The woman who stared at the sun - Alex Gendler

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

In the spring of 1944, Tokyo residents experienced numerous aerial attacks

၁၉၄၄ နွေဦးမှာ တိုကျို ဒေသခံတွေဟာ မဟာမိတ် ဗုံးကြဲလေယာဉ်တွေဆီကနေ လေကြောင်း

from Allied bombers.

တိုက်ခိုက်မှုများစွာ ကြုံရတယ်။

Air raid sirens warned citizens to get indoors

လေကြောင်း ဥဩသံတွေက မြို့သားတွေကို အိမ်ထဲမှာ နေဖို့ သတိပေးပြီး

and preceded strategic blackouts across the city.

မြို့အနှံ့မှာ ဗျူဟာကျတဲ့ အမှောင်ချမှုတွေ ရှေ့ပြေးဖြစ်လာတယ်။

But 28-year old Hisako Koyama saw these blackouts as opportunities.

ဒါပေမဲ့ ၂၈ နှစ်အရွယ် Hisako Koyama က အမှောင်ချတာကို အခွင့်အလမ်းတွေအဖြစ်မြင်တယ်။

Dragging a futon over her head for protection,

အကာအကွယ်အတွက် မွေ့ရာကို ခေါင်းပေါ် ဆွဲချရင်း

Koyama would gaze at the night sky,

Koyama ဟာ ညကောင်းကင်ကို ငေးငေးနေခဲ့တယ်။

tracking all sorts of astronomical phenomena.

နက္ခတ္တဗေဒဆိုင်ရာ ဖြစ်စဉ် အစုံစုံကို ခြေရာခံနေတာပါ။

However, her latest endeavor required the light of day.

ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့နောက်ဆုံးပေါ် ကြိုးပမ်းမှုက နေ့အလင်းကို လိုအပ်တာပါ။

By angling her telescope towards the sun,

အဝေးကြည့်မှန်ပြောင်းကို နေဘက် တစောင်းချိန်ရင်း

Koyama could project the star's light onto a sheet of paper,

Koyama ဟာ စက္ကူတစ်ရွက်ပေါ်မှာ ကြယ်အလင်းကို အရိပ်ထိုးနိုင်ခဲ့တယ်။

allowing her to sketch the sun’s shifting surface.

ပြောင်းလဲနေတဲ့ မျက်ပြင်ကို ပုံကြမ်းဆွဲခွင့်ပေးခြင်းပါ။

She spent weeks recreating this set up, tracking every change she saw.

အစီအစဥ် ပြန်ဖန်တီး၊မြင်တဲ့ ပြောင်းလဲမှု တိုင်းကိုခြေရာခံကာ သီတင်းပတ်တွေကုန်ခဲ့တယ်။

But while Koyama didn't know it,

ဒါပေမဲ့ Koyama မသိခဲ့ပေမဲ့

these drawings were the start of one of the most important records

ဒီပုံကြမ်းတွေဟာ လူ့သမိုင်းထဲက နေဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုရဲ့ အရေးပါဆုံး

of solar activity in human history.

မှတ်တမ်း တစ်ခုရဲ့ အစဖြစ်ခဲ့တယ်ဆိုတာပါ။

To understand exactly what Koyama saw on the sun’s surface,

နေရဲ့မျက်နှာပြင်မှာ Koyama မြင်ခဲ့တာကို အတိအကျ နားလည်ဖို့

we first need to understand what’s happening inside the star.

ကြယ်အတွင်းမှာ ဖြစ်ပျက်နေတာကို ပထမဆုံး နားလည်ဖို့လိုတယ်။

Every second, trillions of hydrogen atoms

စက္ကန့်တိုင်း ထရီလီယံချီတဲ့ ဟိုက်ဒရိုဂျင် အက်တမ်တွေဟာ

fuse into helium atoms in a process called nuclear fusion.

