How does your brain respond to pain? - Karen D. Davis

Ինչպե՞ս է մեր ուղեղը արձագանքում ցավին - Կարեն Դ. Դեյվիս

Translator: Jessica Ruby Reviewer: Caroline Cristal

Translator: YSU romano.transl.dept. Lusine Reviewer: Lusine Sargsyan

Let's say that it would take you ten minutes to solve this puzzle.

Եկեք պատկերացնենք, որ այս գլուխկոտրուկը լուծելու համար ձեզանից կպահանջվի տասը րոպե:

Որքա՞ն ժամանակ կպահանջվի,

How long would it take

եթե ձեր ձեռքերին հաստատուն էլեկտրական հոսանք հաղորդվի:

if you received constant electric shocks to your hands?

Ավելի երկար կտևեր, այնպես չէ՞:

Longer, right?

Because the pain would distract you from the task.

Ցավը կշեղեր ձեր ուշադրությունը խնդրից:

Well, maybe not;

Հնարավոր է նաև հակառակը:

it depends on how you handle pain.

Դա կախված է նրանից, թե դուք ինչպես եք դիմանում ցավին:

Some people are distracted by pain.

It takes them longer to complete a task, and they do it less well.

Խնդիրը լուծելու համար նրանցից ավելի շատ ժամանակ կպահանջվի, և նրանք այն ավելի վատ կկատարեն:

Other people use tasks to distract themselves from pain,

Մյուսները օգտագործում են խնդիրները, որպեսզի չկենտրոնանան ցավի վրա,

and those people actually do the task

և այս մարդիկ, իրականում, խնդիրը լուծում են

faster and better when they're in pain

ավելի արագ և հեշտ,

than when they're not.

երբ ցավ են զգում:

Some people can just send their mind wandering

Ոմանք “անջատում” են իրենց ուղեղը,

to distract themselves from pain.

որ ցավ չզգան:

How can different people

Ինչպե՞ս կարող են տարբեր մարդիկ

be subjected to the exact same painful stimulus

ենթարկվել նույն ցավային ազդակների ներգործությանը

and yet experience the pain so differently?

և զգալ ցավը տարբեր կերպ։

And why does this matter?

Որքանո՞վ է սա կարևոր:

First of all, what is pain?

Առաջին հերթին ի՞նչ է ցավը։

Pain is an unpleasant sensory and emotional experience,

Ցավը տհաճ զգայական և հուզական ապրում է,

associated with actual or potential tissue damage.

որը ուղղակիորեն կապված է հյուսվածքային իրական և հնարավոր վնասվածքներ առաջանալու ռիսկի հետ:

Pain is something we experience,

Ցավը փորձառություն է,

so it's best measured by what you say it is.

այն չափվում է՝ հիմնվելով ձեր զգացումների վրա:

Pain has an intensity;

Ցավին հատուկ է ինտենսիվությունը,

you can describe it on a scale

Դուք այն կարող եք նկարագրել ինտենսիվության սանդղակով`

from zero, no pain, to ten, the most pain imaginable.

0-ից (ցավը բացակայում է) մինչև 10-ը (հնարավոր ամենաուժեղ ցավը):

But pain also has a character,

Ցավը նաև այլ բնորոշումներ ունի,

like sharp, dull, burning, or aching.

կարող է լինել սուր, բութ, այրող, սաստիկ:

What exactly creates these perceptions of pain?

Հատկապես ինչի՞ հիման վրա են առանձնացվում ցավի այս բնորոշումները։

Well, when you get hurt,

Այսպիսով՝ ցավ զգալիս

special tissue damage-sensing nerve cells,

հյուսվածքների հատուկ նյարդային ազդակները,

called nociceptors, fire and send signals

որոնք կոչվում են նոնիցեպտորներ, գրգռվում են և ազդանշաններ ուղարկում ողնուղեղ,

to the spinal cord and then up to the brain.

այնուհետև՝ ուղեղ:

Processing work gets done by cells called neurons and glia.

Ազդակների մշակումը կատարվում են բջիջները, որոնք կոչվում են նեյրոններ և գլիայի բջիջներ:

This is your Grey matter.

Սա ձեր ուղեղի գորշ նյութն է՝ խելքը :

And brain superhighways carry information as electrical impulses

Ուղեղի կամրջակները տանում են տեղեկությունը, էլեկտրական ազդակների տեսքով,

from one area to another.

ուղեղի մի մասից մյուսը:

This is your white matter.

Սա ձեր ուղեղի սպիտականյութն է :

The superhighway that carries pain information

Այն ուղիները, որոնք ցավի մասին տեղեկությունը

from the spinal cord to the brain

տանում են ողնուղեղից ուղեղ,

is our sensing pathway

համարվում են մեր զգայական կամուրջը,

that ends in the cortex,

որը վերջանում է մեծ կիսագնդի կեղևում`

a part of the brain that decides what to do

ուղեղի այն մասում, որը որոշում է,

with the pain signal.

թե ինչ անել ցավի ազդակի հետ:

Another system of interconnected brain cells

Ուղեղի փոխկապակցված բջիջների մի այլ համակարգ,

called the salience network

որը կոչվում է ելուստային ցանց,

decides what to pay attention to.

որոշում է, թե ինչին է հարկավոր ուշադրություն դարձնել:

Since pain can have serious consequences,

Քանի որ ցավը լուրջ հետևանքներ կարող է ունենալ,

the pain signal immediately activates the salience network.

