြန်ဆိုပြီး သယ်သွားလို့ရတဲ့စက်လေး

So is a universal translator possible in real life?

နေရာမရွေးသုံးနိုင်တဲ့ ဘာသာပြန်စက် က လက်တွေ့လောကမှာကော ဖြစ်နိုင်ရဲ့လား

We already have many programs that claim to do just that,

ဒါကို သက်သေပြဖို့ ကျွန်တော်တို့မှာ ပရိုဂရမ်များစွာရှိနေပါပြီ

taking a word, sentence, or entire book in one language

စကားလုံးတစ်လုံး၊စာတစ်ကြောင်း သို့မဟုတ် စာအုပ်တစ်အုပ်လုံးကို

and translating it into almost any other,

ဘာသာတစ်ခုကနေ အခြားတစ်ခုကို ပြောင်းလဲလို့ရနေပြီ

whether it's modern English or Ancient Sanskrit.

ခေတ်ဆန်း အင်္ဂလိပ်စာဖြစ်ဖြစ် ရှေးဟောင်း Sanskrit ဘာသာဖြစ်ဖြစ်ပေါ့

And if translation were just a matter of looking up words in a dictionary,

ဘာသာပြန်ဆိုတာက အဘိဓာန်ထဲမှာ စကားလုံးရှာတာလောက်သာဆိုရင်

these programs would run circles around humans.

ဒီပရိုဂရမ်တွေက လူတွေပတ်လည်မှာ ဝန်းရံနေတော့မှာပေါ့

The reality, however, is a bit more complicated.

အဖြစ်မှန်ကတော့ နည်းနည်းရှုပ်ထွေးတယ်

A rule-based translation program uses a lexical database,

စည်းမျဉ်းတွေအခြေခံထားတဲ့ ဘာသာပြန်ပရိုဂန်က ဝေါဟာရဒေတာဘေ့စ်ကို သုံးတယ်

which includes all the words you'd find in a dictionary

အဲဒီထဲမှာ သင်အဘိဓာန်ထဲရှာလို့ရတဲ့ စကားလုံးအားလုံးပါတယ်

and all grammatical forms they can take,

သဒ္ဒါပုံစံတွေလည်းပါတယ်

and set of rules to recognize the basic linguistic elements in the input language.

ထည့်သွင်းလိုက်တဲ့ ဘာသာထဲမှာ ပါတဲ့အခြေခံ လုံးတွေကို မှတ်မိနိုင်တဲ့စည်းမျဥ်းတွေပါတယ်

For a seemingly simple sentence like, "The children eat the muffins,"

ရိုးရှင်းတဲ့ ဝါကျလို့ထင်ရတဲ့ "ကလေးတွေကပေါင်မုန့်ဝိုင်းတွေစားသည်" ဆိုရင်

the program first parses its syntax, or grammatical structure,

ပရိုဂရမ်က ပထမ အထားအသို(သို့မဟုတ်) သဒ္ဒါတည်ဆောက်ပုံကို ဆန်းစစ်တယ်

by identifying the children as the subject,

ကလေးငယ်ကို ပြုလုပ်သူအဖြစ် ဖော်ပြပြီးတော့.

and the rest of the sentence as the predicate

ကျန်တဲ့ဝါကျကို ဖော်ညွှန်းချက်အနေနဲ့ ပြတယ်

consisting of a verb "eat,"

"စားသည်" ဆိုတဲ့ ကြိယာပါတယ်

and a direct object "the muffins."

တိုက်ရိုက်ပြုလုပ်ခံရသူ " ပေါင်မုန့်ဝိုင်းများ"ရယ်

It then needs to recognize English morphology,

နောက်တော့ အင်္ဂလိပ် စကားလုံးဖွဲ့ပုံကို သိရှိဖို့

or how the language can be broken down into its smallest meaningful units,

သို့မဟုတ် ဘာသာစကားကို အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့ယူနစ် သေးသေးလေးတွေအဖြစ် ဘယ်လိုခွဲလို့ရမလဲဆိုတာ

such as the word muffin

ပေါင်မုန့်ဝိုင်း ဆိုတဲ့စကားရယ်

and the suffix "s," used to indicate plural.

