Who were Las Mariposas, and why were they murdered? - Lisa Krause

1,521,440 views ・ 2021-03-08

TED-Ed


ဗီဒီယိုကိုဖွင့်ရန် အောက်ပါ အင်္ဂလိပ်စာတန်းများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung
00:07
From 1930 to 1961, thousands of people
0
7329
4667
၁၉၃၀ ကနေ ၁၉၆၁ ခုနှစ်အထိ ဒိုမီနီကန် သမ္မတနိုင်ငံက Rafael Trujillo ရဲဲ့
00:11
were imprisoned, tortured, and murdered
1
11996
3417
အာဏာရှင်စနစ်အောက်မှာ ထောင်ချီတဲ့ လူတွေဟာ
00:15
under Rafael Trujillo’s dictatorship in the Dominican Republic.
2
15413
4250
အကျဉ်းချခံရ၊ နှိပ်စက်ခံရ၊ သတ်ဖြတ်ခံရတယ်။
00:20
Three sisters would go on to lead an underground revolution.
3
20288
4375
ညီအစ်မ သုံးယောက်က မြေအောက် တော်လှန်ရေး တစ်ခုကို ဆက်လက် ဦးဆောင်နေခဲ့တယ်။
00:24
But while their courage inspired many, it threatened the man in power,
4
24663
4541
ဒါပေမဲ့ အာဏာရှိသူကိုခြိမ်းခြောက်တဲ့ သူတို့ သတ္တိက လူများစွာကို စေ့ဆော်ပေးခဲ့ပေမဲ့
00:29
and their lives would come to a tragic early end.
5
29204
3667
သူတို့ရဲ့ဘဝတွေကတော့ ကြေကွဲစရာ စောစီးစွာ အဆုံးသတ်တစ်ခုကို ရောက်ခဲ့တယ်။
00:33
Trujillo rose through the military ranks during the United States’ occupation
6
33579
5083
Trujillo ဟာ ဒိုမီနီကန် သမ္မတနိုင်ငံကို အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက သိမ်းပိုက်မှုအတွင်း
00:38
of the Dominican Republic.
7
38662
1750
စစ်ရာထူးတွေကနေ တက်လာခဲ့တယ်။
00:40
He assumed power in 1930 through a coup and rigged election
8
40787
5375
အာဏာသိမ်းမှုတစ်ခုကနေ ၁၉၇၀ ခုနှစ်မှာ အာဏာ ရယူခဲ့ပြီး ရွေးကောက်ပွဲကို အကြံအဖန်လုပ်ကာ
00:46
and created a system that enriched himself and his allies.
9
46162
4959
သူကိုယ်တိုင်နဲ့ သူ့မဟာမိတ်တွေကို ဩဇာတက်စေတဲ့ စနစ်တစ်ခုကို ဖန်တီးခဲ့တယ်။
00:51
Trujillo’s family alone controlled three-fifths
10
51121
3250
Trujillo ရဲ့ မိသားစုတစ်စုတည်းကသာ ဆား၊ အမဲသားနဲ့ သတင်းစာတွေကို
00:54
of the country’s gross domestic product,
11
54371
2791
လက်ဝါးကြီးအုပ်တာအပါအဝင် တိုင်းပြည်ရဲ့
00:57
including monopolies over salt, beef, and newspapers.
12
57162
4417
ပြည်တွင်း အသားတင် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုရဲ့ ငါးပုံသုံးပုံကို ထိန်းချုပ်ခဲ့တယ်။
01:01
He renamed the country's capital after himself
13
61579
3334
တိုင်းပြည်ရဲ့အမည်ကို သူ့ကိုယ်တိုင်ရဲ့ အမည်နဲ့ ပြန်ပြောင်းခဲ့ပြီး
01:04
and expected his portrait to be displayed in every household.
14
64913
4458
အိမ်ထောင်စုတိုင်းမှာ သူ့ရဲ့ပုံတူကို ပြသထားဖို့ မျှော်လင့်ခဲ့တယ်။
01:09
And he committed atrocities, including the massacre of thousands of Haitians.
15
69371
5500
ထောင်ချီတဲ့ ဟေတီတွေကို အစုလိုက် သတ်တာ အပါ အဝင် ယုတ်မာတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ကျူးလွန်တယ်။
01:14
All the while, a secret police force maintained his power
16
74871
4167
တောက်လျှောက်တစ်ချိန်လုံး လျှို့ဝှက် ရဲတပ်ဖွဲတစ်ဖွဲ့က ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပမှာရှိတဲ့
01:19
by targeting opponents at home and abroad.
