How bones make blood - Melody Smith

Translator: Sanda Aung Reviewer: Myo Aung

At any given moment, trillions of cells are traveling through your blood vessels,

အချိန်မရွေး ကျုပ်တို့ရဲ့ သွေးကြောတွေထဲမှာ ဆဲလ် ထရီလီယံများစွာ ဖြတ်သန်းနေကြတယ်။

sometimes circling the body in just one minute.

တစ်ခါတစ်ရံတွင် တစ်ကိုယ်လုံးကို တစ်မိနစ်အတွင်းမှာကို လည်ပတ်ပြီးနိုင်တယ်။

Each of these cells has its origins deep in your bones.

ဆဲလ်တိုင်းဆီမှာ ကျုပ်တို့ရဲ့ အရိုးထဲမှာ မူလဇာစ်မြစ် ရှိပါတယ်။

Bones might seem rock-solid, but they’re actually quite porous inside.

အရိုးတွေဟာ ကျောက်လို မာတယ်လို့ ထင်ရပေမဲ့ လက်တွေ့မှာ ပွပြီးအပေါက်လေးတွေ ရှိပါတယ်။

Large and small blood vessels enter through these holes.

သွေးကြောကြီးနဲ့ အသေးတွေဟာ အဲဒီလို အပေါက်များမှ စီးဝင်ကြတယ်။

And inside most of the large bones of your skeleton is a hollow core

ကျုပ်တို့ရဲ့ အရိုးစုများထဲက အရိုးကြီး အများစုထဲတွင် အခေါင်းရှိပြီး

filled with soft bone marrow.

ပျော့ရိုးတွင်းခြင်ဆီနဲ့ ပြည့်နေတတ်ပါတယ်။

ရိုးတွင်းခြင်ဆီထဲမှာ အဆီနှင့်ဒီ့ပြင် ပံ့ပိုးရေး တစ်ရှူးတွေ ပါဝင်တယ်။

Marrow contains fat and other supportive tissue,

but its most essential elements are blood stem cells.

ဒါပေမဲ့ ၎င်းရဲ့ အရေးကြီးဆုံး အရာများမှာ ပင်မ သွေးဆဲလ်တွေပါ။

These stem cells are constantly dividing.

အဲဒီ ပင်မဆဲလ်တွေဟာ တချိန်လုံး ပွားများနေကြပါတယ်။

They can differentiate into red blood cells,

၎င်းတို့သည်သွေးနီဥများသို့ခွဲခြားနိုင်တယ်။

white blood cells, and platelets,

ကလာပ်စည်းပြားများ အဖြစ် ကွဲပြားစွာ ပေါ်ထွက်လျက်

and send about hundreds of billions of new blood cells

နေ့စဉ်နဲ့အမျှ လည်ပတ်ကြမယ့် သွေးဆဲလ် အသစ်တွေကို

into circulation every day.

ဘီလီယံချီ ထုတ်လွှတ်ပေးပါတယ်။

အဲဒီဆဲလ်အသစ်တွေဟာ ခြင်ဆီများထဲက ဆံချည်မျှင်သွေးကြောတွေကို ဖြတ်ပြီး

These new cells enter the bloodstream

through holes in small capillaries in the marrow.

သွေးကြောင်းထဲကို စီးဝင်လာကြတာပါ။

ဆံချည်မျှင် သွေးကြောများမှတဆင့်

Through the capillaries,

they reach larger blood vessels and exit the bone.

ဆဲလ်များဟာ ပိုကြီးတဲ့သွေးကြောများထဲကို ရောက်သွားပြီး အရိုးမှ ထွက်သွားကြပါတယ်။

If there’s a problem with your blood,

ကျုပ်တို့ သွေးထဲမှာ ပြဿနာ တစ်ခုခု ရှိရင်၊

there’s a good chance it can be traced back to the bone marrow.

အရိုးတွင်းခြင်ဆီသို့ ခြေရာခံကြည့်ရင် ရှာတွေ့နိုင်တဲ့ အလားအလာ ရှိပါတယ်။

Blood cancers often begin with genetic mutations in the stem cells.

