Who were Las Mariposas, and why were they murdered? - Lisa Krause

Translator: Sanntint Tint Reviewer: Myo Aung

From 1930 to 1961, thousands of people

၁၉၃၀ ကနေ ၁၉၆၁ ခုနှစ်အထိ ဒိုမီနီကန် သမ္မတနိုင်ငံက Rafael Trujillo ရဲဲ့

were imprisoned, tortured, and murdered

အာဏာရှင်စနစ်အောက်မှာ ထောင်ချီတဲ့ လူတွေဟာ

under Rafael Trujillo’s dictatorship in the Dominican Republic.

အကျဉ်းချခံရ၊ နှိပ်စက်ခံရ၊ သတ်ဖြတ်ခံရတယ်။

Three sisters would go on to lead an underground revolution.

ညီအစ်မ သုံးယောက်က မြေအောက် တော်လှန်ရေး တစ်ခုကို ဆက်လက် ဦးဆောင်နေခဲ့တယ်။

But while their courage inspired many, it threatened the man in power,

ဒါပေမဲ့ အာဏာရှိသူကိုခြိမ်းခြောက်တဲ့ သူတို့ သတ္တိက လူများစွာကို စေ့ဆော်ပေးခဲ့ပေမဲ့

and their lives would come to a tragic early end.

သူတို့ရဲ့ဘဝတွေကတော့ ကြေကွဲစရာ စောစီးစွာ အဆုံးသတ်တစ်ခုကို ရောက်ခဲ့တယ်။

Trujillo rose through the military ranks during the United States’ occupation

Trujillo ဟာ ဒိုမီနီကန် သမ္မတနိုင်ငံကို အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက သိမ်းပိုက်မှုအတွင်း

of the Dominican Republic.

စစ်ရာထူးတွေကနေ တက်လာခဲ့တယ်။

He assumed power in 1930 through a coup and rigged election

အာဏာသိမ်းမှုတစ်ခုကနေ ၁၉၇၀ ခုနှစ်မှာ အာဏာ ရယူခဲ့ပြီး ရွေးကောက်ပွဲကို အကြံအဖန်လုပ်ကာ

and created a system that enriched himself and his allies.

သူကိုယ်တိုင်နဲ့ သူ့မဟာမိတ်တွေကို ဩဇာတက်စေတဲ့ စနစ်တစ်ခုကို ဖန်တီးခဲ့တယ်။

Trujillo’s family alone controlled three-fifths

Trujillo ရဲ့ မိသားစုတစ်စုတည်းကသာ ဆား၊ အမဲသားနဲ့ သတင်းစာတွေကို

of the country’s gross domestic product,

လက်ဝါးကြီးအုပ်တာအပါအဝင် တိုင်းပြည်ရဲ့

including monopolies over salt, beef, and newspapers.

ပြည်တွင်း အသားတင် ကုန်ထုတ်လုပ်မှုရဲ့ ငါးပုံသုံးပုံကို ထိန်းချုပ်ခဲ့တယ်။

He renamed the country's capital after himself

တိုင်းပြည်ရဲ့အမည်ကို သူ့ကိုယ်တိုင်ရဲ့ အမည်နဲ့ ပြန်ပြောင်းခဲ့ပြီး

and expected his portrait to be displayed in every household.

အိမ်ထောင်စုတိုင်းမှာ သူ့ရဲ့ပုံတူကို ပြသထားဖို့ မျှော်လင့်ခဲ့တယ်။

And he committed atrocities, including the massacre of thousands of Haitians.

ထောင်ချီတဲ့ ဟေတီတွေကို အစုလိုက် သတ်တာ အပါ အဝင် ယုတ်မာတဲ့ လုပ်ရပ်တွေကို ကျူးလွန်တယ်။

All the while, a secret police force maintained his power

တောက်လျှောက်တစ်ချိန်လုံး လျှို့ဝှက် ရဲတပ်ဖွဲတစ်ဖွဲ့က ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပမှာရှိတဲ့

by targeting opponents at home and abroad.

သူ့ပြိုင်ဘက်တွေကို ပစ်မှတ်ထားရင်း သူ့အာဏာကို ထိန်းသိမ်းပေးတယ်။

The Mirabal sisters grew up in a middle class family in the countryside.

Mirabal ညီအစ်မတွေဟာ ကျေးလက်က လူလတ်တန်းစား မိသားစုကတစ်ခုမှာ ကြီးပြင်းလာခဲ့တယ်။

Their parents sent the four sisters—

သူတို့ရဲ့မိဘတွေက ညီအစ်မလေးယောက်ဖြစ်တဲ့

Patria, Dedé, Minerva, and María Teresa—

Patria, Dedé, Minerva နဲ့ María Teresa တို့ကို

to one of the country’s best boarding schools.