နောက်ဆက်တွဲ "များ" ဆိုတဲ့ အများကိုပြတဲ့ စကားလုံးရယ်

Finally, it needs to understand the semantics,

နောက်ဆုံးတော့၊ ဝေါဟာရအသုံးအနှုံးကို နားလည်ဖို့လိုတယ်

what the different parts of the sentence actually mean.

ဝါကျကို ကောင်းစွာဘာသာပြန်ရာမှာ ဝါကျရဲ့မတူညီတဲ့ အပိုင်းတွေက

To translate this sentence properly,

the program would refer to a different set of vocabulary and rules

ပရိုဂရမ်က ဦးတည်ထားတဲ့ ဘာသာစကားရဲ့ အခရာတစ်ခုချင်းအတွက်

for each element of the target language.

ကွဲပြားတဲ့ ဝေါဟာရ နဲ့ စည်းမျဉ်းတွေကို မှီငြမ်းရတယ်

But this is where it gets tricky.

ဒါပေမယ့်ဒီနေရာကသိမ်မွေ့ခက်ခဲလာတဲ့နေရာပါ

The syntax of some languages allows words to be arranged in any order,

အချို့သော ဘာသာစကားရဲ့အထားအသိုက စကားလုံးတွေကို ဘယ်လိုဖြစ်ဖြစ်စီစဉ်လို့ရတယ်

while in others, doing so could make the muffin eat the child.

အခြားဟာတွေမှာတော့ဒီလိုလုပ်ရင်ပေါင်မုန့် ဝိုင်းက ကလေးကို စားသည် ဖြစ်သွားတယ်

Morphology can also pose a problem.

စကားလုံးဖွဲ့မှု ကလည်း ပြဿနာ တစ်ခုဖြစ်နိုင်တယ်။

Slovene distinguishes between two children and three or more

Slovene စကားမှာဆိုရင် အခြားဘာသာတွေ မှာမှမရှိတဲ့ဒွိနောက်ဆက်ကိုသုံးပြီးတော့

using a dual suffix absent in many other languages,

ကလေးနှစ်ယောက်ကြား မှာ သုံးယောက် နဲ့ ဒီထက်ပိုရှိတယ်လို့ခွဲခြားလိုက်တယ်

while Russian's lack of definite articles might leave you wondering

ရုရှားမှာတော့ တိကျတဲ့ပစ္စည်းမပါတာက သင့်အနေနဲ့

whether the children are eating some particular muffins,

ကလေးတွေက သတ်မှတ်ထားတဲ့ ပေါင်မုန့်ဝိုင်းကိုစားနေတာလား

or just eat muffins in general.

ယေဘုယျ အနေနဲ့ ပြောတာလားဆိုတာကို ထွေပြားစေပါလိမ့်မယ်

Finally, even when the semantics are technically correct,

နောက်ဆုံးတော့၊အဓိပ္ပါယ်က စနစ်ကျကျမှန်နေရင်တောင်

the program might miss their finer points,

ပရိုဂရမ်က အချောသတ်တဲ့ အချက်အချို့ ကို လွတ်သွားနိုင်တယ်

such as whether the children "mangiano" the muffins,

ကလေးတွေက ပုံမှန်စားတာလား

or "divorano" them.

ပလုပ်ပလောင်းစားတာလားဆိုတာကိုပေါ့

Another method is statistical machine translation,

နောက်တစ်နည်းကတော့ လူကဘာသာပြန်ထားတဲ့

which analyzes a database of books, articles, and documents

စာအုပ်တွေ၊ စာမူတွေ နဲ့ စာရွက်စာတမ်းတွေ ရဲ့ဒေတာဘေ့စ် ကို

that have already been translated by humans.

သုံးသပ်ပြီးစက်ကဘာသာပြန်ဆိုခြင်းဖြစ်ပါတယ်

By finding matches between source and translated text

မတော်တဆတွေ့နိုင်စရာမရှိတဲ့ အရင်းအမြစ်နဲ့ ဘာသာပြန်စာကြောင်း ကြားက

that are unlikely to occur by chance,

တူညီမှုကိုရှာပြီး

the program can identify corresponding phrases and patterns,

ပရိုဂရမ်က စာစုနဲ့ သက်ဆိုင်ရာပုံစံတွေကို သိရှိနိုင်တယ်

and use them for future translations.

