How bones make blood - Melody Smith

Çeviri: Can Boysan Gözden geçirme: Saliha Karatepeli

At any given moment, trillions of cells are traveling through your blood vessels,

Her an trilyonlarca hücre kan damarlarınız boyunca dolaşıyor,

sometimes circling the body in just one minute.

bazen de vücudunuzun çevresini sadece bir dakikada dolaşıyor.

Each of these cells has its origins deep in your bones.

Bu hücrelerin her birinin kemiklerinizde kökleri var.

Bones might seem rock-solid, but they’re actually quite porous inside.

Kemikler taş gibi sağlam görünebilir ama esasında oldukça gözenekliler.

Large and small blood vessels enter through these holes.

Geniş ve dar kan damarları bu oyuklardan içeri girerler.

And inside most of the large bones of your skeleton is a hollow core

İskeletinizdeki birçok büyük kemiğin içinde

filled with soft bone marrow.

yumuşak kemik iliğiyle dolu oyuk bir çekirdeği vardır.

İlik, yağdan ve başka birçok destekleyici dokudan oluşur

Marrow contains fat and other supportive tissue,

but its most essential elements are blood stem cells.

ama en önemli parçası kan kök hücreleridir.

These stem cells are constantly dividing.

Bu kök hücreler sürekli bölünürler,

They can differentiate into red blood cells,

kırmızı kan hücrelerine, beyaz kan hücrelerine

white blood cells, and platelets,

ve trombositlere dönüşebilir,

and send about hundreds of billions of new blood cells

her gün yüz milyarlarca yeni kan hücresini

into circulation every day.

kan dolaşımına dahil edebilirler.

These new cells enter the bloodstream

Bu yeni hücreler,

iliğin içindeki küçük kılcal damarlardaki

through holes in small capillaries in the marrow.

oyuklar yoluyla kan dolaşımına girerler.

Through the capillaries,

Kılcal damarlar yoluyla

they reach larger blood vessels and exit the bone.

daha geniş kan damarlarına ulaşırlar ve kemiği terk ederler.

Eğer kanınızda bir sorun varsa bu durumun izinin

If there’s a problem with your blood,

there’s a good chance it can be traced back to the bone marrow.

kemik iliğine kadar takip edilebilme fırsatı vardır.

Blood cancers often begin with genetic mutations in the stem cells.

Kan kanserleri genellikle kök hücrelerdeki mutasyonlardan dolayı meydana gelir.

The stem cells themselves are not cancerous,

Kök hücrelerinin kendisi aslında kanserli değildir

but these mutations can interfere with the process of differentiation

ama bu mutasyonlar başkalaşım sürecini engelleyebilir

and result in malignant blood cells.

ve kötü huylu kan hücreleri oluşmasına yol açabilirler.

So for patients with advanced blood cancers like leukemia and lymphoma,

Bu yüzden, lösemi ve lenfoma gibi ileri evre kan kanseri hastaları için

the best chance for a cure is often an allogeneic bone marrow transplant,

en iyi tedavi fırsatı genellikle allojeneik kemik iliği naklidir,

which replaces the patient’s bone marrow with a donor’s.

bu nakil hastanın kemik iliği ile donörün kemik iliğini değiştirir.

Here’s how it works.

Süreç şu şekilde gerçekleşir:

First, blood stem cells are extracted from the donor.

İlk olarak, kan kök hücreleri donörden alınır.

Most commonly,

En yaygın olarak,

blood stem cells are filtered out of the donor’s bloodstream

kan kök hücreleri, farklı bileşenleri ayıran

by circulating the blood through a machine

bir makine yoluyla kanı dolaştırarak

that separates it into different components.

donörün kan dolaşımından süzülür.

In other cases, the marrow is extracted directly

Diğer durumlarda ise, ilik doğrudan iğneyle

from a bone in the hip, the iliac crest, with a needle.

kalçadaki iliak krest denen bir kemikten alınır.

Meanwhile, the recipient prepares for the transplant.

O sırada, alıcı nakil için hazırlanır.

High doses of chemotherapy or radiation kill the patient’s existing marrow,

Yüksek doz kemoterapi veya radyasyon hastanın mevcut iliğini,

destroying both malignant cells and blood stem cells.

kötü huylu hücreleri ve kan kök hücrelerini öldürür.

This also weakens the immune system,

Bu durum, nakledilen hücrelere saldırı olasılığını düşürerek

making it less likely to attack the transplanted cells.

bağışıklık sistemini de zayıflatır.

Then the donor cells are infused into the patient’s body through a central line.

Sonra donörün hücreleri, ana hat yoluyla hastanın vücuduna nakledilir.