17
79038
3208
သူ့ပြိုင်ဘက်တွေကို ပစ်မှတ်ထားရင်း သူ့အာဏာကို ထိန်းသိမ်းပေးတယ်။
01:22
The Mirabal sisters grew up in a middle class family in the countryside.
18
82788
4666
Mirabal ညီအစ်မတွေဟာ ကျေးလက်က လူလတ်တန်းစား မိသားစုကတစ်ခုမှာ ကြီးပြင်းလာခဲ့တယ်။
01:27
Their parents sent the four sisters—
19
87454
2542
သူတို့ရဲ့မိဘတွေက ညီအစ်မလေးယောက်ဖြစ်တဲ့
01:29
Patria, Dedé, Minerva, and María Teresa—
20
89996
4417
Patria, Dedé, Minerva နဲ့ María Teresa တို့ကို
01:34
to one of the country’s best boarding schools.
21
94538
3208
တိုင်းပြည်ရဲ့ အကောင်းဆုံး ဘော်ဒါ ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို ပိုပေးခဲ့တယ်။
01:37
There, Minerva met a classmate whose relative was killed on Trujillo's orders.
22
97746
6542
Minerva ဟာ အတန်းဖော်တစ်ယောက်နဲ့ ဆုံတယ်။ သူ့အမျိုးက Trujillo အမိန့်နဲ့ အသတ်ခံရတာပါ။
01:44
She began seeking out strong voices of opposition
23
104288
3291
သူဟာ ဆန့်ကျင်မှု ပြင်းထန်တဲ့ အသံတွေကို ရှာပြီး
01:47
and discussing issues of oppression and justice with her sisters.
24
107579
4209
ဖိနှိပ်မှုနဲ့ တရားမျှတမှု ကိစ္စတွေကို သူ့ညီမတွေနဲ့ ဆွေးနွေးနေခဲ့တယ်။
01:51
While Dedé stayed out of politics,
25
111788
2166
Dedé က နိုင်ငံရေးကနေ ကင်းကင်းနေခဲ့ပေမဲ့
01:53
Minerva, Patria, and María Teresa became invested in changing their country.
26
113954
6250
Minerva, Patria, နဲ့ María Teresa တို့ဟာ နိုင်ငံ ပြောင်းလဲရေးမှာ မြှုပ်နှံခဲ့ကြတယ်။
02:00
However, the Mirabal family’s safe standing soon collapsed.
27
120204
4667
ဒါပေမဲ့ Mirabal မိသားစုရဲ့ ဘေးကင်းတဲ့ အနေအထားဟာ မကြာခင် ပြိုလဲခဲ့တယ်။
02:04
In 1949, they were invited to one of Trujillo’s parties,
28
124871
4917
၁၉၄၉ ခုနှစ်မှာ သူတို့ဟာ Trujillo ရဲ့ ပါတီတစ်ခုမှာ ဖိတ်ကြားခံရတယ်။
02:09
which served as his personal hunting grounds for young women.
29
129788
3833
ပါတီတွေကို သူ့ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ မိန်းမပျို ရှာတဲ့စားကျက်အဖြစ် အသုံးချတာပါ။
02:13
Declining the invitation was not an option.
30
133621
2958
ဖိတ်ကြားတာကို ငြင်းတာက ရွေးချယ်မှုတစ်ခုမဟုတ်ဘူး။
02:16
Despite Minerva’s attempts to avoid him at the reception,
31
136579
3917
ဧည့်ခံပွဲမှာ သူကို ရှောင်ဖို့ Minerva ကြိုးပမ်းခဲ့ပေမဲ့
02:20
she eventually danced with Trujillo but rejected his advances.
32
140496
4125
နောက်ဆုံး Trujillo နဲ့ တွဲကခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့တစ်ဆင့်တကိတာတွေကိုတော့ ပယ်ချခဲ့တယ်။
02:24
The Mirabal family left the party early,
33
144621
2708
နောက်ဆုံးတော့ Mirabal ဟာ ပါတီကနေ စောထွက်ခဲ့တယ်။
02:27
which was seldom done and considered disrespectful to the dictator.
34
147329
4417
ဒါလိုလုပ်တာက ဖြစ်တောင့်ဖြစ်ခဲဖြစ်ပြီး အာဏာရှင်ကို မလေးစားရာကျတယ်လို့ အထင်ခံရတယ်။
02:31
Their father, Enrique, was imprisoned and family property was confiscated.
