What cameras see that our eyes don't - Bill Shribman

ကင္မရာက ျမင္ႏုိင္ေပမဲ့ မ်က္စိက ျမင္မရတာက ဘာေတြလဲ - ဘီလ္ ရွရီဘ္မန္

Translator: Andrea McDonough Reviewer: Bedirhan Cinar

Translator: Myo Aung Reviewer: sann tint

The human eye is one of the most powerful machines

လူသားရဲ့ မျက်လုံးဟာ ကမ္ဘာပေါ်က အထက်မြက်ဆုံး

on the planet.

စက်ပစ္စည်းတွေထဲက တစ်ခုပါ

It's like a 500 megapixel camera

အဲဒါဟာ မီဂါပစ်ဇယ် ၅၀၀ ရှိတဲ့ ကင်မရာနဲ့တူပြီး

that can run in bright light,

တောက်ပနေတဲ့ အလင်းထဲမှာရော, အမေှာင်ထဲမှာပါ၊

in near darkness,

သိပ်အကောင်းကြီး မဟုတ်ပေမယ့်

and even under water, though not real well.

ရေအောက်မှာတောင် အလုပ်လုပ်နိုင်ပါတယ်။

It communicates to our brains

၎င်းဟာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ ဦးနှောက်ကို

so much about the world.

ကမ္ဘာကြီးရဲ့ အကြောင်းအရာ အမျိုးမျိုးကို ဆက်သွယ် အကြောင်းကြားပေးပါတယ်။

Our eyes are how we find partners,

ကျွန်တော်တို့ရဲ့ မျက်လုံးတွေကနေပြီး ကျွန်တော်တို့ရဲ့ လက်တွဲ လုပ်ကိုင်လိုတဲ့ မိတ်ဖက်ကို ရှာတွေ့တာတွေ၊

how we understand the people around us,

ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ လူတွေကို ကျွန်တော်တို့ နားလည်ကြတာတွေ၊

how we read,

ကျွန်တော်တို့ ဖတ်မှတ်ကြတာတွေ၊

and how we watch game shows on TV

ပြီးတော့ တီဗီ ပေါ်မှာ အားကစားပွဲတော်ကို ကြည့်နေတုန်း

where people get knocked into cold water

အားကစားသမားတွေဟာ အရှိန်အဟုန်တဲ့ ဝင်လာနေတဲ့ ဘောလုံးရဲ့ ရိုက်ချက်အားကြောင့်

by padded wrecking balls.

ရေအေးထဲမှာ ရုန်းကန်နေရပုံကို မြင်နိုင်တာ အားလုံးဟာ မျက်လုံးကြောင့်ပဲပေါ့။

Yup, the human eye is pretty neat,

ဟုတ်ပါတယ်ဗျာ၊ လူ့မျက်လုံးဟာ သိပ်ကို လှပ သပ်ရပ်လှပါတယ်၊

and we're lucky enough to have two of them.

ပြီးတော့ ကံကောင်းချင်တော့ ကျွန်တော်တို့ဟာ နှစ်လုံးကိုတောင်ပိုင်ကြပါတယ်။

But, there are things that,

ဒါပေမဲ့၊ ဘယ်လောက်ပဲ ကြိုးစားကြည့်ကြည့်

despite looking really hard,

ကျွန်တော်တို့ ဘယ်လိုမှ မြင်မရတဲ့

we still can't quite see.

အရာတွေလည်း ရှိကြပါတယ်။

For example, you can watch a horse galloping,

ဥပမာ၊ ဒုန်းစိုင်းပြေးနေတဲ့ မြင်တစ်ကောင်ကို ကျွန်တော်တို့ ကြည့်နေတတယ်ဆိုရင်၊

but your eyes can't keep up with its fast-moving hooves

မြန်ဆန်စွာ လှုပ်ရှားနေကြတဲ့ မြင်းခွာတွေရဲ့ နောက်ကို ကျွန်တော်တို့ မျက်လုံးဟာ အမှီမလိုက်နိုင်လို့

enough to figure out whether all four feet

ခြေလေးချောင်းစလုံး တစ်ချိန်တည်းမှာ မြေနဲ့ ကွာနေခဲ့တဲ့

are ever off the ground simultaneously.

အချိန်မျိုး ရှိခဲ့သလားဆိုတာကို ပြောမရနိုင်ဘုးပေါ့။

For these types of questions, we need cameras.