သွေးကင်ဆာဟာ မကြာခဏဆိုသလို ပင်မဆဲလ်ထဲက ဗီဇပြောင်းလဲမှုမှ စတင်တတ်တယ်။

The stem cells themselves are not cancerous,

ပင်မဆဲလ်တွေ ကိုယ်၌ ကင်ဆာကို ဖြစ်စေတာ မဟုတ်ပါ။

but these mutations can interfere with the process of differentiation

ဒါပေမဲ့ အဲဒီ ဗီဇပြောင်းလဲမှုတွေက မျိုးစုံ ထုတ်လုပ်ကွဲပေးတဲ့ လုပ်ငန်းစဉ်ကို

and result in malignant blood cells.

စွက်ဖက်လျက် ဒုက္ခပေးမယ့် သွေးဆဲလ်တွေ ပေါ်ပေါက်လာနိုင်ကြတယ်။

So for patients with advanced blood cancers like leukemia and lymphoma,

အဲတော့ leukemia နဲ့ lymphoma လိုအဆင့်မြင့် သွေးကင်ဆာရှိတဲ့ လူနာများအတွက်

the best chance for a cure is often an allogeneic bone marrow transplant,

အကောင်းဆုံး ကုသနည်းက allogeneic ရိုးတွင်း ခြင်ဆီကို အစားထိုးကုသမှုဖြစ်ပြီး

which replaces the patient’s bone marrow with a donor’s.

လူနာရဲ့ ရိုးတွင်းခြင်ဆီကို အလှူရှင်ရဲ့ ခြင်ဆီနဲ့ အစားထိုးပေးရတယ်။

Here’s how it works.

အဲဒါ လုပ်ကိုင်ပုံက ဒီလိုပါ။

First, blood stem cells are extracted from the donor.

ပထမအနေနဲ့ ပင်မသွေးဆဲလ်တွေကို အလှူရှင်ထံမှ ထုတ်ယူရတယ်။

အများအားဖြင့်၊

Most commonly,

blood stem cells are filtered out of the donor’s bloodstream

ပင်မသွေးဆဲလ်တွေကို အလှူရှင်ရဲ့ သွေးကြောင်း စက်တစ်ခုကို ဖြတ်ပြီး လည်ပတ်စေရင်း

by circulating the blood through a machine

အစိတ်အပိုင်း အမျိုးမျိုးသို့ ခွဲခြားပစ်လျက်

that separates it into different components.

စစ်ထုတ်ယူတာ ဖြစ်ပါတယ်။

In other cases, the marrow is extracted directly

အခြားဖြစ်ရပ်များတွင် ခြင်ဆီကို

from a bone in the hip, the iliac crest, with a needle.

iliac crest ခေါ် တင်ပါးဆုံးရှိ အရိုးတစ်ခု မှ ထိုးအပ်ဖြင့် တိုက်ရိုက် ထုတ်ယူရပါတယ်။

Meanwhile, the recipient prepares for the transplant.

ဒီအတောအတွင်းမှာ လက်ခံမယ့်သူဟာ အစားထိုးကုသမှုအတွက် ပြင်ဆင်ထားရးတယ်။

High doses of chemotherapy or radiation kill the patient’s existing marrow,

ဓာတုကုထုံး များမယ် ဒါမှမဟုတ် ဓါတ်ရောင်နဲ့ ကုသမှုက လူနာရဲ့ ပင်ကိုယ်ခြင်ဆီကို သေစေရင်း

destroying both malignant cells and blood stem cells.

အန္တရာယ်ဆဲလ်တွေကိုရော ပင်မသွေးဆဲလ်တွေကိုပါ ဖျက်ဆီးပစ်ပါတယ်။

This also weakens the immune system,

အဲဒါက ကိုယ်ခံစနစ်ကို အားနည်းစေလို့

making it less likely to attack the transplanted cells.

ကိုစားပေးလိုက်တဲ့ ဆဲလ်တွေကို တိုက်ခိုက် ခံရမယ့် အန္တရာယ်ကို နှိမ့်ချပေးပါမယ်။

Then the donor cells are infused into the patient’s body through a central line.

