How bones make blood - Melody Smith

Tłumaczenie: Marcin Głodziak Korekta: Agnieszka Fijałkowska

At any given moment, trillions of cells are traveling through your blood vessels,

W każdej chwili w krwiobiegu przemieszczają się tryliony komórek,

sometimes circling the body in just one minute.

czasem okrążają ciało w ciągu minuty.

Each of these cells has its origins deep in your bones.

Każda z nich powstała głęboko we wnętrzu kości.

Bones might seem rock-solid, but they’re actually quite porous inside.

Kości wydają się twarde jak kamień, ale wewnątrz są dość porowate.

Large and small blood vessels enter through these holes.

Większe i mniejsze naczynia krwionośne wnikają przez te szpary.

And inside most of the large bones of your skeleton is a hollow core

Większość dużych kości ma wgłębienie w środku

filled with soft bone marrow.

wypełnione miękkim szpikiem kostnym.

Marrow contains fat and other supportive tissue,

Szpik zawiera tłuszcz i inne tkanki pomocnicze,

but its most essential elements are blood stem cells.

ale najważniejszym składnikiem szpiku są komórki macierzyste krwi.

These stem cells are constantly dividing.

Te komórki stale się dzielą.

They can differentiate into red blood cells,

Mogą się różnicować na czerwone krwinki,

white blood cells, and platelets,

białe krwinki i płytki krwi.

and send about hundreds of billions of new blood cells

Setki miliardów tych składników krwi

into circulation every day.

co dzień zaczyna swój obieg w organizmie.

These new cells enter the bloodstream

Nowe komórki dostają się do krwiobiegu

through holes in small capillaries in the marrow.

poprzez niewielkie szczeliny naczyń włosowatych szpiku.

Through the capillaries,

Przenikają przez nie do większych naczyń

they reach larger blood vessels and exit the bone.

i opuszczają wnętrze kości.

Jeśli coś złego dzieje się z krwią,

If there’s a problem with your blood,

there’s a good chance it can be traced back to the bone marrow.

jest duże prawdopodobieństwo, że szpik kostny szwankuje.

Blood cancers often begin with genetic mutations in the stem cells.

Nowotwory krwi często wynikają z mutacji komórek macierzystych.

The stem cells themselves are not cancerous,

Komórki macierzyste krwi nie są rakotwórcze same w sobie,

but these mutations can interfere with the process of differentiation

ale mutacje mogą zaburzyć proces różnicowania

and result in malignant blood cells.

i wywołać złośliwe nowotwory krwi.

So for patients with advanced blood cancers like leukemia and lymphoma,

Dlatego na zaawansowane nowotwory krwi, takie jak białaczka czy chłoniak,

the best chance for a cure is often an allogeneic bone marrow transplant,

najskuteczniejszym lekarstwem może być allogeniczny przeszczep szpiku:

which replaces the patient’s bone marrow with a donor’s.

szpik pacjenta zastępuje się szpikiem dawcy.

Here’s how it works.

Działa to następująco.

First, blood stem cells are extracted from the donor.

Najpierw pobiera się komórki macierzyste krwi od dawcy.

Most commonly,

Najczęściej filtruje się je przez maszynę,

blood stem cells are filtered out of the donor’s bloodstream

by circulating the blood through a machine

that separates it into different components.

która dzieli pobraną krew na poszczególne składniki.

In other cases, the marrow is extracted directly

W innym przypadku szpik pobiera się za pomocą igły

from a bone in the hip, the iliac crest, with a needle.

bezpośrednio z talerza kości biodrowej.

Meanwhile, the recipient prepares for the transplant.

W międzyczasie biorca przygotowuje się na przeszczep.

High doses of chemotherapy or radiation kill the patient’s existing marrow,

Intensywna chemioterapia i naświetlania niszczą szpik chorego,

destroying both malignant cells and blood stem cells.

usuwając zarówno komórki nowotworowe, jak i komórki macierzyste krwi.

This also weakens the immune system,

Osłabiają też układ odpornościowy,

making it less likely to attack the transplanted cells.

żeby nie atakował przeszczepionych komórek.

Then the donor cells are infused into the patient’s body through a central line.

Później komórki dawcy wprowadza się do ciała biorcy przez wkłucie centralne.