35
151746
6417
သူတို့ရဲ့အဖေ Enrique ဟာ ထောင်ချခံရပြီး မိသားစုပိုင်ပစ္စည်းတွေ အသိမ်းခံရတယ်။
02:38
Minerva graduated with highest honors
36
158163
3041
Minerva ဟာ နိုင်ငံမှာ ပထမဆုံး ဥပဒေဘွဲ့ရတဲ့
02:41
as one of the first women in the country to receive a law degree.
37
161204
4042
အမျိုးသမီးတွေထဲက တစ်ဦးဖြစ်တာကြောင့် အမြင့်ဆုံး ဂုဏ်ထူးတွေနဲ့ ဘွဲ့ရခဲ့တယ်။
02:45
But she was denied state authorization to practice—
38
165704
3542
ဒါပေမဲ့ သူဟာ လုပ်ကိုင်ဖို့ နိုင်ငံ ခွင့်ပြုမိန့် ငြင်းပယ်ခံရတယ်။
02:49
a process Trujillo oversaw.
39
169246
2625
Trujillo ကြီးကြပ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုပါ။
02:51
While studying, Minerva met Manolo Tavárez Justo.
40
171871
4417
လေ့လာနေစဉ်မှာ Minerva ဟာ Manolo Tavárez Justo နဲ့ ဆုံခဲ့တယ်။
02:56
He shared her political convictions and the two married in 1955.
41
176288
5125
နိုင်ငံရေး ယုံကြည့်ချက်တွေ မျှယူခဲ့ပြီး ၁၉၅၅ မှာ သူတို့နှစ်ယောက် လက်ထပ်ခဲ့တယ်။
03:01
They watched as armed revolutions launched throughout Latin America.
42
181413
4500
လက်တင်အမေရိက အနှံ့အပြားမှာ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေး စတာကို သူတို့ စောင့်ကြည့်တယ်။
03:05
After Trujillo crushed an attempt to overthrow him in 1959,
43
185913
4708
၁၉၅၉ မှာ သူ့ကို ဖြုတ်ချဖို့ ကြိုးပမ်းမှု တစ်ခုကို Trujillo ချေမှုန်းပြီးနောက်မှာ
03:10
they began to prepare a revolution of their own.
44
190621
3042
သူတို့ဟာ ကိုယ်ပိုင် တော်လှန်ရေးတစ်ခုကို စတင် ပြင်ဆင်တယ်။
03:13
The Mirabal sisters and their husbands formed the June 14th movement
45
193663
5041
Mirabal ညီအစ်မတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ခင်ပွန်းတွေက ဇွန် ၁၄ ရက် လှုပ်ရှားမှုကို
03:18
along with many others from the middle class.
46
198704
2625
အခြားလူလတ်တန်းစားအလွှာ များစွာနဲ့အတူ ဖွဲ့စည်းခဲ့တယ်။
03:21
Codenamed Las Mariposas, or the Butterflies,
47
201913
4208
အမည်ဝှက်ပေးထားတာက Las Mariposas (သို့) လိပ်ပြာများပါ။
03:26
the three sisters organized and attended clandestine meetings
48
206121
3875
ညီအစ်မသုံးယောက်ဟာ လျှို့ဝှက် အစည်းအဝေး တွေကို စီစဉ်၊ တက်ရောက်ခဲ့ပြီး Trujillo ရဲ့
03:29
and distributed pamphlets detailing Trujillo’s violations.
49
209996
4250
ချိုးဖောက်မှုတွေကို အသေးစိတ်ဖော်ပြတဲ့ လက်ကမ်းစာစောင်တွေကို ဖြန့်ချီခဲ့တယ်။
03:34
In January of 1960,
50
214704
2209
လှုပ်ရှားမှုရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို တည်ဆောက်ဖို့နဲ့
03:36
they called representatives together from all over the country
51
216913
3833
အုံကြွတစ်ခုမှုကို ပြင်ဆင်ဖို့ သူတို့ဟာ
03:40
to establish the movement’s structure and prepare an uprising.
52
220746
4292
၁၉၆၀ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှာ တစ်နိုင်ငံလုံးက ကိုယ်စားလှယ်တွေကို အတူ ခေါ်ယူခဲ့တယ်။
03:45
But it was not to be.
