How can we solve the antibiotic resistance crisis? - Gerry Wright

Translator: Ayan Organization Reviewer: Wafa Edris

Antibiotics: behind the scenes, they enable much of modern medicine.

دژە بەکتریاکان: لە پشت دیمەنەکانەوە، دەتوانن شێوازێکی نوێ بدەن بە دەرمان.

We use them to cure infectious diseases,

ئەوانە بۆ چارەسەری نەخۆشییە پەتاییەکان بەکار دەهێنین،

but also to safely facilitate everything from surgery to chemotherapy

هەروەها بۆ ئاسانکاری و سەلامەتی هەموو شتیک لە نەشتەرگەرییەوە بۆ چارەسەری کیمیاوی

to organ transplants.

بۆ چاندنەوەی ئەندام.

Without antibiotics,

بەبێ دژە بەکتریاکان،

even routine medical procedures can lead to life-threatening infections.

تەنانەت کرداری سادەی پزیشکی دەتوانێت ببێتە هۆی هەوکردن و هەڕەشەی لەسەر ژیان دروستبکات

And we’re at risk of losing them.

هەروەها ئێمە لە مەترسیداین لەدەستدانی ئەوانداین.

Antibiotics are chemicals that prevent the growth of bacteria.

دژە بەکتریاکان چەکێکن کە ڕێگری لە گەشەکردنی بەکتریا دەکەن .

Unfortunately, some bacteria have become resistant

بەداخەوە، هەندێک بەکتریا بوون بە ڕێگر

to all currently available antibiotics.

بۆ هەموو ئەو دژە بەکتریایانەی کە ئیستا هەیە.

At the same time, we’ve stopped discovering new ones.

لە هەمان کاتدا، ئێمە لە دۆزینەوەی دانەیەکی نوێ وەستاوین.

Still, there’s hope that we can get ahead of the problem.

هێشتا، هیوایەک هەیە کە دەتوانین لە کێشەکەدا پێش بکەوین.

But first, how did we get into this situation?

بەڵام سەرەتا، چۆن چووینە ناو بارودۆخەکە؟

The first widely used antibiotic was penicillin,

بەکارهێنانی یەکەم دژە بەکتریا بە شێوەیەکی فراوان پەنسلین بوو،

discovered in 1928 by Alexander Fleming.

لە ساڵی ۱۹۲۸ لە لایەن ئەلێکساندەر فلیمین دۆزرایەوە.

In his 1945 Nobel Prize acceptance speech,

لە خەڵاتی نۆبڵی ١٩٤٥ لە وتە پەسەند کراوەکەیدا،

Fleming warned that bacterial resistance had the potential to ruin

فلیمینگ بە ئاگابوو لەوەی بەکتریای بەرگریکار وێرانکارییە شاردراوەکەی

the miracle of antibiotics.

دەرئاسای دژە بەکتریایە

He was right: in the 1940s and 50s,

ئەو ڕاست بوو: لە ساڵی ۱۹٤٠ بۆ ٥٠،

resistant bacteria already began to appear.

بەکتریایی بەرگری دەستی بە دەرکەوتن کرد .

From then until the 1980s,

لەو کات بەدواوە تا ساڵی ١٩٨٠ کانەوە،

pharmaceutical companies countered the problem of resistance

کۆمپانیاکانی دەرمانسازان دووچاری کێشەی بەرگریکردن بوونەوە

by discovering many new antibiotics.

لە ڕێگەی دۆزینەوەی دژە بەکتریای زۆر و نوێ.

At first this was a highly successful— and highly profitable— enterprise.

لە سەرەتادا ئەمە سەرکەوتنێکی بەرز - و قازانجێکی زۆر بوو بۆ کۆمپانیاکان.

Over time, a couple things changed.

دوای ماوەیەک، دوو شت گۆڕان.

Newly discovered antibiotics were often only effective

دۆزینەوەی دژە بەکتریای تازە که کاریگەرییە زۆرەکەی تەنها

for a narrow spectrum of infections,

بۆ تەسکی شەبەنگی ڕووناکی ژەهراویبوونە،

whereas the first ones had been broadly applicable.

لە کاتێکدا یەکەمیان بە شێوەیەکی بەرفراوان جێبەجێ دەکرا.

This isn’t a problem in itself,

ئەوە خۆی کێشە نییە،

but it does mean that fewer doses of these drugs could be sold—

بەڵام مانای ئەوەیە کە ژەمە دەرمانی کەمتر لەو دەرمانانە دەتوانرا بفرۆشرێن-

making them less profitable.

دروست کردنیان قازانجێکی کەمی هەبوو.

In the early days, antibiotics were heavily overprescribed,

لە سەرەتای دۆزینەوەیاندا، دژە بەکتریاکان زۆر بە بەرزی وەسف دەکرێن،

including for viral infections they had no effect on.

وەک ڤایرۆسی هەوکردنەکان کە کاریگەرییان لەسەر نەبوو.

Scrutiny around prescriptions increased, which is good, but also lowered sales.