They initially circulate in the recipient’s peripheral bloodstream,

Początkowo krążą w dużym krwiobiegu biorcy,

but molecules on the stem cells, called chemokines, act as homing devices

ale chemokiny, części komórek macierzystych,

działają jak nawigacja i wkrótce dostarczają nowe komórki do szpiku.

and quickly traffic them back to the marrow.

Over the course of a few weeks,

Po kilku tygodniach zaczynają się dzielić

they begin to multiply and start producing new, healthy blood cells.

i wytwarzać nową, zdrową krew.

Just a small population of blood stem cells

Nawet niewielka liczba komórek macierzystych krwi

can regenerate a whole body’s worth of healthy marrow.

może odtworzyć naturalną ilość szpiku.

A bone marrow transplant can also lead to something

Przeszczep szpiku może też prowadzić

called graft-versus-tumor activity,

do tak zwanego efektu "przeszczep kontra nowotwór",

when new immune cells generated by the donated marrow

kiedy komórki odpornościowe, wytwarzane przez przeszczepiony szpik

can wipe out cancer cells the recipient’s original immune system couldn’t.

usuwają komórki nowotworowe, czego nie mógł dokonać układ biorcy.

This phenomenon can help eradicate stubborn blood cancers.

To zjawisko pomaga pozbyć się złośliwych nowotworów krwi.

But bone marrow transplants also come with risks,

Jednak przeszczepy szpiku są ryzykowne,

including graft-versus-host disease.

bo może dojść do efektu "przeszczep kontra biorca".

It happens when the immune system generated by the donor cells

Pojawia się, gdy komórki odpornościowe dawcy

attacks the patient’s organs.

atakują organy biorcy.

This life-threatening condition occurs in about 30–50% of patients

Ten stan zagrażający życiu pojawia się w 30-50% przeszczepów,

who receive donor cells from anyone other than an identical twin,

gdy szpik nie pochodzi od genetycznego bliźniaka,

particularly when the stem cells are collected

szczególnie gdy komórki macierzyste

from the blood as opposed to the bone marrow.

pobrano z krwi, a nie ze szpiku.

Patients may take immunosuppressant medications

Pacjenci mogą przyjmować leki osłabiające odporność,

or certain immune cells may be removed from the donated sample

lub można usunąć z materiału dawcy niektóre komórki odpornościowe,

in order to reduce the risk of graft-versus-host disease.

żeby zredukować ryzyko konfliktu odpornościowego.

But even if a patient avoids graft-versus-host disease,

Nawet jeśli chory próbuje go uniknąć,

their immune system may reject the donor cells.

jego układ odpornościowy może odrzucić komórki dawcy.

So it’s crucial to find the best match possible in the first place.

Dlatego ważne jest, żeby dawcę i biorcę dopasować do siebie jak najdokładniej.

Key regions of the genetic code determine how the immune system

Pewne części kodu genetycznego określają,

jak układ odpornościowy zareaguje na obce komórki.

identifies foreign cells.

If these regions are similar in the donor and the recipient,

Jeśli one są identyczne u dawcy i biorcy,

the recipient’s immune system is more likely to accept the donor cells.

jest większa szansa, że nie nastąpią powikłania.

Because these genes are inherited, the best matches are often siblings.

Dzięki dziedziczeniu genów najczęściej rodzeństwo jest najbardziej podobne.

But many patients who need a bone marrow transplant

Jednak wielu pacjentów oczekujących na przeszczep

don’t have a matched family member.

nie ma członka rodziny mogącego być dawcą.

Those patients turn to donor registries of volunteers

Czekają wtedy na dawcę niespokrewnionego,

willing to offer their bone marrow.

gotowego oddać swój szpik.

All it takes to be on the registry is a cheek swab to test for a genetic match.

Do rejestracji w bazie dawców potrzeba tylko wymazu z policzka.

And in many cases, the donation itself

W wielu przypadkach oddanie szpiku

isn’t much more complicated than giving blood.

nie jest trudniejsze od oddania krwi.

It’s a way to save someone’s life

Tak się ratuje życie ludzkie,

with a resource that’s completely renewable.

oddając substancję, która się całkowicie odnawia.