They initially circulate in the recipient’s peripheral bloodstream,

İlk olarak hücreler, alıcının çevresel kan dolaşımında yayılır

but molecules on the stem cells, called chemokines, act as homing devices

ama kök hücrelerdeki kemokin denen moleküller,

hedef yönlendirme cihazı gibi hareket ederler

and quickly traffic them back to the marrow.

ve kök hücreleri süratle iliğe yöneltirler.

Over the course of a few weeks,

Birkaç hafta süresince,

they begin to multiply and start producing new, healthy blood cells.

kök hücreler çoğalmaya başlarlar, yeni ve sağlıklı hücreler üretirler.

Just a small population of blood stem cells

Kan kök hücrelerinin sadece az bir kısmı

can regenerate a whole body’s worth of healthy marrow.

bütün vücuda yetecek kadar sağlıklı iliği yeniden üretebilir.

A bone marrow transplant can also lead to something

Bir kemik iliği nakli,

graft versus tümör faaliyeti denen bir şeye de yol açabilir,

called graft-versus-tumor activity,

when new immune cells generated by the donated marrow

bağışlanan ilikten üretilen yeni immün hücreler

can wipe out cancer cells the recipient’s original immune system couldn’t.

kanser hücrelerini yok edebilirken,

alıcının orijinal bağışıklık sistemi bunu yapamaz.

This phenomenon can help eradicate stubborn blood cancers.

Bu hadise inatçı kan kanserlerini yok etmeye yardımcı olabilir.

But bone marrow transplants also come with risks,

Fakat kemik iliği nakli, risklerle birlikte gelir,

including graft-versus-host disease.

buna graft versus host hastalığı dahildir.

It happens when the immune system generated by the donor cells

Donörün hücrelerinden üretilen bağışıklık sistemi,

hastanın organlarına saldırdığında bu durum meydana gelir.

attacks the patient’s organs.

This life-threatening condition occurs in about 30–50% of patients

Hayatı tehdit eden bu durum, tek yumurta ikizleri dışında

herhangi birinden donör hücresi alan hastaların %30'u ile %50'sinde görülür

who receive donor cells from anyone other than an identical twin,

particularly when the stem cells are collected

ve özellikle kök hücreler,

from the blood as opposed to the bone marrow.

kemik iliği yerine kandan alındığında meydana gelir.

Patients may take immunosuppressant medications

Hastalar, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç tedavileri alabilirler

or certain immune cells may be removed from the donated sample

veya belirli immün hücreler,

graft versus host hastalığı riskini azaltmak için

in order to reduce the risk of graft-versus-host disease.

bağışlanan örneklerden çıkarılabilir.

But even if a patient avoids graft-versus-host disease,

Ama bir hasta, graft versus host hastalığından kurtulsa bile

their immune system may reject the donor cells.

bağışıklık sistemi donör hücrelerini reddedebilir.

So it’s crucial to find the best match possible in the first place.

Yani, öncelikle en uyumlu kişiyi bulmak çok önemlidir.

Key regions of the genetic code determine how the immune system

Genetik kodların temel bölgeleri, bağışıklık sisteminin yabancı hücreleri

identifies foreign cells.

nasıl tanımladığını belirler.

If these regions are similar in the donor and the recipient,

Eğer bu bölgeler, donör ile alıcıda benzer ise

the recipient’s immune system is more likely to accept the donor cells.

alıcının bağışıklık sisteminin,

donör hücreleri kabul etmesi daha muhtemeldir.

Because these genes are inherited, the best matches are often siblings.

Bu genler kuşaktan kuşağa aktarıldığından dolayı

en iyi eşleşmeler sıklıkla kardeşler arasında olur.

But many patients who need a bone marrow transplant

Fakat kemik iliği nakline ihtiyacı olan birçok hastanın

don’t have a matched family member.

uyumlu bir aile bireyi yoktur.

Those patients turn to donor registries of volunteers

Bu hastalar, kemik iliği vermek isteyen

willing to offer their bone marrow.

gönüllü donör kayıtlarına başvururlar.

All it takes to be on the registry is a cheek swab to test for a genetic match.

Kaydolmak için gereken tek şey,

genetik uyum testi için yanak içinden örnek almaktır.

And in many cases, the donation itself

Birçok durumda, bağış yapmak

isn’t much more complicated than giving blood.

kan vermekten daha çetrefilli değildir.

It’s a way to save someone’s life

Bu, tamamen yenilenebilen bir kaynak yoluyla

with a resource that’s completely renewable.

birisinin hayatını kurtarmanın bir yoludur.