پشکنین لە دەوری ڕاپۆرتەکان بەرز بوبۆوە شتێکی باش بوو بەڵام دیسان فرۆشتنی نزم

At the same time, companies began to develop more drugs

کردبوو لە هەمان کاتدا کۆمپانیاکان دەستیان بە گەشەپێدانی دەرمانەکان کرد

that are taken over a patient’s lifetime,

وا دەکات تەمەنی نەخۆشەکان درێژ بکات،

like blood pressure and cholesterol medications,

وەک پاڵەپەستۆی خوێن و دەرمانی کۆلیستڕۆڵ،

and later anti-depressants and anti-anxiety medications.

و دواتر دەرمانی هێمنکەرەوەکان و دژە دڵەڕاوکێ.

Because they are taken indefinitely, these drugs more profitable.

لەبەرئەوەی کاتێکی دیارینەکراو دەگرن، ئەو دەرمانانە قازانجیان زۆر ترە.

By the mid-1980s, no new chemical classes of antibiotics were discovered.

لە ناوەڕاستی ساڵی ١٩٨٠، هیچ جۆرێکی تری چەکی نوێ لە دژە بەکتریاکان دۆزرایەوە.

But bacteria continued to acquire resistance and pass it along

بەڵام بەکتریا بەردەوام بوو بۆ پەیدا کردنی بەرگری کردن و دەرچوون بە درێژای

by sharing genetic information between individual bacteria

دابەشکردنی زانیاریی بۆماوەیی لەنێوان تاکە بەکتریاکان

and even across species.

و تەنانەت بەسەر ڕەگەزەکان.

Now bacteria that are resistant to many antibiotics are common,

ئێستا بەکتریا بەرگریکار لە زۆر دژە بەکتریادا باوە،

and increasingly some strains are resistant to all our current drugs.

بەرگری بەشێک لە بنەماڵەکان دژی هەموو دەرمانەکانی ئێستا زیاد دەکەن.

So, what can we do about this?

بۆیە، دەتوانین چی لەبارەی ئەوەوە بکەین؟

We need to control the use of existing antibiotics, create new ones,

پێویستمان بە ڕێنمانی بەکارهێنانی دژە بەکتریاکان هەیە، دروستکردنی دانەیەکی نوێ،

combat resistance to new and existing drugs,

بەرەنگاری بەرگری کردن بۆ دەرمانی نوێ و بەردەست،

and find new ways to fight bacterial infections.

و دۆزینەوەی ڕێگەیەکی نوێ بۆ شەڕکردنی هەوکردنی بەکتریاییەکان.

The largest consumer of antibiotics is agriculture,

گەورەترین بەکارهێنەری دژە بەکتریاکان کشتوکاڵە،

which uses antibiotics not only to treat infections

بەکارهێنانی دژە بەکتریاکاگان تەنها بۆ چارەسەری هەوکردنەکان نییە

but to promote the growth of food animals.

بەڵام بۆ بەرزکردنەوەی گەشەی خۆراکی ئاژەڵان.

Using large volumes of antibiotics

بەکارهێنانی قەبارەیەکی گەورەی دژە بەکتریاکان

increases the bacteria’s exposure to the antibiotics

بەرزکردنەوەی پیشاندانی بەکتریاکان بۆ دژە بەکتریاکان

and therefore their opportunity to develop resistance.

و هەروەها دەرفەتیان بۆ بەرەوپێشبردنی بەرگری.

Many bacteria that are common in animals, like salmonella, can also infect humans,

زۆر لە بەکتریاکان باون لە ئاژەڵان دا، وەک سالمۆنۆلیا، دەگوازرێتەوە بۆ مرۆڤ،

and drug-resistant versions can pass to us through the food chain

نوسخەی دەرمانی بەرگری دەتوانێت سەربکەوێت بەسەر ئێمە بەهۆی زنجیرەی خۆراکەوە

and spread through international trade and travel networks.

و بڵاوبوونەوەی بەنێو بازرگانی نێودەوڵەتی و دەزگاکانی گەشت کردن.

In terms of finding new antibiotics,

بە گوێرەی دۆزینەوەی دژە بەکتریایی نوێ،

nature offers the most promising new compounds.

سروشت جوانترین ئومێد دەبەخشێت بۆ پێکهاتە نوێیەکە.

Organisms like other microbes and fungi have evolved over millions of years

دەزگا ئەندامییەکان وەک بەکتریا و کەڕوو گەشەیان کردووە زیاتر لە ملیۆنان ساڵ

to live in competitive environments—

بۆ ئەوەی لە ژینگەیەکی پێشبڕکێکاردا بژین،

meaning they often contain antibiotic compounds

مانای وایە پێکهاتەی دژە بەکتریاکان زۆر دەمێنێتەوە

to give them a survival advantage over certain bacteria.

بۆ پێدانی قازانجی مانەوەی ژیان لەسەر بەکتریا دڵنیاکان.

We can also package antibiotics with molecules that inhibit resistance.