အဲဒီလို မေးခွန်းမျိုးအတွက် ကျွန်တော်တို့ဟာ ကင်မရာ လိုအပ်ပါတယ်။

About 150 years ago,

လွန်ခဲ့တဲ့ နှစ်ပေါင်း ၁၅၀ခန့်တုန်းက

the photographer Eadweard Muybridge used one

ဓါတ်ပုံဆရာ Edward Muybridge) က

to solve the galloping horse mystery.

ဒုန်းစိုင်းပြေးနေတဲ့ မြင်းရဲ့ ပဟေဠိကို ဖြေရှင်းဖို့ ကြိုးစားခဲ့ပါတယ်

Using careful photography,

ဓါတ်ပုံ ပညာကို ကျွမ်းကျင်စွာ အသုံးချတတ်ခဲ့သူ

Muybridge proved that at certain points as it gallops,

မာယ်ဘရီးဂ်ျက အချို့သော အချိန်ကာလမှာ ဒုန်းစိုင်းပြေးနေတဲ့ မြင်းဟာ

a horse really is flying.

တကယ့်ကိုပဲ ပျံသန်းနေသလိုပါပဲ ဆိုတာကို သက်သေထူပြခဲ့ပါတယ်။

"Look, ma! No hooves!"

"တွေ့လား၊အမေ! မြေနဲ့ ထိနေတဲ့ ခွာတစ်ခုမှ မရှိပါလား!"

Since then, photography has found its way

အဲဒီနောက်မှာတော့ ဓါတ်ပုံပညာဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့

into all aspects of math and science.

သင်္ချာ နဲ့ သိပ္ပံပညာရဲ့ နယ်ပယ် အသီးသီးမှာ ဝင်ပြီး နေရာယူလာပါတော့တယ်။

It enhances our understanding of a world

၎င်းဟာ ကျွန်တော်တို့ မြင်သိခဲ့ကြလို့ သိနားလည်နေပြီလို့

we thought we could already see,

ထင်နေကြတဲ့ ကမ္ဘာကြီးဆိုင်ရာ ကျွန်တော်တို့ရဲ့ အသိပညာတွေကို

but it's one which we really need help

မြှင့်တင်ပေးနေပြီး ပိုပြီးကောင်းမွန်စွာ

to see a little better.

သိလာအောင် တကယ့်ကိုပဲ ကူပေးနေတာပါ။

It's not always a matter of the world

သိပ်ကို လျင်မြန်စွာ ရွေ့ရှားနေလို့ ကျွန်တော်တို့ မမြင်နိုင်တဲ့

moving by too quickly for our eyes to process.

အရာတွေရဲ့ လောကထဲမှာတင်မက ကူပေးနိုင်တာ ရှိပါသေးတယ်။

Sometimes cameras can help us see matter or movements

ရံဖန်ရံခါဆိုသလို ပလာမျက်စိနဲ့ ကြည့်ရင် မြင်မရနိုင်တဲ့ သိပ်ကို သေးနုပ်လှတဲ့ အရာများကို

that are too small for the naked eye.

ကြည့်နိုင်အောင် ကူညီပေးနိုင်ပါတယ်။

Botanists use multiple photographs

ရုက္ခဗေဒပညာရှင်တွေဆိုရင် အပင်တွေရဲ့ ဘဝ စက်ဝန်းသံသရာကို ပြသဖို့အတွက်

to show the life cycle of plants

ပြီးတော့ ပန်းပွင့်ဟာ နာရီအတော်ကြာအောင်

and how flowers turn over the course of a few hours

နေရဲ့ လမ်းကြောင်းအတိုင်း လိုက်လှည့်ပြီး ရှိနေတာကို ပြဖို့အတွက်

to follow the sun in what is called phototropism,

ကင်မရာရဲ့ အကူအညီဖြင့် ရိုက်ကြတဲ့ ဓါတ်ပုံတွေ တသီကြီးကို သုံးကြပါတယ်။

growing towards the light.

အဲဒါကို phototropism၊ တနည်း အလင်းရောင်ဖက်ကို ဦးတည်ကြီးထွားခြင်းလို့ ခေါ်ပါတယ်။

Mathematicians have used photos

သင်္ချာပညာရှင်တွေဆိုရင် ဓါတ်ပုံတွေကို သုံးပြီး

to look at where in the twists and turns of a whip

ကြာပွတ်ကို တအားလွှဲပြီး ရိုက်ဆွဲရာမှာ

the crack sound comes

အဲဒီ ကြာပွတ် ရိုက်သူက အသံနှုန်း အတားအဆီးကို ကျော်လွန်သွားလို

when the whip is breaking the sound barrier.