နောက်ပြီးနောက်ထပ်ဘာသာပြန်ဆိုမှုတွေမှာ အသုံးပြုတယ်

However, the quality of this type of translation

သို့ပေမယ့်၊ ဘာသာပြန်ဆိုမှုရဲ့ အရည်အသွေးဟာ

depends on the size of the initial database

ရှိပြီးသား ဒေတာဘေ့စ်ရဲ့အရွယ်အစားနဲ့

and the availability of samples for certain languages

ဘာသာစကားအချို့ရဲ့ နမူနာပုံစံတွေ ရနိုင်မှုနဲ့

or styles of writing.

ရေးပုံရေးနည်း ပေါ်မှာ မူတည်တယ်

The difficulty that computers have with the exceptions, irregularities

ကွန်ပျူတာတွေမှာ ဖြစ်နေတဲ့ ချွင်းချက်တွေ၊ ပုံမမှန်မှု အခက်အခဲတွေ

and shades of meaning that seem to come instinctively to humans

လူသားတွေမှာ အလိုလိုသိနေတဲ့အဓိပ္ပါယ်တွေက အချို့သော စူးစမ်းလေ့လာသူတွေကို

has led some researchers to believe that our understanding of language

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဘာသာကားနားလည်မှုဟာ ကျွန်ုပ်တို့ရဲ့ ဇီဝဦးနှောက်တည်ဆောက်မှုရဲ့

is a unique product of our biological brain structure.

ပြိုင်ဘက်မရှိ တဲ့ထုတ်ကုန်ပဲဆိုတာကို လက်ခံလာစေပါတယ်

In fact, one of the most famous fictional universal translators,

တကယ်တော့၊ ထင်ရှားတဲ့ စိတ်ကူးယဉ် ဘာသာပြန်တွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့

the Babel fish from "The Hitchhiker's Guide to the Galaxy",

"The Hitchhiker's Guide to the Galaxy" ထဲက Babel ငါးလေးဟာ

is not a machine at all but a small creature

စက်မဟုတ်ပဲ သတ္တဝါငယ်လေးတစ်ကောင်ဆိုတာနဲ့

that translates the brain waves and nerve signals of sentient species

သူက အသိရှိတဲ့မျိုးစိတ်တွေ ဆီက ဦးနှောက်လှိုင်းနဲ့ နာဗ့်အချက်ပြတွေကို

through a form of telepathy.

တယ်လီပသီပုံစံနဲ့ ဘာသာပြန်တယ်

For now, learning a language the old fashioned way

ယခုအထိတော့ ဘာသာစကားကို အရင်ပုံစံဟောင်းနဲ့လေ့လာတာကပဲ

will still give you better results than any currently available computer program.

လက်ရှိသုံးနေတဲ့ ကွန်ပျူတာပရိုဂရမ်တွေထက် ပိုကောင်းတဲ့ ရလဒ်ကို ပေးပါလိမ့်ဦးမယ်

But this is no easy task,

ဒါကလည်း လွယ်တဲ့အလုပ်တော့မဟုတ်ဘူး

and the sheer number of languages in the world,

ကမ္ဘာပေါ်မှာ ရှိတဲ့ ဘာသာစကားအရေအတွက် သက်သက်ကော

as well as the increasing interaction between the people who speak them,

လူတွေအချင်းချင်း စကားပြောဆိုမှု တိုးပွားလာတွေကောက

will only continue to spur greater advances in automatic translation.

အလိုအလျောက် ဘာသာပြန်မှုကို ပိုမိုအဆင့် မြင့်အောင် ဆက်လက်လှုံ့ဆော်ပေးကြပါလိမ့်မယ်

Perhaps by the time we encounter intergalactic life forms,

ဖြစ်နိုင်တာကတော့ ၊ ကျွန်တော်တို့ နဂါး​ေငွ့တန်းထဲက သက်ရှိတွေနဲ့တွေ့ရင်

we'll be able to communicate with them through a tiny gizmo,

သေးငယ်တဲ့ စက်လေးကနေတဆင့် ဆက်သွယ်စကားပြောဆိုနိုင်ပါလိမ့်မယ်

or we might have to start compiling that dictionary, after all.

ဒါမှမဟုတ်လည်း အဘိဓါန် ကိုစပြီး ပြုစုရင် ပြုစုနေရမှာပေါ့။