တိုင်းပြည်ရဲ့ အကောင်းဆုံး ဘော်ဒါ ကျောင်းတစ်ကျောင်းကို ပိုပေးခဲ့တယ်။

There, Minerva met a classmate whose relative was killed on Trujillo's orders.

Minerva ဟာ အတန်းဖော်တစ်ယောက်နဲ့ ဆုံတယ်။ သူ့အမျိုးက Trujillo အမိန့်နဲ့ အသတ်ခံရတာပါ။

She began seeking out strong voices of opposition

သူဟာ ဆန့်ကျင်မှု ပြင်းထန်တဲ့ အသံတွေကို ရှာပြီး

and discussing issues of oppression and justice with her sisters.

ဖိနှိပ်မှုနဲ့ တရားမျှတမှု ကိစ္စတွေကို သူ့ညီမတွေနဲ့ ဆွေးနွေးနေခဲ့တယ်။

While Dedé stayed out of politics,

Dedé က နိုင်ငံရေးကနေ ကင်းကင်းနေခဲ့ပေမဲ့

Minerva, Patria, and María Teresa became invested in changing their country.

Minerva, Patria, နဲ့ María Teresa တို့ဟာ နိုင်ငံ ပြောင်းလဲရေးမှာ မြှုပ်နှံခဲ့ကြတယ်။

However, the Mirabal family’s safe standing soon collapsed.

ဒါပေမဲ့ Mirabal မိသားစုရဲ့ ဘေးကင်းတဲ့ အနေအထားဟာ မကြာခင် ပြိုလဲခဲ့တယ်။

In 1949, they were invited to one of Trujillo’s parties,

၁၉၄၉ ခုနှစ်မှာ သူတို့ဟာ Trujillo ရဲ့ ပါတီတစ်ခုမှာ ဖိတ်ကြားခံရတယ်။

which served as his personal hunting grounds for young women.

ပါတီတွေကို သူ့ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ မိန်းမပျို ရှာတဲ့စားကျက်အဖြစ် အသုံးချတာပါ။

Declining the invitation was not an option.

ဖိတ်ကြားတာကို ငြင်းတာက ရွေးချယ်မှုတစ်ခုမဟုတ်ဘူး။

Despite Minerva’s attempts to avoid him at the reception,

ဧည့်ခံပွဲမှာ သူကို ရှောင်ဖို့ Minerva ကြိုးပမ်းခဲ့ပေမဲ့

she eventually danced with Trujillo but rejected his advances.

နောက်ဆုံး Trujillo နဲ့ တွဲကခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့တစ်ဆင့်တကိတာတွေကိုတော့ ပယ်ချခဲ့တယ်။

The Mirabal family left the party early,

နောက်ဆုံးတော့ Mirabal ဟာ ပါတီကနေ စောထွက်ခဲ့တယ်။

which was seldom done and considered disrespectful to the dictator.

ဒါလိုလုပ်တာက ဖြစ်တောင့်ဖြစ်ခဲဖြစ်ပြီး အာဏာရှင်ကို မလေးစားရာကျတယ်လို့ အထင်ခံရတယ်။

Their father, Enrique, was imprisoned and family property was confiscated.

သူတို့ရဲ့အဖေ Enrique ဟာ ထောင်ချခံရပြီး မိသားစုပိုင်ပစ္စည်းတွေ အသိမ်းခံရတယ်။

Minerva graduated with highest honors

Minerva ဟာ နိုင်ငံမှာ ပထမဆုံး ဥပဒေဘွဲ့ရတဲ့

as one of the first women in the country to receive a law degree.

အမျိုးသမီးတွေထဲက တစ်ဦးဖြစ်တာကြောင့် အမြင့်ဆုံး ဂုဏ်ထူးတွေနဲ့ ဘွဲ့ရခဲ့တယ်။

But she was denied state authorization to practice—

ဒါပေမဲ့ သူဟာ လုပ်ကိုင်ဖို့ နိုင်ငံ ခွင့်ပြုမိန့် ငြင်းပယ်ခံရတယ်။

a process Trujillo oversaw.

Trujillo ကြီးကြပ်တဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်တစ်ခုပါ။

While studying, Minerva met Manolo Tavárez Justo.

လေ့လာနေစဉ်မှာ Minerva ဟာ Manolo Tavárez Justo နဲ့ ဆုံခဲ့တယ်။

He shared her political convictions and the two married in 1955.

နိုင်ငံရေး ယုံကြည့်ချက်တွေ မျှယူခဲ့ပြီး ၁၉၅၅ မှာ သူတို့နှစ်ယောက် လက်ထပ်ခဲ့တယ်။

They watched as armed revolutions launched throughout Latin America.

