How plants tell time - Dasha Savage

Translator: Paing Thu Soe Reviewer: Sanntint Tint

In the 18th century,

၁၈ရာစုတုန်းက

Swedish botanist Carolus Linnaeus designed the flower clock,

ဆွီဒင်ရုက္ခဗေဒပညာရှင် ကရိုးလက်စ်လီနီးယက်စ် ကနေပြီး တိတိကျကျအချိန်တစ်ခုမှာ

a timepiece made of flowering plants

ပွင့်လိုက် ငုံလိုက်ဖြစ်တဲ့ ပန်းပွင့်နဲ့ ပြုလုပ်ထားတဲ့

that bloom and close at specific times of day.

ပန်းပွင့်ပုံနာရီကိုဖန်းတီးခဲ့တယ်။

Linnaeus's plan wasn't perfect, but the idea behind it was correct.

လီနီးယက်စ်ရဲ့ အစီအစဉ်က မပြည့်စုံခဲ့ပေမဲ့ နောက်ကွယ်က အကြံအညံကတော့ မှန်ကန်နေခဲ့ပါတယ်။

ပန်းပွင့်တွေဟာ အလှပြတာ အပြင် အချိန်ကို ခံစားနိုင်စွမ်းရှိပါတယ်။

Flowers can indeed sense time, after a fashion.

Mornings glories unfurl their petals like clockwork in the early morning.

မနက်ခင်းမှာ နာရီလက်တံပုံစံနဲ့ သူတို့ရဲ့ ပွင့်ချပ်တွေကို ပွင့်ကြပါတယ်။

A closing white water lily signals that it's late afternoon,

ဖူးငုံနေတဲ့ အဖြူရောင်ကြာတွေဟာ နေ့လည်ရောက်ပြီဆိုတာ ပြောပြနေပြီး

နာမည်အတိုင်း ညပန်းတွေဟာ ညဘက်မှာသာ ပွင့်ကြပါတယ်။

and moon flowers, as the name suggests, only bloom under the night sky.

But what gives plants this innate sense of time?

ဒါပေမဲ့ ဘယ်အရာတွေက အပင်တွေကို အချိန်ကိုခံစားစေမိတာလဲ။

It's not just plants, in fact.

အမှန်တကယ်တော့ ဒါက အပင်တွေပဲ မဟုတ်ပါဘူး။

Many organisms on Earth have a seemingly inherent awareness

ကမ္ဘာပေါ်မှာရှိတဲ့သက်ရှိတွေဟာ နေ့တစ်နေ့ရဲ့ ဘယ်အချိန်လည်းဆိုတာကို

of where they are in the day's cycle.

မွေးရာပါအရ သိနိုင်ကြပါတယ်။

That's because of circadian rhythms,

ဒါက စကေဒီကန်စည်းချက် တစ်နည်းအားဖြင့် သက်ရှိအတွင်းမှာရှိနေတဲ့ တချက်ချက်မြည်နေတဲ့

the internal timekeepers that tick away inside many living things.

အချိန်ကိုမှတ်တမ်းတင်တဲ့ နာရီမှူးတွေကြောင့်ဖြစ်တယ်။

These biological clocks allow organisms to keep track of time

ဒီမွေးရာပါနာရီတွေဟာ သက်ရှိတွေကို အချိန်ကိုသိစေနိုင်ပြီး

and pick up on environmental cues that help them adapt.

ပတ်ဝန်းကျင်က အရိပ်အမြွက်တွေကနေသူတို့ကို လိုက်လျောညီထွေနေနိုင်အောင် ကူညီပေးတယ်။

ကမ္ဘာကြီး လည်ပတ်တာနဲ့ ပြောင်းလဲတာက ခန့်မှန်းလို့ရပြီး ထပ်ထပ်ခါခါဖြစ်နေပေမဲ့

That's important, because the planet's rotations and revolutions

put us in a state of constant flux,

ကျွန်တော်တို့ကိုတစ်ချိန်လုံးပြောင်းလဲနေတဲ့ အခြေအနေကိုဖြစ်စေပါတယ်။

although it plays out in a repetitive, predictable way.

စကေဒီကန် စည်းချက်ကနေပြီး ဘယ်အချိန်မှာ သက်ရှိတစ်ကောင် ထရမယ် အိပ်ရမယ်နဲ့

Circadian rhythms incorporate various cues

to regulate when an organism should wake and sleep,

ဘယ်ဟာတွေလုပ်ရမယ်ဆိုတာကို အရိပ်အမြက်တွေပေးမှာဖြစ်တယ်။

and perform certain activities.