အလှူရှင်ထံမှ ဆဲလ်တွေကို ဗဟိုလိုင်းမှတဆင့် လူနာရဲ့ ခန္ဓာကိုယ်ထဲကို မှုတ်သွင်းပေးတယ်။

They initially circulate in the recipient’s peripheral bloodstream,

အစပိုင်းတွင် ၎င်းတို့ဟာ လက်ခံသူရဲ့ အပြင်ပမ်း သွေးကြောင်းထဲမှာ လည်ပတ်စဉ်

but molecules on the stem cells, called chemokines, act as homing devices

ပင်မဆဲလ်ပေါ်က chemokine တွေလို့ခေါ်တဲ့ မော်လီကျူးတွေဟာ နေရာချပေးရေး ကိရိယာလို

and quickly traffic them back to the marrow.

ကူညီပေးပြီး ၎င်းတို့ကို ခြင်ဆီဆီ ပြန်ပို့ပေးပါတယ်။

Over the course of a few weeks,

ရက်သတ္တပတ် အနည်းငယ်ကြာ နောက်မှာ

they begin to multiply and start producing new, healthy blood cells.

၎င်းတို့ဟာ ပွားမားလာလျက် ကျန်းမာတဲ့ သွေးဆဲလ် အသစ်တွေကို ထုတ်လုပ်ပေးကြမယ်။

Just a small population of blood stem cells

အနည်းငယ်မျှရှိတဲ့ ပင်မသွေးဆဲလ်တွေဟာ

can regenerate a whole body’s worth of healthy marrow.

ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးစာ ကျန်းမာတဲ့ ရိုးတွင်း ခြင်ဆီကို ပြန်ထုတ်လုပ်လာ​စေနိုင်ပါတယ်။

A bone marrow transplant can also lead to something

အရိုးတွင်းခြင်ဆီ အစားထိုး ကုသမှုရဲ့ ရလဒ်အဖြစ်

အစားထိုးမှုကြောင့် အကျိတ်ကို ဆန့်ကျင်ရေး လှုပ်ရှားမှု ပေါ်လာနိုင်ပြီး

called graft-versus-tumor activity,

when new immune cells generated by the donated marrow

လှူပေးလိုက်တဲ့ ခြင်ဆီရဲ့ ကိုယ်ခံ စွမ်းအား ဆဲလ်အသစ်တွေက

can wipe out cancer cells the recipient’s original immune system couldn’t.

လက်ခံသူရဲ့ ကိုယ်ခံစနစ် လုပ်နိုင်စွမ်း မရှိ တဲ့ ကင်ဆာဆဲလ်တွေကို ဖယ်ရှားပစ်နိုင်ပါတယ်။

This phenomenon can help eradicate stubborn blood cancers.

ဒီလို အချင်းအရာက ကုရခဲယဉ်းခဲ့တဲ့ သွေးကင်ဆာ များကို ရှင်းလင်းပစ်နိုင်ပါတယ်။

But bone marrow transplants also come with risks,

ဒါပေမဲ့ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ အစားထိုးကုသမှု ဆီတွင် အန္တရာယ်တွေလည်း ရှိတတ်တယ်။

including graft-versus-host disease.

အိမ်ရှင်ကို ဆန့်ကျင်လိုတဲ့ အစားထိုးကုသမှု ပါဝင်နိုင်တယ်။

It happens when the immune system generated by the donor cells

အလှူရှင်ရဲ့ ဆဲလ်များမှ ထုတ်လုပ်ပေးလိုက်တဲ့ ကိုယ်ခံစွမ်းစနစ်က

attacks the patient’s organs.

ယ်တွင်းအင်္ဂါများကို တိုက်ခိုက်နိုင်တာကို ဆိုလိုပါတယ်။

This life-threatening condition occurs in about 30–50% of patients

အသက်အတွက် အန္တရာယ်များတဲ့ ဒီလို အခြေအနေ မျိုးဟာ လူနာ ၃၀ မှ ၅၀% တို့မှာ ဖြစ်တတ်ပြီး

who receive donor cells from anyone other than an identical twin,

ထပ်တူအမွှာထံမှ မဟုတ်တဲ့ သူထံမှနေပြီး ဆဲလ်တွေ ရယူခဲ့တယ် ဆိုရင်၊

particularly when the stem cells are collected

အထူးသဖြင့် ပင်မဆဲလ်တွေကို ခြင်ဆီထဲမှ မဟုတ်ဘဲ

from the blood as opposed to the bone marrow.

