What is a coronavirus? - Elizabeth Cox

Translator: Reviewer: Marla Munkh-Achit

For almost a decade, scientists chased the source of a deadly new virus

Эрдэмтэд үхлийн аюултай шинэ вирусийн эх үүсвэрийг арваад жил

through China’s tallest mountains and most isolated caverns.

Хятадын өндөр уулс, нууцлагдмал агуйгаар хайв.

They finally found it here: in the bats of Shitou Cave.

Эцэст нь хайж байсан зүйлээ олсон нь

Шитоу агуйн сарьсан багваахай байлаа.

The virus in question was a coronavirus

Өнөөх вирус нь 2003 онд

that caused an epidemic of severe acute respiratory syndrome,

амьсгалын замын цочмог өвчин болох

or SARS, in 2003.

SARS-ыг үүсгэсэн коронавирус байв.

Coronaviruses are a group of viruses

Коронавирус нь титэм шиг уургаар бүрхэгдсэн

covered in little protein spikes that look like a crown—

вирусын бүлэг бөгөөд Латин хэлээр

or "corona" in Latin.

“corona” буюу титэм гэж нэрлэгдсэн.

There are hundreds of known coronaviruses.

Бидний мэдэх 100 гаруй коронавирус байгаагаас

Seven of them infect humans, and can cause disease.

долоо нь хүнд халдварлаж, өвчин үүсгэдэг.

The coronavirus SARS-CoV causes SARS, MERS-CoV causes MERS,

SARS-Cov SARS, MERS-CoV MERS

and SARS-CoV-2 causes the disease COVID-19.

SAR-CoV-2 нь Covid-19 өвчнийг үүсгэдэг байна.

Of the seven human coronaviruses, four cause colds,

Хүнд халддаг долоон вирусийн дөрөв нь томуу ба

mild, highly contagious infections of the nose and throat.

хамар хоолойн өндөр халдварт өвчин үүсгэдэг.

Two infect the lungs, and cause much more severe illnesses.

Хоёр нь уушгинд халдварлаж хүнд өвчлөлд хүргэнэ.

The seventh, which causes COVID-19, has features of each:

COVID-19-н үүсгэгч болох долоо дах вирус нь

it spreads easily, but can severely impact the lungs.

хурдан тархаж, уушгинд нөлөөлдөг онцлогтой.

When an infected person coughs, droplets containing the virus spray out.

Халдвартай хүн ханиахад вирустэй дуслууд агаарт цацагдана.

The virus can infect a new person when the droplets enter their nose or mouth.

Вирус ингэж өөр хүний хамар, амаар халдварлана.

Coronaviruses transmit best in enclosed spaces,

Коронавирус хүмүүс хоорондоо ойр байдаг

where people are close together.

битүү орчинд илүүтэй дамждаг.

Cold weather keeps their delicate casing from drying out,

Хүйтэн цаг агаар вирусын бүрхүүл хатахаас хамгаалж

enabling the virus to survive for longer between hosts,

илүү удаан амьдрахад тусладаг бол

while UV exposure from sunlight may damage it.

нарны хэт ягаан туяа вирусыг гэмтээдэг.

These seasonal variations matter more for established viruses.

Улирлын хэлбэлзэл вируст маш чухал.

But because no one is yet immune to a new virus,

Гэхдээ бидэнд шинэ вирусийн дархлаа байхгүй тул

it has so many potential hosts that it doesn’t need ideal conditions to spread.

вируст тархах тохиромжтой нөхцлүүд хэрэггүй.

In the body, the protein spikes embed in the host’s cells and fuse with them—

Вирусын уургууд биед ормогц эсэд наалдаж

enabling the virus to hijack the host cell’s machinery

өөрийн генийг давтан үйлдвэрлэхийн тулд

to replicate its own genes.

эсийн бүтцийг ашигладаг.

Coronaviruses store their genes on RNA.

Коронавирус удамшлын мэдээллээ РНХ-д хадгална.

All viruses are either RNA viruses or DNA viruses.

Бүх вирус РНХ эсвэл ДНХ вирус байдаг.

RNA viruses tend to be smaller, with fewer genes,

РНХ вирус нь олон биед халдварлаж

meaning they infect many hosts and replicate quickly in those hosts.

хурдан үрждэг жижиг, цөөн тооны гентэй.

In general, RNA viruses don’t have a proofreading mechanism,

РНХ бүхий вируст ДНХ бүхий вирус шиг

whereas DNA viruses do.

хянах механизм гэж байдаггүй.

So when an RNA virus replicates,

Иймд РНХ бүхий вирус үржихдээ

it’s much more likely to have mistakes called mutations.

мутацид орох магадлал өндөр байдаг.

Many of these mutations are useless or even harmful.