လက်တင်အမေရိက အနှံ့အပြားမှာ လက်နက်ကိုင် တော်လှန်ရေး စတာကို သူတို့ စောင့်ကြည့်တယ်။

After Trujillo crushed an attempt to overthrow him in 1959,

၁၉၅၉ မှာ သူ့ကို ဖြုတ်ချဖို့ ကြိုးပမ်းမှု တစ်ခုကို Trujillo ချေမှုန်းပြီးနောက်မှာ

they began to prepare a revolution of their own.

သူတို့ဟာ ကိုယ်ပိုင် တော်လှန်ရေးတစ်ခုကို စတင် ပြင်ဆင်တယ်။

The Mirabal sisters and their husbands formed the June 14th movement

Mirabal ညီအစ်မတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ခင်ပွန်းတွေက ဇွန် ၁၄ ရက် လှုပ်ရှားမှုကို

along with many others from the middle class.

အခြားလူလတ်တန်းစားအလွှာ များစွာနဲ့အတူ ဖွဲ့စည်းခဲ့တယ်။

Codenamed Las Mariposas, or the Butterflies,

အမည်ဝှက်ပေးထားတာက Las Mariposas (သို့) လိပ်ပြာများပါ။

the three sisters organized and attended clandestine meetings

ညီအစ်မသုံးယောက်ဟာ လျှို့ဝှက် အစည်းအဝေး တွေကို စီစဉ်၊ တက်ရောက်ခဲ့ပြီး Trujillo ရဲ့

and distributed pamphlets detailing Trujillo’s violations.

ချိုးဖောက်မှုတွေကို အသေးစိတ်ဖော်ပြတဲ့ လက်ကမ်းစာစောင်တွေကို ဖြန့်ချီခဲ့တယ်။

In January of 1960,

လှုပ်ရှားမှုရဲ့ ဖွဲ့စည်းပုံကို တည်ဆောက်ဖို့နဲ့

they called representatives together from all over the country

အုံကြွတစ်ခုမှုကို ပြင်ဆင်ဖို့ သူတို့ဟာ

to establish the movement’s structure and prepare an uprising.

၁၉၆၀ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှာ တစ်နိုင်ငံလုံးက ကိုယ်စားလှယ်တွေကို အတူ ခေါ်ယူခဲ့တယ်။

But it was not to be.

ဒါပေမဲ့ ဖြစ်မလာခဲ့ဘူး။

Trujillo had spies everywhere.

Trujillo ရဲ့ သူလျှိုတွေက နေရာတိုင်းမှာရှိတယ်။

Soon, many revolutionaries, including Minerva and María Teresa, were arrested.

မကြာခင် Minerva နဲ့ María Teresa အပါအဝင် တော်လှန်ရေးသမားများစွာဟာ အဖမ်းခံရတယ်။

During this time, Patria found creative ways of transmitting information

ဒီကာလအတွင်းမှာ Patria က အကျဉ်းကျနေတဲ့ သူပုန်တွေနဲ့ သတင်း အပြန်အလှန်ပို့ပေးတဲ့

to and from imprisoned rebels.

ဆန်းသစ်တဲ့ နည်းလမ်းတွေ တွေ့ရှိခဲ့တယ်။

Fearful of losing the support of the U.S. and the Church,

မကြာသေးခင်က စတင် ဝေဖန်ရတဲ့ အမေရိကနိ ပြည်ထောငိစုနဲ့ အသင်းတော်ရဲ့ ထောာက်ခံမှု

which had recently begun to criticize him,

ဆုံးရှုံးမှာကို ကြောက်တာကြောင့်

Trujillo released the sisters while leaving their husbands imprisoned.

Trujillo ဟာ ခင်ပွန်းသည်တွေကို အကျဉ်းချပေမဲ့ ညီအစ်မတွေကို လွှတ်ပေးခဲ့တယ်။

But they continued to threaten his regime’s stability— and his ego.

ဒါပေမဲ့ သူတို့ဟာ သူ့အစိုးရ တည်ငြိမ်မှုနဲ့ သူ့အတ္တကို ဆက်ခြိမ်းခြောက်ခဲ့တယ်။

On November 25th,

နိုဝင်ဘာ ၂၅ ရက်မှာ

as the three sisters were returning from visiting two of their imprisoned husbands,

ညီအစ်မသုံးယောက်ဟာ အကျဉ်းကျနေတဲ့ သူတို့ရဲ့ ခင်ပွန်းတွေဆီကနေ ပြန်လာနေစဉ်မှာ

Trujillo’s men stopped their car.