53
225038
1666
ဒါပေမဲ့ ဖြစ်မလာခဲ့ဘူး။
03:46
Trujillo had spies everywhere.
54
226704
2834
Trujillo ရဲ့ သူလျှိုတွေက နေရာတိုင်းမှာရှိတယ်။
03:49
Soon, many revolutionaries, including Minerva and María Teresa, were arrested.
55
229538
7000
မကြာခင် Minerva နဲ့ María Teresa အပါအဝင် တော်လှန်ရေးသမားများစွာဟာ အဖမ်းခံရတယ်။
03:56
During this time, Patria found creative ways of transmitting information
56
236538
5125
ဒီကာလအတွင်းမှာ Patria က အကျဉ်းကျနေတဲ့ သူပုန်တွေနဲ့ သတင်း အပြန်အလှန်ပို့ပေးတဲ့
04:01
to and from imprisoned rebels.
57
241663
2833
ဆန်းသစ်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။
04:04
Fearful of losing the support of the U.S. and the Church,
58
244496
3583
မကြာသေးခင်က စတင် ဝေဖန်ရတဲ့ အမေရိကနိ ပြည်ထောငိစုနဲ့ အသင်းတော်ရဲ့ ထောာက်ခံမှု
04:08
which had recently begun to criticize him,
59
248079
2584
ဆုံးရှုံးမှာကို ကြောက်တာကြောင့်
04:10
Trujillo released the sisters while leaving their husbands imprisoned.
60
250663
4416
Trujillo ဟာ ခင်ပွန်းသည်တွေကို အကျဉ်းချပေမဲ့ ညီအစ်မတွေကို လွှတ်ပေးခဲ့တယ်။
04:15
But they continued to threaten his regime’s stability— and his ego.
61
255079
4417
ဒါပေမဲ့ သူတို့ဟာ သူ့အစိုးရ တည်ငြိမ်မှုနဲ့ သူ့အတ္တကို ဆက်ခြိမ်းခြောက်ခဲ့တယ်။
04:19
On November 25th,
62
259496
1708
နိုဝင်ဘာ ၂၅ ရက်မှာ
04:21
as the three sisters were returning from visiting two of their imprisoned husbands,
63
261204
4542
ညီအစ်မသုံးယောက်ဟာ အကျဉ်းကျနေတဲ့ သူတို့ရဲ့ ခင်ပွန်းတွေဆီကနေ ပြန်လာနေစဉ်မှာ
04:25
Trujillo’s men stopped their car.
64
265746
2875
Trujillo ရဲ့ လူတွေက သူတို့ကားကို တားတယ်။
04:28
The sisters, along with their driver, Rufino de la Cruz,
65
268621
4333
ယာဉ်မောင်း Rufino de la Cruz နဲ့အတူ ညီအစ်မတွေဟာ
04:32
were asphyxiated and beaten to death.
66
272954
2542
အသက်ရှူမဝဖြစ်ပြီး သေတဲ့အထိ အရိုက်ခံရတယ်။
04:35
The men rolled the Jeep off a hill to frame the murder as a car accident.
67
275496
4750
ယာဉ်မတော်တဆမှုလို လူသတ်မှုကို အမှုဆင်ဖို့ ဂျစ်ကားကို တောင်ကုန်းတစ်ခုကနေ လှိမ့်ချတယ်။
04:40
Patria was 36, Minerva was 33, and María Teresa was 25.
68
280246
6542
Patria က ၁၆ နှစ်၊ထMinervaခ က ၃၃ နှစ်နဲ့ María Teresa က ၂၅ နှစ်ပါ။
04:47
But Trujillo's plan to silence the Mirabal sisters
69
287329
3250
ဒါပေမဲ့ Mirabal ညီအစ်မတွေကို နှုတ်ဆိတ်စေဖို့နဲ့ အစိုးရ တည်ငြိမ်ဖို့
04:50
and stabilize his regime backfired.
70
290579
2709
Trujillo ရဲ့ အစီအစဉ်ဟာ ရလဒ်ပြောင်းပြန်ဖြစ်ခဲ့တယ်။
04:53
Much of the public wasn’t fooled by the flimsy coverup.
71
293788
3750
ပြည်သူအများအပြားဟာ ဒီယုတ္တိမတန်တဲ့ ဖုံးကွယ်မှုနဲ့ လှည့်စားမခံရဘူး။
04:57
The international community condemned the assassination.