و دەتوانین دژە بەکتریاکان کۆبکەینەوە لەگەڵ گەردی کیمیایی کە ڕێ دەگرێت لە بەرگریکردن.

One way bacteria develop resistance is through proteins of their own

بە یەک ڕێگە بەرگری بەکتریا گەشە دەکات بەهۆی پڕۆتینەکانی خۆیان

that degrade the drug.

کە پلەی دەرمانەکە دادەبەزێت.

By packaging the antibiotic with molecules that block the degraders,

بە هۆی کۆکردنەوەی دژە بەکتریاکان لەگەڵ گەردە کیمیاییەکان کە دابەزینەکە ڕادەگرێت،

the antibiotic can do its job.

دژە بەکتریا دەتوانێت وەک فەرمانێک ئەوە بکات

Phages, viruses that attack bacteria but don’t affect humans,

فەوتێنەرەکان، ڤایرۆسەكان کە هێرش دەکەنە سەر بەکتریا بەڵام کار لە مرۆڤەکان ناکات،

are one promising new avenue to combat bacterial infections.

رێگەیەکی نوێی سەرکەوتن بۆ بەرەنگار بوونەوەی هەوکردنە بەکتریاییەکان.

Developing vaccines for common infections, meanwhile,

پەرەپێدان بە پێکوتەکانە بۆ هەموو هەوکردنێک، لەهەمان کاتدا،

can help prevent disease in the first place.

دەتوانێت ڕێگر بێت لە نەخۆشییەکە لە یەکەم شوێندا.

The biggest challenge to all these approaches is funding,

گەورەترین بەرەنگاری بۆ هەموو ئەو رێگەیانە پارەدانە،

which is woefully inadequate across the globe.

کە بەداخەوە ئەوەش بەشی هەموو جیهانی ناکات.

Antibiotics are so unprofitable that many large pharmaceutical companies

دژە بەکتریاکان زۆر بێ سودن کە زۆرێک لە کۆمپانیای دەرمانسازانی

have stopped trying to develop them.

لە هەوڵدان بۆ بەرەوپێش چوون وەستاندوە.

Meanwhile, smaller companies that successfully bring new antibiotics

لە هەمان کاتدا، کۆمپانیا بچوکەکان دژە بەکتریای نوێیان بە سەرکەوتویی بەرهەم هێنا

to market often still go bankrupt, like the American start up Achaogen.

بۆ فرۆشتنیان بەزۆری هەتا مایەپوچ بوون، وەک ئەمریکییەکان ئەچیاگۆنیان دامەزراند.

New therapeutic techniques like phages and vaccines

تەکنیکە نوێیەکانی چاککردنەوە وەک گەردە کیمیاییەکان و کوتان

face the same fundamental problem as traditional antibiotics:

ڕووخساری کێشە بنچینەییەکە هەمان دژە بەکتریا کۆنەکان بوو:

if they’re working well, they’re used just once,

ئەگەر ئەوان بە باشی ئیش بکەین، تەنها یەک جار بەکاردەھێنن،

which makes it difficult to make money.

کە ئاستەنگ بۆ دروست کردنی پارە دروست دەکەن.

And to successfully counteract resistance in the long term,

هەروەها بۆ بەرهەڵستی بەرگری کردنی سەرکەوتووانە لە ماوەیەکی درێژدا،

we’ll need to use new antibiotics sparingly—

پێویستمان بە بەکارھێنانی دژە بەکتریایی نوێ هەیە بە ئابووریەوە،

lowering the profits for their creators even further.

کەمبوونی قازانجەکانی درووستکەرەی بە بە ڕێژەیەکی زۆر.

One possible solution is to shift profits away from the volume of antibiotics sold.

تاکە چارەسەر، دەرکردنی تەواوی قازانج لە نرخی فرۆشتنی دژە بەکتریاکانە.

For example, the United Kingdom is testing a model

بۆ نموونە، شانشینی یەکگرتوو نمونەیەکیان تاقیکردەوە

where healthcare providers purchase antibiotic subscriptions.

کە دابینکەرانی هۆشیاری تەندروستی بەشداریان لە کڕینی دژە بەکتریا کرد.

While governments are looking for ways to incentivize antibiotic development,

کاتێک حکومەتەکانی چاودێری ڕێگەکانی هاندانی گەشەپێدانی دژە بەکتریایان دەکرد،

these programs are still in the early stages.

ئەو بەرنامانە هێشتا لە سەرەتای قۆناغەکان دان.

Countries around the world will need to do much more—

وڵاتانی دەوروبەری جیهان پێویستییان بە زۆر لەوە زیاترە،

but with enough investment in antibiotic development

بەڵام لەگەڵ وەبەرھێنانی تەواو لە گەشەپێدانی دژە بەکتریا

and controlled use of our current drugs,

و کۆنتڕۆڵ کردنی بەکارهێنانی دەرمانی ئێستامان،

we can still get ahead of resistance.

دەتوانین بەسەر ئاستەنگەکاندا زاڵ بین.