အဏုမြူ ပေါင်းစပ်မှုလို့ ခေါ်တဲ့လုပ်ငန်းစဉ် ထဲက ဟေလီယံ အက်တမ်တွေထဲကို ပေါင်စးပ်တယ်။

This ongoing explosion maintains the sun’s internal temperature

ဒီဆက်ဖြစ်နေတဲ့ ပေါက်ကွဲမှုက အကြမ်းဖျင်း ဆဲလ်ဆိရပ်စ် ဒီဂရီ ၁၅ သန်းရှိတဲ့

of roughly 15 million degrees Celsius,

နေရဲ့အတွင်းပိုင်း အပူချိန်ကို ထိန်းပေးတယ်။

which is more than enough energy to transform gas

ဒါက ဓာတ်ငွေ့ကို အရည်အိုင်တွေ ထလာတာအဖြစ် ပြောင်းပေးတဲ့

into churning pools of plasma.

စွမ်းအင်ထက် ပိုများတယ်။

Plasma consists of charged particles that produce powerful magnetic fields.

အရည်မှာ အားကောင်းတဲ့ သံလိုက်စက်ကွင်းတွေ ထုတ်ပေးတဲ့ ဓာတ်အားရှိတဲ့အမှုန်တွေပါဝင်တယ်။

But unlike the stable charged particles that maintain magnetic activity on Earth,

ဒါပေမဲ့ တည်ငြိမ်တဲ့ ဓာတ်အားရှိတဲ့ အမှုန်တွေလို မဟုတ်ဘဲ

this plasma is constantly in flux,

ဒီအရည်က အမြဲမပြတ် စီးဆင်းနေတယ်။

alternately disrupting and amplifying the sun's magnetic field.

နေရဲ့ သံလိုက်စက်ကွင်းကို တစ်လှည့်စီ အလျဉ်ပြတ်စေလိုက်၊ အားဖြည့်ပေးလိုက်နဲ့ပါ။

This ongoing movement can produce

ဒီဆက်ဖြစ်နေတဲ့ လှုပ်ရှားမှုက သံလိုက်ဆိုင်ရာ

temporary concentrations of magnetic activity

လုပ်ဆောင်မှုရဲ့ယာယီ ဒြပ်ပါဝင်မှုတွေကို ထုတ်လုပ်ပေးနိုင်တယ်။

which inhibit the movement of molecules and in turn reduce heat in that area.

ဒါက မော်လီကျူး ရွေ့လျားမှုကို ကန့်သတ်ပြီး အစဉ်လိုက် ဒီဧရိယာထဲကအပူကို လျှော့ချပေးတယ်။

And since regions with less heat generate less light,

ဒီနေရာတွေက အပူနဲ့ အလင်း ပိုနည်းပြီး ထုတ်ပေးတာကြောင့်

places with the strongest magnetic fields appear as dark spots

အားအပြင်းဆုံး သံလိုက်စက်ကွင်းတွေနဲ့ နေရာတွေက နေမျက်နှာပြင်အနှံ့ ပြန့်ကြဲနေတဲ့

scattered across the sun’s surface.

မှောင်နေတဲ့ အစက်တွေအဖြစ် ပေါ်လာတယ်။

These so-called sunspots are always moving,

ဒီ နေပြောက်လို့ခေါ်တာတွေက အမြဲ ရွေ့နေတယ်။

both as a result of plasma swirling within the sphere,

စက်လုံးအတွင်း လှည့်လည်နေတဲ့ အရည်နဲ့ နေရဲ့ လှည့်လည်မှု

and the sun’s rotation.

နှစ်ခုစလုံးကြောင့်ပါ။

And because they’re often clustered together,

၎င်းတို့ဟာ မကြာခဏ အတူတူ စုံပြုံနေတာကြောင့်

accurately counting sunspots and tracking their movement can be a challenge,

နေပြောက်တွေကို အတိအကျ ရေတာနဲ့ လှုပ်ရှားမှု ကို ခြေရာခံတာက စိန်ခေါ်မှုဖြစ်နိုင်တယ်။

depending greatly on the perception and judgment of the viewer.