အပင်တွေအတွက်တော့ အလင်းနဲ့ အပူချိန်ဟာ အရိပ်အမြွက်တွေဖြစ်ပြီး

For plants, light and temperature are the cues which trigger reactions

မော်လီကျူးအဆင့်ရှိတဲ့ တုန့်ပြန်မှုတွေကို ထုတ်ပေးမှာဖြစ်တယ်။

that play out at a molecular scale.

ပင်စည်တွေ၊ အရွက်တွေနဲ့အပွင့်တွေထဲမှာရှိတဲ့ ဆဲလ်တွေဟာ ဖိုက်တိုခရုန်းလိုခေါ်တဲ့

The cells in stems, leaves, and flowers contain phytochromes,

အလင်းရောင်ကို ခံစားမိစေတဲ့ မော်လီကျူးလေးတွေ ပါပါတယ်။

tiny molecules that detect light.

အချိန်ကျလာတဲ့အခါ ဖိုက်တိုခရုန်းတွေကနေပြီး ဓာတုတန့်ပြန်မှုဖြစ်စဉ်တစ်ခုကို

When that happens, phytochromes initiate a chain of chemical reactions,

passing the message down into the cellular nuclei.

လွှတ်လိုက်မှာဖြစ်ပြီး ဆဲလ်လူလာနယူကလီရိုင်း ဆီကို သတင်းပေးပို့မှာဖြစ်တယ်။

There, transcription factors trigger the manufacture of proteins

အဲဒီမှာကူးယူတဲ့လုပ်ငန်းစဉ်စတင်မှာဖြစ်ပြီး အလင်းမှီခိုအစာချက်လုပ်တာလိုမျိုး

required to carry out light-dependent processes,

အလင်းလိုအပ်တဲ့လုပ်ငန်းကို လုပ်ဖို့အတွက် ပရိုတိန်းတွေကို ထုတ်လုပ်ပေးမှာဖြစ်တယ်။

like photosynthesis.

ဒီဖိုက်တိုခရုန်းတွေဟာ အပင် အလင်းရောင် ဘယ်လောက်ရတယ်ဆိုတာ ခံစားမိယုံသာမက

These phytochromes not only sense the amount of light the plant receives,

အပင်ရတဲ့ လှိုင်းအလျား မတူညီမှုသေးသေးလေး တွေကိုပါ သိနိုင်ပါတယ်။

but can also detect tiny differences

in the distribution of wavelengths the plant takes in.

With this fine-tuned sensing,

ဒီအထာကျတဲ့ အာရုံခံနိုင်စွမ်းနဲ့

phytochromes allow the plant to discern both time,

ဖိုက်တိုခရုန်တွေဟာ အပင်တွေကို နေ့လည်နဲ့ ညနေဘက်ကိုသာမက

the difference between the middle of the day and the evening,

and place, whether it is in direct sunlight or shade,

နေရောင်တိုက်ရိုက်ရတဲ့နေရာနဲ့အရိပ်နေရာကိုပါ သိစေနိုင်ပါပြီး အပင်တွေကို

ပတ်ဝန်းကျင်ပေါ်လိုက်ပြီး သူတို့ရဲ့ဓာတု တုန့်ပြန်မှုတွေနဲ့ ကိုက်ညီအောင်လုပ်ပေးတယ်။

enabling the plant to match its chemical reactions to its environment.

This makes for early risers.

ဒါကတော့ အစောပိုင်းတက်ကြွတဲ့ အပင်တွေ အတွက်ဖြစ်တယ်။

နေမထွက်ခင် နေရီပိုင်းအလိုမှာ သာမန်အပင်တစ်ပင်ဟာ အသက်ဝင်လာပြီး

A few hours before sunrise, a typical plant is already active,

creating mRNA templates for its photosynthesizing machinery.

အလင်းမှီခိုအစာချက်လုပ်ဖို့အတွက် အမ်အာအန်အေပုံစံကို ဖန်တီးမှာဖြစ်တယ်။

ဖိုက်တိုခရုန်းတွေ အလင်းရောင်များလာတာကို ခံစားမိလာတာနဲ့အမျှ

As the phytochromes detect increasing sunlight,

the plant readies its light-capturing molecules

အပင်ကနေပြီး သူရဲ့ အလင်းသိုလှောင်တဲ့ မော်လီကျူးတွေကို အသင့်ပြင်ထားကာ

so it can photosynthesize and grow throughout the morning.