Эдгээр мутаци нь ашиггүй эсвэл бүр хор хөнөөлтэй байдаг.

But some make the virus better suited for certain environments—

Гэвч зарим нь вирустыг тодорхой орчинд

like a new host species.

илүү тохиромжтой болгодог.

Epidemics often occur when a virus jumps from animals to humans.

Эпидемик нь вирус амьтнаас хүнд халдахад тохиолддог.

This is true of the RNA viruses that caused

Энэ Эбола, Зика, SARS ба Ковид-19 цар тахлыг

the Ebola, Zika, and SARS epidemics, and the COVID-19 pandemic.

үүсгэсэн РНХ бүхий вирусын мөн чанар юм.

Once in humans, the virus still mutates—

Хүний биед ороод вирус мутацид орсоор байдаг ба

usually not enough to create a new virus,

шинэ вирус үүсэхэд хангалттай биш ч

but enough to create variations, or strains, of the original one.

анхны вирусээс салаалсан, шинэ хувилбарууд үүсгэдэг.

Coronaviruses have a few key differences from most RNA viruses.

Коронавирус нь бусад РНХ бүхий вирусуудаас ялгаатай.

They’re some of the largest, meaning they have the most genes.

Тэд илүү том, бөгөөд олон гентэй.

That creates more opportunity for harmful mutations.

Энэ нь илүү хор хөнөөлтэй мутациуд үүсгэдэг.

To counteract this risk, coronaviruses have a unique feature:

Энэ эрсдлийг бууруулахын тулд коронавирус нь

an enzyme that checks for replication errors and corrects mistakes.

хуваагдлын алдааг засдаг өөрийн онцлогтой байдаг юм.

This makes coronaviruses much more stable,

Энэ нь вирусийг тогтвортой, бусад РНХ бүхий вирусээс

with a slower mutation rate, than other RNA viruses.

удаан мутацитай болгодог.

While this may sound formidable,

Энэ аймшигтай сонсогдож магадгүй ч

the slow mutation rate is actually a promising sign

удаан мутаци нь тэднийг аюулгүй болгоход

when it comes to disarming them.

илүү сайны тэмдэг юм.

After an infection, our immune systems can recognize germs

Халдварын дараа бидний дархлааны систем вирусыг таньж

and destroy them more quickly if they infect us again

ахиж халдварлахаас өмнө устгадаг.

so they don’t make us sick.

Хэрэв ахин халдварлавал, бид өвдөхгүй.

But mutations can make a virus less recognizable to our immune systems—

Гэвч мутаци нь вирусийг дархлааны системд

and therefore more difficult to fight off.

таниулдаггүй ба тэмцэхэд илүү хэцүү болгодог.

They can also make antiviral drugs and vaccines less effective,

Тэд вирусийн эсрэг эм, вакцины үр дүнг бууруулдаг

because they’re tailored very specifically to a virus.

учир нь эдгээр нь тодорхой вируст тохирсон байдаг.

That’s why we need a new flu vaccine every year—

Томуугийн вирус маш хурдан мутацид ордог учир

the influenza virus mutates so quickly that new strains pop up constantly.

бидэнд жил бүр томуугийн шинэ вакцин хэрэг болдог.

The slower mutation rate of coronaviruses means

Коронавирусийн удаан мутаци нь халдвар авснаас хойш

our immune systems, drugs, and vaccines

might be able to recognize them for longer after infection,

удаан хугацаанд бидний дархлаа, эм, вакцин

and therefore protect us better.

вирусыг танисаар байж, биднийг илүү хамгаална.

Still, we don’t know how long our bodies remain immune to different coronaviruses.

Гэвч бид бусад коронавирусын эсрэг хэр удаан дархлаатай байхыг мэдэхгүй.

There’s never been an approved treatment or vaccine for a coronavirus.

Коронавируст батлагдсан эмчилгээ, вакцин гэж байгаагүй.

We haven’t focused on treating the ones that cause colds,

Ханиад үүсгэдэг вирусыг эмчлэхэд бид анхаарч байгаагүй.

and though scientists began developing treatments for SARS and MERS,

Эрдэмтэд SARS ба MERS-ийн эмчилгээг хөгжүүлж эхэлсэн ч

the epidemics ended before those treatments completed clinical trials.

эмнэлзүйн туршилтууд тахлаас өмнө дуусчихсан.

As we continue to encroach on other animals’ habitats,

Бид бусад амьтдын амьдрах орчинд заналхийлсээр байвал

some scientists say a new coronavirus jumping to humans is inevitable—

шинэ коронавирус хүмүүст халдах нь гарцаагүй.

but if we investigate these unknowns, it doesn’t have to be devastating.

Гэвч бид судалж чадвал заавал гамшигаар төгсөх албагүй.