သွေးထဲမှာ စုစည်းယူခဲ့ရင် ဖြစ်တတ်ပါတယ်။

Patients may take immunosuppressant medications

အဲဒီလို လက်ခံသူကို အလှူရှင်ရဲ့ ကိုယ်ခံ စနစ်မှ မတိုက်ခိုက်ဖို့

or certain immune cells may be removed from the donated sample

လူနာကို immunosuppressant ဆေးကို ပေးသောက် နိုင်သလို လှူခဲ့တဲ့ ကိုယ်ခံစနစ် ဆဲလ်အချို့

in order to reduce the risk of graft-versus-host disease.

ဖယ်ရှားပစ်လျက် အထက်ပါ အန္တရာယ်ကို လျှော့ချဖို့ ကြိုးစားနိုင်တယ်။

But even if a patient avoids graft-versus-host disease,

လူနာဟာ အစားထိုးပေးမှုကြောင့် တိုက်ခိုက် ခံရမှုကို ရှောင်ရှားနိုင်ခဲ့တောင်မှ၊

their immune system may reject the donor cells.

သူ့ကိုယ်ခံစွမ်းစနစ်က အလှူရှင်ရဲ့ ဆဲလ်တွေကို ငြင်းပယ်နိုင်တယ်။

So it’s crucial to find the best match possible in the first place.

ဒီတော့ ဦးစွာ အကောင်းဆုံးနည်းကို တိုက်ဆိုင် စစ်ဆေးထို့ကြည့်ရန် အရေးကြီးပါတယ်။

Key regions of the genetic code determine how the immune system

မျိုးရိုးဗီဇကုဒ်ရဲ့ အဓိကဒေသများက ကိုယ်ခံစနစ်ကနေပြီး ပြင်မှဆဲလ်တွေကို

identifies foreign cells.

ဖေါ်ထုတ်ပုံကို ဆုံးဖြတ်ပေးပါတယ်။

အဲဒီလို ဒေသများဟာ အလှူရှင်နှင့်လက်ခံသူ တို့ဆီမှာ ဆင်တူသလို ရှိကြပါက၊

If these regions are similar in the donor and the recipient,

the recipient’s immune system is more likely to accept the donor cells.

လက်ခံသူရဲ့ ကိုယ်ခံစနစ်က အလှူရှင်ရဲ့ ဆဲလ်တွေကို လက်ခံဖြစ်ဖို့ များပါတယ်။

Because these genes are inherited, the best matches are often siblings.

ဒီလိုဗီဇများက အမွေဆက်ခံမှု ဖြစ်လို့၊ မွေး ရင်းများကြား တိုက်ဆိုင်မှု အကောင်းဆုံးပါ။

But many patients who need a bone marrow transplant

အများအားဖြင့် ရိုးတွင်းခြင်ဆီ အစားထိုး ကုသဖို့ လိုအပ်မှုတဲ့ လူနာတို့ဟာ

don’t have a matched family member.

လိုက်ဖက်တဲ့ မိသားစုဝင်တွေ မရှိတတ်ကြပါ။

Those patients turn to donor registries of volunteers

အဲဒီလို လူနာတွေဟာ မှတ်ပုံတင်ထားကြတဲ့ စေတနာ့ဝန်ထမ်း

willing to offer their bone marrow.

ရိုးတွင်းခြင်ဆီ လှူဒါန်းလိုသူတို့ဆီ ချဉ်းကပ်ကြရပါတယ်။

All it takes to be on the registry is a cheek swab to test for a genetic match.

ကိုက်ညီမှု ရှိမရှိကို သိရဖို့အတွက် ပါးထံမှ ခြစ်ယူမှုကို စမ်းသပ်ကြည့်ရန်ပါပဲ။

And in many cases, the donation itself

အများအားဖြင့် အရိုးခြင်ဆီကို ပေးလှူမှုဟာ

isn’t much more complicated than giving blood.

သွေးကို ပေးလှူမှုထက် ပိုမခက်ခဲပါဘူး။

It’s a way to save someone’s life

ဒါဟာဖြင့် တစ်ယောက်ယောက်ရဲ့ အသက်ကို

လုံးဝအသစ် ပြန်လည်ပေါ်ထွန်းလာမယ့် ရင်းမြစ်ဖြင့် ကယ်တင်ပေးနိုင်တဲ့ နည်းပါ။

with a resource that’s completely renewable.