72
297538
3625
ဒီလုပ်ကြံမှုကို နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းက ရှုတ်ချခဲ့တယ်။
05:01
And the U.S. closed its Dominican embassy
73
301163
3083
အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက ဒိမီနီကန် သံရုံးကို ပိတ်ပစ်ခဲ့ပြီး
05:04
and secretly invested in the anti-Trujillo movement.
74
304246
3583
Trujillo ဆန့်ကျင် လှုပ်ရှားမှုကို တိတ်တဆိတ် မြှုပ်နှံခဲ့တယ်။
05:08
Months later, former members of the Dominican military
75
308663
3708
လတွေကြာတဲ့အခါ ဒိုမီနီကန် စစ်တပ်ရဲ့ အဖွဲ့ဝင်ဟောင်းတွေက အာဏာရှင်ကို သတ်ခဲ့တယ်။
05:12
killed the dictator, bringing his violent, 31-year reign to an end.
76
312371
5042
ရက်စက်တဲ့ ၃၁ နှစ်ကြာ အုပ်ချုပ်မှုကို အဆုံးသတ်ခြင်းပါ။
05:17
Thanks to their family, especially their surviving sister, Dedé,
77
317788
4750
သူတို့ရဲ့ မိသားစု အထူးသဖြင့် ရှင်ကျန်နေတဲ့ ညီမ Dedé ကြောင့်
05:22
the legacy of the Mirabal sisters would surpass the clutches of Trujillo’s tyranny
78
322538
4875
Mirabal ညီအစ်မတွေဟာ Trujillo ရဲ့ နိုင်လို မင်းထက်ပြုမှု အာဏာစက်ကို ကျော်လွန်ခဲ့တယ်။
05:27
even long after their deaths.
79
327413
2250
သူတို့ဆုံးပြီး အတော်ကြာမှတောင်ပါ။
05:29
Today, the Mirabal sisters are national heroes
80
329871
3750
ယနေ့မှာတော့ သူတို့ရဲ့ ရုန်းကန်မှုကို အထိမ်းအမှတ်ပြုပေးတဲ့ ကာလတွေ၊
05:33
with monuments and honors commemorating their struggle.
81
333621
3458
ဂုဏ်ပြုမှုတွေနဲ့အတူ Mirabal ညီအစ်မတွေဟာ အမျိုးသား အာဇာနည်တွေပါ။
05:37
In 1999, the United Nations declared November 25th,
82
337079
4542
၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာ ကုလသမဂ္ဂက နိုဝင်ဘာလ ၂၅ ရက်နေ့ကို သူတို့သေဆုံးမှု
05:41
the anniversary of their deaths,
83
341621
1833
နှစ်ပတ်လည်အဖြစ် ကြေညာခဲ့တယ်။
05:43
the International Day for the Elimination of Violence Against Women.
84
343454
4375
အမျိုးသမီးများအပေါိ အကြမ်းဖက်မှု ရှင်းလင်းရေးအတွက် နိုင်ငံတကာနေ့ပါ။
05:47
Their courageous fight for justice has inspired generations.
85
347829
4000
တရားမျှတမှုအတွက် သူတို့ရဲ့ရဲရင်တဲ့ တိုက် ခိုက်မှုက မျိုးဆက်တွေကို စေ့ဆော်ပေးတယ်။
ဤဝဘ်ဆိုဒ်အကြောင်း

ဤဆိုက်သည် သင့်အား အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာရန်အတွက် အသုံးဝင်သော YouTube ဗီဒီယိုများနှင့် မိတ်ဆက်ပေးပါမည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှ ထိပ်တန်းဆရာများ သင်ကြားပေးသော အင်္ဂလိပ်စာသင်ခန်းစာများကို သင်တွေ့မြင်ရပါမည်။ ဗီဒီယိုစာမျက်နှာတစ်ခုစီတွင် ပြသထားသည့် အင်္ဂလိပ်စာတန်းထိုးများကို နှစ်ချက်နှိပ်ပါ။ စာတန်းထိုးများသည် ဗီဒီယိုပြန်ဖွင့်ခြင်းနှင့်အတူ ထပ်တူပြု၍ လှိမ့်သွားနိုင်သည်။ သင့်တွင် မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် တောင်းဆိုမှုများရှိပါက ဤဆက်သွယ်ရန်ပုံစံကို အသုံးပြု၍ ကျွန်ုပ်တို့ထံ ဆက်သွယ်ပါ။

https://forms.gle/WvT1wiN1qDtmnspy7