How bones make blood - Melody Smith

Translator: Nguyên Vương Reviewer: Nguyen Quoc Khanh Phan

At any given moment, trillions of cells are traveling through your blood vessels,

Mỗi giây phút trôi qua, có hàng nghìn tỷ tế bào di chuyển trong mạch máu của bạn,

sometimes circling the body in just one minute.

đôi khi chúng hoàn thành vòng tuần hoàn chỉ trong một phút.

Each of these cells has its origins deep in your bones.

Mỗi tế bào ấy đều có nguồn gốc từ sâu bên trong xương của bạn.

Bones might seem rock-solid, but they’re actually quite porous inside.

Xương có vẻ cứng như đá, nhưng thực chất lại có khá nhiều lỗ rỗng.

Large and small blood vessels enter through these holes.

Các mạch máu lớn nhỏ đi qua các lỗ rỗng này.

And inside most of the large bones of your skeleton is a hollow core

Và bên trong đa số các xương lớn trong cơ thể bạn đều có lõi rỗng

filled with soft bone marrow.

chứa tủy xương.

Marrow contains fat and other supportive tissue,

Tủy sống gồm mỡ và các mô nâng đỡ,

but its most essential elements are blood stem cells.

nhưng yếu tố quan trọng nhất là nó gồm các tế bào gốc tạo máu.

These stem cells are constantly dividing.

Những tế bào gốc này liên tục phân chia.

They can differentiate into red blood cells,

Chúng có thể phát triển thành hồng cầu,

white blood cells, and platelets,

bạch cầu, và tiểu cầu,

and send about hundreds of billions of new blood cells

và đưa khoảng hàng trăm tỷ tế bào máu mới

into circulation every day.

vào lưu thông mỗi ngày.

These new cells enter the bloodstream

Những tế bào mới này đi vào mạch máu

through holes in small capillaries in the marrow.

thông qua các lỗ trong các mao mạch trong tủy xương.

Through the capillaries,

Bằng các mao mạch,

they reach larger blood vessels and exit the bone.

chúng tiến tới những mạch máu lớn hơn và rời khỏi xương.

If there’s a problem with your blood,

Nếu máu của bạn có vấn đề,

there’s a good chance it can be traced back to the bone marrow.

có khả năng nguyên nhân nằm ở tủy xương.

Blood cancers often begin with genetic mutations in the stem cells.

Bệnh ung thư máu thường xuất phát từ đột biến gen ở tế bào gốc.

The stem cells themselves are not cancerous,

Bản thân tế bào gốc không bị ung thư,

but these mutations can interfere with the process of differentiation

nhưng sự đột biến có thể can thiệp vào quá trình phân chia tế bào

and result in malignant blood cells.

và hình thành các tế bào máu ác tính.

So for patients with advanced blood cancers like leukemia and lymphoma,

Vậy nên với bệnh nhân mắc các bệnh ung thư máu trắng và lymphoma,

the best chance for a cure is often an allogeneic bone marrow transplant,

cơ may chữa khỏi sẽ đến từ việc dị ghép tủy xương,

which replaces the patient’s bone marrow with a donor’s.

tức là thay tủy xương của bệnh nhân bằng tủy xương của người hiến tặng.

Here’s how it works.

Quá trình này hoạt động như sau.

First, blood stem cells are extracted from the donor.

Đầu tiên, các tế bào gốc tạo máu được chiết xuất từ người cho.

Most commonly,

Thông thường,

blood stem cells are filtered out of the donor’s bloodstream

tế bào gốc tạo máu được lọc ra khỏi máu của người cho

by circulating the blood through a machine

bằng cách cho máu lưu thông qua một cái máy

that separates it into different components.

dùng để tách máu thành nhiều thành phần.

In other cases, the marrow is extracted directly

Ở một số trường hợp, tủy xương được chiết xuất trực tiếp

from a bone in the hip, the iliac crest, with a needle.

bằng kim từ một loại xương bên hông, đó là mào chậu,

Meanwhile, the recipient prepares for the transplant.

Trong lúc đó, người nhận tủy sẽ chuẩn bị cho quá trình cấy ghép.

High doses of chemotherapy or radiation kill the patient’s existing marrow,

Những liều hóa trị và xạ trị mạnh sẽ tiêu diệt tủy xương cũ của bệnh nhân,

destroying both malignant cells and blood stem cells.

phá hủy cả các tế bào ác tính và các tế bào gốc tạo máu.

This also weakens the immune system,

Điều này cũng làm suy yếu hệ miễn dịch,

making it less likely to attack the transplanted cells.

giúp giảm nguy cơ đào thải các tế bào được cấy ghép.

Then the donor cells are infused into the patient’s body through a central line.

Sau đó tế bào của người cho được truyền cho bệnh nhân bằng tĩnh mạch trung tâm.