Trujillo ရဲ့ လူတွေက သူတို့ကားကို တားတယ်။

The sisters, along with their driver, Rufino de la Cruz,

ယာဉ်မောင်း Rufino de la Cruz နဲ့အတူ ညီအစ်မတွေဟာ

were asphyxiated and beaten to death.

အသက်ရှူမဝဖြစ်ပြီး သေတဲ့အထိ အရိုက်ခံရတယ်။

The men rolled the Jeep off a hill to frame the murder as a car accident.

ယာဉ်မတော်တဆမှုလို လူသတ်မှုကို အမှုဆင်ဖို့ ဂျစ်ကားကို တောင်ကုန်းတစ်ခုကနေ လှိမ့်ချတယ်။

Patria was 36, Minerva was 33, and María Teresa was 25.

Patria က ၁၆ နှစ်၊ထMinervaခ က ၃၃ နှစ်နဲ့ María Teresa က ၂၅ နှစ်ပါ။

But Trujillo's plan to silence the Mirabal sisters

ဒါပေမဲ့ Mirabal ညီအစ်မတွေကို နှုတ်ဆိတ်စေဖို့နဲ့ အစိုးရ တည်ငြိမ်ဖို့

and stabilize his regime backfired.

Trujillo ရဲ့ အစီအစဉ်ဟာ ရလဒ်ပြောင်းပြန်ဖြစ်ခဲ့တယ်။

Much of the public wasn’t fooled by the flimsy coverup.

ပြည်သူအများအပြားဟာ ဒီယုတ္တိမတန်တဲ့ ဖုံးကွယ်မှုနဲ့ လှည့်စားမခံရဘူး။

The international community condemned the assassination.

ဒီလုပ်ကြံမှုကို နိုင်ငံတကာ အသိုင်းအဝိုင်းက ရှုတ်ချခဲ့တယ်။

And the U.S. closed its Dominican embassy

အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုက ဒိမီနီကန် သံရုံးကို ပိတ်ပစ်ခဲ့ပြီး

and secretly invested in the anti-Trujillo movement.

Trujillo ဆန့်ကျင် လှုပ်ရှားမှုကို တိတ်တဆိတ် မြှုပ်နှံခဲ့တယ်။

Months later, former members of the Dominican military

လတွေကြာတဲ့အခါ ဒိုမီနီကန် စစ်တပ်ရဲ့ အဖွဲ့ဝင်ဟောင်းတွေက အာဏာရှင်ကို သတ်ခဲ့တယ်။

killed the dictator, bringing his violent, 31-year reign to an end.

ရက်စက်တဲ့ ၃၁ နှစ်ကြာ အုပ်ချုပ်မှုကို အဆုံးသတ်ခြင်းပါ။

Thanks to their family, especially their surviving sister, Dedé,

သူတို့ရဲ့ မိသားစု အထူးသဖြင့် ရှင်ကျန်နေတဲ့ ညီမ Dedé ကြောင့်

the legacy of the Mirabal sisters would surpass the clutches of Trujillo’s tyranny

Mirabal ညီအစ်မတွေဟာ Trujillo ရဲ့ နိုင်လို မင်းထက်ပြုမှု အာဏာစက်ကို ကျော်လွန်ခဲ့တယ်။

even long after their deaths.

သူတို့ဆုံးပြီး အတော်ကြာမှတောင်ပါ။

Today, the Mirabal sisters are national heroes

ယနေ့မှာတော့ သူတို့ရဲ့ ရုန်းကန်မှုကို အထိမ်းအမှတ်ပြုပေးတဲ့ ကာလတွေ၊

with monuments and honors commemorating their struggle.

ဂုဏ်ပြုမှုတွေနဲ့အတူ Mirabal ညီအစ်မတွေဟာ အမျိုးသား အာဇာနည်တွေပါ။

In 1999, the United Nations declared November 25th,

၁၉၉၉ ခုနှစ်မှာ ကုလသမဂ္ဂက နိုဝင်ဘာလ ၂၅ ရက်နေ့ကို သူတို့သေဆုံးမှု

the anniversary of their deaths,

နှစ်ပတ်လည်အဖြစ် ကြေညာခဲ့တယ်။

the International Day for the Elimination of Violence Against Women.

အမျိုးသမီးများအပေါိ အကြမ်းဖက်မှု ရှင်းလင်းရေးအတွက် နိုင်ငံတကာနေ့ပါ။

Their courageous fight for justice has inspired generations.

တရားမျှတမှုအတွက် သူတို့ရဲ့ရဲရင်တဲ့ တိုက် ခိုက်မှုက မျိုးဆက်တွေကို စေ့ဆော်ပေးတယ်။