Why are frogs disappearing? - Kerry M. Kriger

Translator: Ko Ko Oo Reviewer: sann tint

Have you ever heard the sound of frogs

ညဘက်မှာပေါ်လာတတ်တဲ့ ဖားအော်သံကို

calling at night?

သင် ကြားဖူးပါသလား။

For hundreds of millions of years,

လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်သန်းရာပေါင်းများစွာကတည်းက

this croaking lullaby has filled the nighttime air.

ညဘက်တွေမှာ ဒီလိုဖားတွေရဲ့ တေးသံတွေ ရှိနေခဲ့တာပါ။

But recent studies suggest

သို့သော် လက်ရှိစစ်တမ်းများအရ

that these frogs are in danger

ဒီဖားတွေမှာ အန္တရာယ်ရှိနေပါပြီ။

of playing their final note.

သူတို့ရဲ့ နောက်ဆုံးသီချင်းကို ဆိုနေတာပေါ့။

Over the past few decades,

လွန်ခဲ့တဲ့ဆယ်စုနှစ်အနည်းငယ်ကတည်းက

amphibian populations have been rapidly disappearing worldwide.

ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေဟာ အလျှင်အမြန် မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်နေပါတယ်။

Nearly one-third of the world's amphibian species

သူတို့မျိုးစိတ်သုံးပုံတစ်ပုံလောက်ဟာ

are endanger of extinction,

မျိုးတုံးမယ့် အန္တရာယ်ရှိနေပါတယ်

and over 100 species have already disappeared.

မျိုးစိတ်တစ်ရာလောက်ကတော့ လုံးဝပျောက်ကွယ်သွားခဲ့ပါပြီ။

But don't worry, there's still hope.

ဒါပေမဲ့ စိတ်မပူပါနဲ့ မျှော်လင့်ချက်တော့ရှိပါသေးတယ်။

Before we get into how to save the frogs,

ဖားတွေကို မကယ်တင်ခင်မှာ

let's start by taking a look

သူတို့ ဘယ်လိုမျိုးတုံးသွားလဲ

at why they're disappearing

လေ့လာကြည့်ရအောင်။

and why it's important to keep them around.

သူတို့ဘယ်လို အရေးပါလဲဆိုတာရောပေါ့။

Habitat destruction is the number one problem

စားကျက်မြေပျောက်တာက ကမ္ဘာအနှံ့က ဖားတွေအတွက်

for frog populations around the world.

နံပါတ်တစ်ပြဿနာဖြစ်ပါတယ်။

There are seven billion humans on the planet,

ကမ္ဘာပေါ်မှာရှိတဲ့ လူဦးရေ(၇)ဘီလီယံဟာ

and we compete with frogs for habitat.

ဖားတွေဆီက စားကျက်မြေတွေကို လုယူနေပါတယ်။

We build cities, suburbs, and farms

မြို့ပြတွေ၊ မြို့သစ်တွေ၊ လယ်မြေတွေကို

on top of frog habitat

ဖားစားကျက်မြေတွေမှာ တည်တယ်။

and chop forests

သစ်တောတွေကို ခုတ်တယ်။

and drain the wetlands

ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေရဲ့

that serve as home

စားကျက်ဖြစ်တဲ့ စိုစွတ်ဒေသတွေကို

for numerous amphibian populations.

ရေဖောက်ထုတ်ပစ်တယ်။

Climate change alters precipitation levels,

ရာသီဥတုပြောင်းလဲတာကလည်း မိုးရွာသွန်းမှုကို ပြောင်းလဲစေတယ်။

drying up ponds, streams, and cloud forests.

ကန်တွေ၊ စမ်းချောင်းတွေ၊ စိုစွတ်တောတွေ ခြောက်ကပ်လာပါတယ်။

As the Earth's human population continues to grow,

ကမ္ဘာ့လူဦးရေများပြားလာတာနဲ့အမျှ

so will the threats amphibians face.

ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေ အန္တရာယ်ရှိလာပါတယ်။

There are a variety of other factors

ဖားအရေအတွက်ကျဆင်းလာမှုမှာ

contributing to the frogs' decline.