ကြည့်ရှုသူရဲ့ အမြင်နဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်အပေါ် အများကြီး မူတည်နေတာပါ။

This is precisely where Koyama’s contributions would be so valuable.

ဒါက Koyama ရဲ့ ပါဝင်ဆောင်ရွက်မှုတွေ အလွန် တန်ဖိုးရှိလာမယ့်နေရာပါ။

Despite having no formal training in astronomy,

နက္ခတ္တဗေဒမှာ နည်းလမ်းတကျ သင်တန်းမရှိပေမဲ့

her observations and sketches were remarkably accurate.

သူ့လေ့လာချက်တွေနဲ့ ပုံကြမ်းတွေဟာ မယုံနိုင်အောင် တိကျခဲ့တယ်၊

After sending her work to the Oriental Astronomical Association,

သူ့လက်ရာကိ အရှေ့တိုင်း နက္ခတ္တဗေဒ အဖွဲ့အစည်းကို ပို့ပေးပြီးနောက်

she received a letter of commendation for her dedicated and detailed observations.

သူ့ နှစ်မြှုပ်ထားတဲ့ အသေးစိတ်လေ့လာချက်တွေ အတွက် ချီးကျူးစာတစ်စောင် ရရှိခဲ့တယ်။

With their support, she began to visit the Tokyo Museum of Science,

သူတို့ရဲ့ အထောက်အပံ့နဲ့အတူ သူဟာ တိုကျို သိပ္ပံပြတိုက်ကို စတင်လည်ပတ်ခဲ့တယ်။

where she could use a far superior telescope to continue her work.

သူ အလုပ်ဆက်လုပ်ဖို့ သာလွန်တဲ့ အဝေးကြည့် မှန်ပြောင်းတစ်လက်ကိုသုံးခွင့်ရတယ်။

Koyama soon joined the museum's staff as a professional observer,

မကြာခင်မှာ Koyama ဟာ ကျွမ်းကျင် လေ့လာသူ အဖြစ် ပြတိုက်ဝန်ထမ်းတွေနဲ့ ပူးပေါင်းပြီး

and over the next 40 years, she worked on a daily basis,

နောက်ထပ် နှစ် ၄၀ ကျော်ကျော် နေမျက်နှာပြင်ရဲ့ ပုံကြမ်း ၁၀,၀၀၀ ကျော်

producing over 10,000 drawings of the sun’s surface.

ထုတ်လုပ်ရင်း နေ့စဉ် အလုပ်လုပ်ခဲ့တယ်။

Researchers already knew magnetic currents in the sun followed an 11 year cycle

နေထဲက သံလိုက် စီးကြောင်းတွဟာ ကြယ်မျက်နှာ ပြင်ပေါ်က လိပ်ပြာပုံလမ်းကြောင်းထဲက

that moved sunspots in a butterfly shaped path over the star’s surface.

နေပြောက်တွေကို ရွေ့တဲ့ ၁၁ နှစ် စက်ဝန်းနောက်ကို လိုက်တာ သုတေသီတွေ သိတယ်။

But using Koyama’s record,

ဒါပေမဲ့ Koyama ရဲ့ မှတ်တမ်းကို သုံးရင်း

they could precisely follow specific sunspots and clusters

တိကျတဲ့ နေပြောက်တွေနဲ့ အစုတွေကို ဒီခရီးစဉ်ကနေ

through that journey.

တိကျစွာ လိုက်နိုင်ခဲ့တယ်။

This kind of detail offered a real-time indication of the sun’s magnetic activity,

ဒီအသေးစိတ်မှုမျိုးက နေရဲ့သံလိုက်လုပ်ဆောင် မှုရဲ့ အချိန်ကိုက်ပါဝင်မှု ပေးတယ်။

allowing scientists to track all kinds of solar phenomena,

သိပ္ပံပညာရှင်တွေကို မတည်ငြိမ်တဲ့ နေအလင်းဖြာမှုတွေ အပါဝင်

including volatile solar flares.

