How computers translate human language - Ioannis Papachimonas

Tłumaczenie: Marta Konieczna Korekta: Marta Grochowalska

How is it that so many intergalactic species in movies and TV

Jak to możliwe, że w telewizji tak wiele międzygalaktycznych ras

just happen to speak perfect English?

mówi doskonale po angielsku?

The short answer is that no one wants to watch a starship crew

Po prostu nikt nie chce oglądać załogi statku kosmicznego

spend years compiling an alien dictionary.

tworzącej latami słownik języka kosmitów.

But to keep things consistent,

Dla porządku trzeba wspomnieć,

the creators of Star Trek and other science-fiction worlds

że twórcy Star Treka i innych światów science-fiction,

have introduced the concept of a universal translator,

wprowadzili ideę uniwersalnego translatora,

a portable device that can instantly translate between any languages.

przenośnego urządzenia tłumaczącego na dowolny język.

So is a universal translator possible in real life?

Czy taki wynalazek jest w ogóle realny?

We already have many programs that claim to do just that,

Istnieje wiele programów, które mają to właśnie robić:

taking a word, sentence, or entire book in one language

wziąć z jednego języka słowo, zdanie, a nawet całą książkę

and translating it into almost any other,

i przełożyć na niemal każdy inny język,

whether it's modern English or Ancient Sanskrit.

zarówno współczesny angielski, jak i starożytny sanskryt.

And if translation were just a matter of looking up words in a dictionary,

Gdyby tłumaczenie polegało jedynie na wyszukiwaniu słów w słowniku,

these programs would run circles around humans.

programy te byłyby lepsze od tłumacza-człowieka.

The reality, however, is a bit more complicated.

W rzeczywistości jest to bardziej skomplikowane.

A rule-based translation program uses a lexical database,

Program o systemie regułowym korzysta z leksykalnej bazy danych

which includes all the words you'd find in a dictionary

zawierającej wszystkie słowa ze słownika,

and all grammatical forms they can take,

ich wszystkie formy gramatyczne

and set of rules to recognize the basic linguistic elements in the input language.

oraz zbiór zasad gramatycznych do rozpoznawania elementów języka.

For a seemingly simple sentence like, "The children eat the muffins,"

W pozornie prostym zdaniu: "Dzieci jedzą muffinki",

the program first parses its syntax, or grammatical structure,

program najpierw analizuje składnię albo strukturę gramatyczną,

by identifying the children as the subject,

rozpoznając "dzieci" jako podmiot,

and the rest of the sentence as the predicate

a resztę zdania jako orzeczenie,

consisting of a verb "eat,"

składające się z czasownika "jeść",

and a direct object "the muffins."

oraz dopełnienia bliższego "muffinki".

It then needs to recognize English morphology,

Potem musi rozpoznać angielską morfologię,

or how the language can be broken down into its smallest meaningful units,

czyli jak można rozbić język na najmniejsze elementy znaczeniowe,

such as the word muffin

takie jak słowo muffinka

and the suffix "s," used to indicate plural.

i "s", angielski sufiks liczby mnogiej.

Finally, it needs to understand the semantics,

Wreszcie musi zrozumieć semantykę,

what the different parts of the sentence actually mean.

czyli co właściwie znaczą poszczególne części zdania.

To translate this sentence properly,

Żeby przetłumaczyć to zdanie prawidłowo,

the program would refer to a different set of vocabulary and rules

program odniesie się do innego słownictwa oraz zasad gramatycznych

for each element of the target language.

dla każdego elementu w języku docelowym.

But this is where it gets tricky.

Tutaj sprawy zaczynają się komplikować.

The syntax of some languages allows words to be arranged in any order,

Składnia niektórych języków pozwala dowolnie zmieniać szyk zdania,

while in others, doing so could make the muffin eat the child.

a w innych po zmianie szyku okazałoby się, że muffinki jedzą dzieci.

Morphology can also pose a problem.

Morfologia też może stanowić problem.

Slovene distinguishes between two children and three or more

Słoweński rozróżnia między dwójką a trójką i więcej dzieci

using a dual suffix absent in many other languages,

za pomocą sufiksu liczby podwójnej, nieobecnej w wielu językach.

while Russian's lack of definite articles might leave you wondering

W rosyjskim brak przedimków określonych

whether the children are eating some particular muffins,

powoduje, że nie wiemy, czy dzieci jedzą konkretne muffinki,

or just eat muffins in general.

czy jadają je w ogóle.

Finally, even when the semantics are technically correct,

Wreszcie, nawet gdy znaczenie jest technicznie poprawne,

the program might miss their finer points,

program może przeoczyć drobne różnice znaczeniowe,

such as whether the children "mangiano" the muffins,

jak to, czy dzieci "jedzą" muffinki,

or "divorano" them.

czy je "pożerają".

Another method is statistical machine translation,

Inną metodą jest statystyczne tłumaczenie maszynowe,

which analyzes a database of books, articles, and documents

czyli analiza bazy danych z książkami, artykułami i dokumentami,

that have already been translated by humans.

które wcześniej zostały przetłumaczone przez człowieka.

By finding matches between source and translated text

Wyszukując dopasowania między źródłem a przetłumaczonym tekstem,

that are unlikely to occur by chance,

które raczej nie pojawiają się przez przypadek,

the program can identify corresponding phrases and patterns,

program może rozpoznać odpowiadające sobie frazy i wzory

and use them for future translations.

i wykorzystać je potem w tłumaczeniach.

However, the quality of this type of translation

Jednak jakość takiego tłumaczenia

depends on the size of the initial database

zależy od wielkości bazy danych

and the availability of samples for certain languages

oraz dostępności próbek dla poszczególnych języków

or styles of writing.

lub stylów pisania.

The difficulty that computers have with the exceptions, irregularities

Problemy, jakie komputery mają z wyjątkami, nieregularnościami

and shades of meaning that seem to come instinctively to humans

i odcieniami znaczeniowymi zrozumiałymi tylko dla człowieka,

has led some researchers to believe that our understanding of language

doprowadziły pewnych badaczy do wniosku, że rozumienie przez nas języka

is a unique product of our biological brain structure.

jest wytworem biologicznej struktury naszego mózgu.

In fact, one of the most famous fictional universal translators,

Jeden z najbardziej znanych fikcyjnych uniwersalnych translatorów,

the Babel fish from "The Hitchhiker's Guide to the Galaxy",

Ryba Babel z "Autostopem przez galaktykę",

is not a machine at all but a small creature

nie jest maszyną, ale stworzonkiem,

that translates the brain waves and nerve signals of sentient species

które tłumaczy fale mózgowe i sygnały nerwowe czujących istot

through a form of telepathy.

za pomocą telepatii.

For now, learning a language the old fashioned way

Na razie nauka języków w tradycyjny sposób

will still give you better results than any currently available computer program.

wciąż da nam lepsze wyniki niż jakikolwiek dostępny program.

But this is no easy task,

To niełatwe zadanie,

and the sheer number of languages in the world,

a ogromna ilość języków na świecie

as well as the increasing interaction between the people who speak them,

i coraz więcej interakcji między ich użytkownikami

will only continue to spur greater advances in automatic translation.

pozostanie bodźcem do dalszego rozwoju tłumaczenia automatycznego.

Perhaps by the time we encounter intergalactic life forms,

Być może do czasu, gdy spotkamy obcych z innych galaktyk,

we'll be able to communicate with them through a tiny gizmo,

będziemy mogli porozmawiać z nimi za pomocą maleńkiego gadżetu,

or we might have to start compiling that dictionary, after all.

a może będziemy musieli i tak sporządzić słownik.