တခြားအကြောင်းအရာတွေလဲ ရှိပါသေးတယ်။

အစားအသောက်စျေးကွက်အတွက် လိုတာထက်ပိုမိုစိုက်ပျိုးနေတာကလည်း

Over-harvesting for the pet and food trade

results in millions of frogs

ဖားသန်းပေါင်းများစွာကို

being taken out of the wild each year.

နှစ်စဥ် အိုးမဲ့အိမ်မဲ့ ဖြစ်စေပါတယ်။

Invasive species,

အသစ်ပြောင်းရွှေ့လာတဲ့

such as non-native trout and crawfish,

အသားစားငါးမျိုးစိတ်တွေကလည်း

eat native frogs.

ဌာနေဖားတွေကို စားပြန်ပါတယ်။

Humans are facilitating the spread

လူတွေကြောင့်လဲ ကူးစက်ရောဂါတွေ

of infectious diseases

ပျံ့ပွားပြန်ပါတယ်။

by shipping over 100 million amphibians

အစားအစာ၊ အိမ်မွေးတိရိစ္ဆာန်၊

around the world each year

ငါးမျှားစာများအဖြစ်သုံးဖို့နဲ့

တိရိစ္ဆာန်ရုံနဲ့ ဓာတ်ခွဲခန်းတွေမှာသုံးဖို့

for use as food, pets, bait,

ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါ သန်းတစ်ရာကျော်ကို ဘာစည်းကမ်းမှ မပါဘဲ

and in laboratories and zoos,

with few regulations or quarantines.

လွယ်လွယ်ကူကူ သယ်ပို့နေကြတာကလည်း ရောဂါတွေ ပြန့်ပွားစေပြန်ပါတယ်။

One of these diseases,

အဲ့သည့်ရောဂါတွေထဲက တစ်ခုဖြစ်တဲ့

chytridiomycosis,

chytridiomycosis ဟာ

has driven stream-dwelling amphibian populations

မြစ်ချောင်းများကို မှီခိုနေတဲ့ ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေကို

to extinction

မျိုးတုံးစေပါတယ်။

in Africa,

အာဖရိက၊

Australia,

သြစတေးလျ၊ ဥရောပ၊

Europe,

and North, Central, and South America.

မြောက်၊ အလယ်နဲ့ တောင်အမေရိကတွေမှာပေါ့။

On top of all these problems,

ဒီပြဿနာတွေအပြင်

we add hundreds of millions of kilograms of pesticides

ကျွန်တော်တို့လူသားတွေဟာ ပိုးသတ်ဆေး ကီလိုဂရမ်သန်းရာနဲ့ချီပြီး

to our ecosystems each year.

ဂေဟစနစ်ထဲ ထည့်သုံးနေပြန်တယ်လေ။

And these chemicals are easily absorbed

ဒီဓာတုပစ္စည်းတွေဟာ ကုန်းရေနေသတ္တဝါတွေရဲ့

through amphibians' permeable skin,

အရေပြားထဲကို အလွယ်တကူ စိမ့်ဝင်ပြီး

causing immunosuppression,

ခုခံအားကို ကျဆင်းစေခြင်း၊

or a weakened immune system,

ကိုယ်ခံအားနည်းစေခြင်း၊

and developmental deformities.

ရုပ်လက္ခဏာချို့ယွင်းခြင်းတို့ ဖြစ်စေပါတယ်။

Okay, so why are these little green guys

အိုကေ ဒါဆိုဒီဖားလေးတွေကို ဘာလို့

worth keeping around?

စောင့်ရှောက်ဖို့ လိုအပ်တာလဲ။

Frogs are important for a multitude of reasons.

ဖားလေးတွေ အရေးပါရတဲ့အကြောင်းတွေ အများကြီးရှိပါတယ်.

They're an integral part of the food web,

အစားအစာအပိုင်းမှာလည်း အရေးပါပါတယ်။

eating flies, ticks, mosquitoes,

သူတို့ဟာ ယင်ကောင်တွေ၊ သန်းတွေ၊ ခြင်တွေနဲ့

and other disease vectors,

ရောဂါသယ်ကောင်တွေ စားတာကြောင့်

thus, protecting us against malaria,

ငှက်ဖျားလို ရောဂါတွေ၊

dengue fever,

တုပ်ကွေးရောဂါနဲ့

and other illnesses.