နေဖြစ်စဉ် မျိုးစုံကို ခြေရာခံခွင့်ပေးတာပါ။

These flares typically emanate from the vicinity of sunspots,

ဒီအလင်းဖြာမှုတွေက ပုံမှန်တော့ နေပြောက်တွေရဲ့ အနီးကနေ ပေါ်ထွက်ပြီး

and can travel all the way to Earth’s atmosphere.

ကမ္ဘာမြေရဲ့ လေထုလွာအထိ တောက်လျှောက် သွားနိုင်တယ်။

Here, they can create geomagnetic storms

၎င်းတို့က ရှည်ကြာတဲ့ ဆက်သွယ်ရေး အလျဉ်ပြတ်တောက်တာနဲ့

capable of disrupting long range communication and causing blackouts.

အမှောင်ချတာတွေကို ဖြစ်စေနိုင်တဲ့ ဘူမိသံလိုက် မုန်တိုင်းတွေ ဖန်တီးနိုင်တယ်။

Solar flares also pose a major risk to satellites and manned space stations,

နေလင်းဖြာမှုတွေကလည်း ဂြိုဟ်တုတွေ၊ လူပါတဲ့ အာကာသ စခန်းတွေကိုကြီးမားတဲ့ ဘေးဖြစ်စေတယ်။

making them essential to predict and plan for.

ဒါတွေကို ကြိုတင်ခန့်မှန်း၊ စီစဉ်ဖို့ ပဓာနကျစေတာပါ။

During an interview in 1964,

၁၉၆၄ ခုနှစ် လူတွေ့မေးမြန်းမှုတစ်ခုအတွင်း

Koyama lamented that her 17 years of observation had barely been enough

သူ့ရဲ့ လေ့လာမှု ၁၇ နှစ်ဟာ နေ စက်ဝန်းရဲ့ တစ်ခုတည်းသော လိပ်ပြာ မှတ်တမ်း ထုတ်လုပ်ဖို့

to produce a single butterfly record of the solar cycle.

လုံလောက်ရုံသာရှိခဲ့တယ်လို့ Koyama က ညည်းညူခဲ့တယ်။

But by the end of her career, she’d drawn three and a half cycles—

ဒါပေမဲ့ သူ့အလုပ်သက်တမ်းမဆုံးခင် စက်ဝန်း သုံးခုခွဲကို ဆွဲထားပြီးပါပြီ။

one of the longest records ever made.

အရှည်ဆုံး မှတ်တမ်းတွေထဲက တစ်ခုပါ။

Better still, the quality of her drawings was so consistent,

ပိုကောင်းသေးတာက သူ့ပုံကြမ်းတွေရဲ့ အရည်အသွေးဟာ သမိုင်ဆိုင်ရာ ရင်းမြစ်

researchers used them as a baseline to reconstruct the past 400 years

အမျိုးမျိုးမှ နေ လှုပ်ရှားမှုရဲ့ အတိတ် နှစ် ၄၀၀ ကို ပြန်ဆောက်ဖို့

of sunspot activity from various historical sources.

သုတေသီတွေ အခြေခံမျဉ်းတစ်ခုအဖြစ် အသုံးပြုနိုင်အောင် တသမတ်တည်းရှိခဲ့တယ်။

This project extends Koyama’s legacy far beyond her own lifetime,

ဒီစီမံဂျက်က Koyama ရဲ့ အမွေအနှစ်ကို သူ့ဘဝတာရဲ့ အလွန်အထိ တိုးချဲ့ကာ

and proves that science is not built solely on astounding discoveries,

သိပ္ပံဟာ အံ့ဖွယ် တွေ့ရှိမှုတွေချည်းမဟုတ်ဘဲ မိမိ ဝန်းကျင်က လောကကို

but also on careful observation of the world around us.

စေ့စပ်သေချာတဲ့ လေ့လာမှုကနေလည်း တည်ဆောက်နိုင်တာကို သက်သေပြတာပါ။