အက်သံကြီး ပေါ်လာရတာ ဘယ်လိုလဲ ဆိုတာကို ဖြေရှင်းဖို့ သုံးကြပါတယ်

Meteorologists and environmental scientists

မိုးလေဝသပညာရှင်များ နဲ့ ပတ်ဝန်းကျင် ဆိုင်ရာ ပညာရှင်များကျတော့

show the growth of major hurricanes

ဟာရီကိန်း မုန်တိုင်း တဖြည်းဖြည်းချင်း အားကြီးလာနေပုံကို

and the recession over the years

ကမ္ဘာ့ရေခဲတိုက်ကြီးတွေ နှစ်ပေါင်းများစွာအတွင်းမှာ

of many of the world's glaciers.

ပျော်ကျလာနေကြတာ လေ့လာဖို့ အသုံးပြုကြပါတယ်။

Slow-motion film or high-speed photography

အနှေးပြရုပ်ရှင် တနည်း နှုန်းမြင့် ဓါတ်ပုံပညာကတော့

have shown us the beating of a hummingbird's wings

ငှက်ပိတုံးငှက်ရဲ့ အတောင်ပံ ရိုက်ခတ်နေပုံကို

and the course of a bullet through its target.

ပြီးတော့ ကျည်ဆံ ပျံသန်းမှု ခရီးစဉ်ကို မြင်လာနိုင်ကြပါတယ်။

In one project, cadavers,

ပရိုဂျက် တစ်ခုထဲမှာကျတော့၊

that's dead bodies,

လူသေ အလောင်းတွေကို

were frozen and sliced into thousands of wafer-thin discs.

အအေးခံလိုက်ပြီး ပါးလွှားတဲ့ အလွှာပါး ထောင်နဲ့ချီ လှီးဖြတ်ခဲ့ကြပါတယ်

The discs were photographed

နောက်မှာ အဲဒီအပြားတွေကို တစ်ခုချင်းဓါတ်ပုံရိုက်ကူးခဲ့ပြီး

to produced animated movies

ရုပ်ရှင်လို လှုပ်ရှား ရုပ်ပုံများကို ဖန်တီးခဲ့ရာ

that allow a viewer to travel up and down the skeleton,

ကြည့်ရှုနေသူဟာ လူ့အရိုးစု တလျှောက် အပေါ်အောက်ကို တက်ဆင်းကြည့်နိုင်ပါတယ်၊

and into the flesh,

အသားပိုင်းထဲကို ထိုးဝင်ကြည့်တာ

and through the bones,

အရိုးများ တလျှောက် ကြည့်တာ

and the veins,

and,

သွေးကြောများတလျှောက်လိုက်ကြည့်တာ

စတာတွေကိုပေါ့

perhaps I should have suggested

ကျွန်တော် ပြောဖို့ မေ့သွားပြီနဲ့တူတယ်

you don't watch this during dinner,

ထမင်းစားနေတုန်း ဒါကို မကြည့်ဖို့ကိုပါ၊

my bad.

ကျွန်တော့်အမှားပါပဲ။

In classrooms today, the camera,

အခုခေတ်ထဲမှာကျတော့၊ စာသင်ခန်းထဲမှာ

now present in just about every phone and computer,

ဖုန်းတိုင်း ကွန်ပျူတာတိုင်း လိုလိုမှာ ပါနေတဲ့ကင်မရာဟာ

allows the youngest scientists

အသက်ငယ်ဆုံး သိပ္ပံပညာရှင်လေးတွေကို

to observe the world around them,

ပတ်ဝန်းကျင်က ကမ္ဘာကို လေ့လာဖို့

to document it,

မှတ်တမ်းတင်ဖို့

and to share their findings online.

တွေ့ရှိတာတွေ အွန်လိုင်းမှာ မျှဝေလို့ရလာတယ်

Whether it's the change of seasons

ရာသီဥတု ပြောင်းလဲမှု ဒါမှမဟုတ်

or the growth of the germinating seed,

အစေ့တစ်စေ့ထဲမှ အညှောင့်ထွက်တဲ့အကြောင်းတွေ၊

cameras are allowing us to see a beautiful world

ကင်မရာဟာ ကျွန်တော်ရဲ့ လှပတဲ့ ကမ္ဘာကြီးကို ကျွန်တော်တို့ရဲ့

through new eyes.

မျက်စိများဖြင့် ကြည့်ရှုခွင့် ပေးလာနေတယ်။