အခြားဖျားနာမှုတွေကို ကာကွယ်ပေးပါတယ်

Tadpoles keep waterways clean

ရေညှိတွေကိုစားခြင်းဖြင့်

by feeding on algae,

ရေတွေကိုသန့်ရှင်းစေတာမို့

reducing the demand

ရေသန့်စင်လုပ်ငန်းတွေ၊

on our community's filtration systems

ပတ်ဝန်းကျင်သန့်ရှင်းရေးအတွက်

and keeping our cost of water low.

ကုန်ကျမယ့်ငွေတွေကို သက်သာစေပါတယ်။

Frogs serve as a source of food

ဖားတွေဟာ ငှက်တွေ၊ ငါးတွေ၊ မြွေတွေ၊

for birds, fish, snakes, dragonflies, and even monkeys.

ပုစဥ်းကြီးတွေ၊ မျောက်တွေရဲ့အစာဖြစ်လို့

When frogs disappear,

ဖားတွေ မရှိတော့ရင်

the food web is disturbed,

အစာကွန်ရက်ပျက်ပြီး

and other animals can disappear as well.

အခြားသတ္တဝါတွေလည်း ပျောက်ကွယ်ပါလိမ့်မယ်။

Amphibians are also extremely important

ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေဟာ

in human medicine.

ဆေးလောကအတွက်လည်း အရေးပါပြန်ပါတယ်။

Over ten percent of the Nobel prizes

နိုဘယ်လ်ဆုရ

ဇီဝကမ္မနဲ့ ဆေးပညာသုတေသန ဆယ်ရာခိုင်နှုန်းကျော်ဟာ

in physiology and medicine

ကုန်းနေရေနေသတ္တဝါတွေနဲ့

have gone to researchers

whose work depended on amphibians.

စမ်းသပ်ပြီးမှ အောင်မြင်ခဲ့တာပါ။

Some of the antimicrobial peptides

ဖားခန္ဓာကိုယ်ပေါ်က ပိုးသတ်ပစ္စည်းတစ်ချို့ဟာ

on frog skin can kill HIV,

HIV ပိုးကို သေစေသလို

some act as pain killers,

တချို့က အနာသက်သာစေပါတယ်။

and others serve as natural mosquito repellents.

တချို့ကို သဘာဝခြင်နှင်ဆေးအဖြစ် အသုံးပြုနိုင်ပါတယ်။

Many discoveries await us

ဖားတွေကိုသာ ကာကွယ်ပေးနိုင်မယ်ဆို

if we can save the frogs,

နောက်ထပ်တွေ့ရှိဦးမှာပါ။

but when a frog species disappears,

ဖားမျိုးစိတ်တွေ ပျောက်ကွယ်မယ်ဆိုရင်တော့

so does any promise it holds

လူ့ကျန်းမာရေးအတွက် မျှော်လင့်ချက်တွေလည်း

for improving human health.

ပျောက်ကွယ်သွားမှာဖြစ်ပါတယ်။

Fortunately, there are lots of ways you can help,

ကံကောင်းစွာပဲ ကူညီဖို့ နည်းလမ်းများစွာ ရှိနေပါသေးတယ်။

and the best place to start

အကောင်းဆုံးသောနည်းကတော့

is by improving your ecological footprint

ဂေဟစနစ်ကို ထိန်းသိမ်းဖို့

and day-to-day actions.

နေ့စဥ်ပြုမူဆောင်ရွက်မှုတွေ လုပ်ရမယ်

The next time you listen to that nighttime lullaby,

နောက်တစ်ခါ ညဘက်ဖားအော်သံကြားရင်

don't think of it as just another background noise,

ဆူညံသံလို့ မထင်လိုက်ပါနဲ့

hear it as a call for help,

သူတို့တွေမြိုင်မြိုင်ဆိုင်ဆိုင်

sung in perfect croaking harmony.

အကူအညီတောင်းနေတာပါ။