They initially circulate in the recipient’s peripheral bloodstream,

Các tế bào ban đầu tuần hoàn ngoại biên cơ thể người nhận,

but molecules on the stem cells, called chemokines, act as homing devices

rồi các phân tử trong tế bào gốc, gọi là chemokine, đóng vai trò dẫn đường

and quickly traffic them back to the marrow.

và nhanh chóng dẫn các tế bào về tủy xương.

Over the course of a few weeks,

Trong khoảng vài tuần,

they begin to multiply and start producing new, healthy blood cells.

chúng bắt đầu phân chia và sản sinh những thế bào máu mới và khỏe mạnh.

Just a small population of blood stem cells

Chỉ cần một phần nhỏ các tế bào gốc tạo máu

can regenerate a whole body’s worth of healthy marrow.

cũng có thể tạo ra lượng tủy xương lành mạnh cho cả cơ thể.

A bone marrow transplant can also lead to something

Một cuộc cấy ghép tủy xương có thể dẫn đến hiện tượng

called graft-versus-tumor activity,

graft-versus-tumor (tạm dịch: tế bào ghép chống lại khối u),

when new immune cells generated by the donated marrow

khi các tế bào miễn dịch được tạo ra từ tủy xương người cho

can wipe out cancer cells the recipient’s original immune system couldn’t.

có thể loại bỏ các tế bào ung thư mà hệ miễn dịch người nhận không loại bỏ được.

This phenomenon can help eradicate stubborn blood cancers.

Hiện tượng này sẽ giúp trừ khử những căn bệnh ung thư máu quái ác.

But bone marrow transplants also come with risks,

Nhưng việc cấy ghép tủy xương cũng có những rủi ro,

including graft-versus-host disease.

bao gồm chứng graft-versus-host (tế bào ghép chống lại chủ).

It happens when the immune system generated by the donor cells

Điều này xảy ra khi hệ miễn dịch được tạo ra từ tế bào người cho

attacks the patient’s organs.

tấn công các cơ quan của người nhận.

This life-threatening condition occurs in about 30–50% of patients

Hiện tượng nguy hiểm đến tính mạng này xảy ra với khoảng 30-50% bệnh nhân

who receive donor cells from anyone other than an identical twin,

nhận tế bào hiến tặng từ ai đó không phải là song sinh của mình,

particularly when the stem cells are collected

cụ thể là khi các tế bào gốc được chiết xuất

from the blood as opposed to the bone marrow.

từ máu thay vì từ tủy xương.

Patients may take immunosuppressant medications

Bệnh nhân có thể uống thuốc ức chế miễn dịch

or certain immune cells may be removed from the donated sample

hoặc có thể bỏ đi một số tế bào miễn dịch từ mẫu hiến tặng

in order to reduce the risk of graft-versus-host disease.

để giảm nguy cơ mắc phải chứng "tế bào ghép chống lại chủ".

But even if a patient avoids graft-versus-host disease,

Nhưng cho dù bệnh nhân không mắc chứng "tế bào ghép chống lại chủ",

their immune system may reject the donor cells.

hệ miễn dịch của họ cũng có khả năng đào thải tế bào ghép.

So it’s crucial to find the best match possible in the first place.

Vì vậy điều quan trọng là tìm được người hiến tặng phù hợp nhất có thể.

Key regions of the genetic code determine how the immune system

Những vùng chủ chốt của mã di truyền quyết định cách hệ miễn dịch

identifies foreign cells.

nhận dạng các tế bào lạ.

If these regions are similar in the donor and the recipient,

Nếu những vùng này ở người hiến tặng và người nhận giống nhau,

the recipient’s immune system is more likely to accept the donor cells.

hệ miễn dịch của người nhận ít có khả năng đào thải tế bào ghép hơn.

Because these genes are inherited, the best matches are often siblings.

Do các gen này được di truyền, nên người hiến tặng phù hợp thường là anh chị em.

But many patients who need a bone marrow transplant

Thế nhưng nhiều bệnh nhân cần cấy ghép tủy xương

don’t have a matched family member.

thường không có người thân phù hợp.

Those patients turn to donor registries of volunteers

Những bệnh nhân này sẽ cần những người hiến tặng tình nguyện

willing to offer their bone marrow.

cho đi tủy xương của mình.

All it takes to be on the registry is a cheek swab to test for a genetic match.

Việc đăng kí hiến chỉ cần lấy mẫu nước bọt trong má để tìm gen phù hợp.

And in many cases, the donation itself

Và trong nhiều trường hợp, việc hiến tặng

isn’t much more complicated than giving blood.

không phức tạp hơn một lần hiến máu.

It’s a way to save someone’s life

Đây là một cách để cứu người

with a resource that’s completely renewable.

với một nguồn cung hoàn toàn có thể hồi phục lại.