အလင်းမှီခိုအစာချက်လုပ်ပြီး တစ်မနက်ခင်လုံး ရှင်သန်ပါတယ်။

After harvesting their morning light,

မနက်ခင်းအလင်းရောင်တွေကို သုံးစွဲပြီးတာနဲ့

plants use the rest of the day to build long chains of energy

အပင်တွေဟာ ကစီဓာတ်လို သကြားဓာတ်ပိုလီမာ ပုံစံမျိုး စွမ်းအင်ကွင်းစပ်ကြီးကိုရဖို့

in the form of glucose polymers, like starch.

တစ်နေကုန်လုပ်ကြရပါတယ်။

နေဝင်သွားပြီး အလုပ်တွေလည်းပြီးသွားတဲ့အခါ

The sun sets, and the day's work is done,

အပင်ဟာ ညဘက်မှာ ရှိနေပေမဲ့ ငြိမ်သက်နေတော့မှာဖြစ်တယ်။

though a plant is anything but inactive at night.

In the absence of sunlight,

နေအလင်းရောင်မရှိတဲ့အခါ

သူတို့တွေဟာ ဇီဝရုပ်ဖြစ်ပျက်ပြီးတော့ အရင်ရက်တွေက သိုလှောင်ထားတဲ့ ကစီဓာတ်တွေကို

they metabolize and grow,

breaking down the starch from the previous day's energy harvest.

ဖျက်ဆီးပြီးတော့ ရှင်သန်ကြပါတယ်။

Many plants have seasonal rhythms as well.

အပင်တွေမှာ ရာသီအလိုက် လှုပ်ရှားမှုတွေ ရှိပါတယ်။

နွေဦးရာသီမှာ ဆောင်းရာသီက ရေခဲတွေ အရည်ပျော်လာတာနဲ့ အမျှ

As spring melts the winter frost,

phytochromes sense the longer days and increasing light,

ဖိုက်တိုခရုန်းတွေဟာ နေ့တာရှည်ပြီး အလင်းရောင်များတာကို ခံစားမိပြီး

and a currently unknown mechanism detects the temperature change.

အခုထိဘာမှန်းမသိသေးတဲ့နည်းလမ်းကိုသုံးပြီး အပူချိန်ပြောင်းလဲတာကို သိကြတယ်။

These systems pass the news throughout the plant

ဒီစနစ်တွေဟာ နွေးတဲ့ရာသီကြောင့်ဖြစ်လာတဲ့ ဝတ်မှုန်ကူးတာကိုပြင်ဆင်တဲ့အနေနဲ့

and make it produce blooming flowers

in preparation for the pollinators brought out by warmer weather.

ပန်းတွေကိုပွင့်စေဖို့ အပင်ဆီကို သတင်းပေးပို့မှာဖြစ်တယ်။

Circadian rhythms act as a link between a plant and its environment.

စကေဒီကန်စည်းချက်ဟာ အပင်နဲ့သူရဲ့ပတ်ဝန်းကျင် ကြားကချိတ်တစ်ခုအနေနဲ့ လုပ်ဆောင်ပါတယ်။

These oscillations come from the plants themselves.

ဒီလှုပ်ရှားမှုတွေဟာ အပင်တွေကိုယ်တိုင်ဆီက လာတာဖြစ်တယ်။

အပင်တစ်ခုဆီတိုင်းမှာ ကိုယ်ပိုင်စည်းချက်တစ်ခုဆီရှိကြတယ်။

Each one has a default rhythm.

Even so, these clocks can adapt their oscillations

ဒီနာရီတွေဟာ သူတို့ ရဲ့ လှုပ်ရှားမှုတွေကို ပတ်ဝန်းကျင်ရဲ့ အပြောင်းအလဲတွေနဲ့

to environmental changes and cues.

သဲလွန်စတွေအတွက် လိုက်လျောညီထွေရှိအောင်လုပ်နိုင်ကြပါတယ်။

On a planet that's in constant flux,

ဂြိုဟ်တစ်လုံးပေါ်မှာဆိုရင် ဒါကတစ်ချိန်လုံး ပြောင်းလဲနေတာဖြစ်ပြီးတော့

it's the circadian rhythms that enable a plant to stay true to its schedule

စကေဒီကန်စည်းချက်ကနေပြီး အပင်တစ်ပင်ကို သူရဲ့ အချိန်စာရင်းတွေကို မှန်မှန်ကန်ကန်

and to keep its own time.

လုပ်ဆောင်နေအောင်ကူညီပေးပြီး အချိန်မှန်စေမှာပဲဖြစ်တယ်။