ցավի ազդակները անհապաղ ակտիվացնում են ելուստային ցանցը:

Now, you're paying attention.

Դուք սկսում եք ուշադրություն դարձնել ցավին:

The brain also responds to the pain

Ուղեղը նույնպես արձագանքում է դրան

and has to cope with these pain signals.

և պետք է հաղթահարի ցավի զգացումը:

So, motor pathways are activated

Այսպիսով, շարժիչ մկանային ուղիները ակտիվանում են,

to take your hand off a hot stove, for example.

որպեսզի, օրինակ, տաք վառարանի վրայից վերցնեք ձեր ձեռքը:

But modulation networks are also activated

Սակայն ակտիվանում են նաև մոդուլացիոն ցանցերը,

that deliver endorphins and enkephalins,

որոնք տեղափոխում են էնդորֆիններ և էնկեֆալիններ`

chemicals released when you're in pain or during extreme exercise,

քիմիական նյութեր, որոնք առաջանում են, երբ ձեզ ցավ են պատճառում, կամ չափազանց շատ եք մարզվում`

creating the runner's high.

արդյունքում մարզվողի մոտ առաջացնելով բերկրանք:

These chemical systems help regulate and reduce pain.

Այս քիմիական համակարգները օգնում են կարգավորել և վերացնել ցավը:

All these networks and pathways work together

Բոլոր այս ցանցերը և կամրջակները, աշխատելով միասին,

to create your pain experience,

ստեղծում են ցավի ձեր ընկալումը

to prevent further tissue damage,

և կանխարգելում հյուսվածքի հետագա վնասվածքները,

and help you to cope with pain.

օգնում ձեզ հաղթահարել ցավը:

This system is similar for everyone,

Այս համակարգերը բոլորի մոտ միևնույնն են,

but the sensitivity and efficacy of these brain circuits

բայց ուղեղի այս օղակների կարողությունից և զգայունությունից է որոշվում,

determines how much you feel and cope with pain.

թե որքան ցավ դուք կզգաք և թե ինչպես դրան կդիմանաք:

This is why some people have greater pain than others

Ահա թե ինչու են որոշ մարդիկ ավելի շատ ցավ զգում

and why some develop chronic pain

և թե ինչու են ոմանց մոտ խրոնիկ ցավեր առաջանում,

that does not respond to treatment,

ցավեր, որոնք բուժման ենթակա չեն,

while others respond well.

մինչդեռ այլ մարդիկ շատ լավ են արձագանքում բուժմանը:

Variability in pain sensitivities

Ցավի զգայունության տարբերությունները

is not so different than all kinds of variability

այլ ազդակների զգայունությունից

շատ չեն տարբերվում:

in responses to other stimuli.

Օրինակ, որոշ մարդիկ սիրում են «ուրախ բլուրներ» կարուսելը,

Like how some people love roller coasters,

իսկ մյուսները սարսափելի վատ են զգում դրանց արագ ընթացքից:

but other people suffer from terrible motion sickness.

Ի՞նչ կարևորություն ունի մեր ուղեղում

Why does it matter that there is variability

ցավի զգայունության տարբեր աստիճանների գոյությունը։

in our pain brain circuits?

Ցավերի բուժման շատ միջոցներ կան,

Well, there are many treatments for pain,

որոնք ստեղծված են տարբեր նյարդային համակարգերի համար:

targeting different systems.

Մեղմ ցավի համար նախատեսված ոչ զգայական միջոցները

For mild pain, non-prescription medications

կարող են ազդել այն բջիջների վրա, որտեղ սկսվել է ցավը:

can act on cells where the pain signals start.

Այլ ուժեղ կամ անզգայացնող դեղամիջոցները

Other stronger pain medicines and anesthetics

կրճատում են ցավ համար պատասխանատու օղակների գործունեությունը

work by reducing the activity in pain-sensing circuits

կամ բարձրացնում են մեր իմմունային համակարգը կամ էնդորֆինների քանակը:

or boosting our coping system, or endorphins.

Որոշ մարդիկ հաղթահարում են ցավը

Some people can cope with pain using methods that involve

ապակենտրոնացման, հանգստի, մեդիտացիայի, յոգայի և այլ մեթոդների միջոցով,

distraction, relaxation, meditation, yoga,

որոնց կարելի է վարժվել, ինչպես հաջորդական վարքագծային թերապիային:

or strategies that can be taught, like cognitive behavioral therapy.

Այն մարդկանց, ովքեր տառապում են խիստ խրոնիկ ցավերից,

For some people who suffer from severe chronic pain,

այսինքն` ցավերից, որոնք վնասվածքը բուժելուց հետո

that is pain that doesn't go away

եկար ժամանակ չեն անցնում,

months after their injury should have healed,

սովորական բուժումներից և ոչ մեկը չի օգնի:

none of the regular treatments work.

Ավանդաբար, բժիշկները փորձարկում են նոր դեղամիջոցները

Traditionally, medical science has been about

մեծամասնության վրա`

testing treatments on large groups

որոշելու, թե արդյոք այն կօգնի հիվանդների մեծամասնությանը:

to determine what would help a majority of patients.

Բայց հաճախ դուրս էին մնում նրանք,

But this has usually left out

ովքեր օգուտ չեն ստացել բուժումից

some who didn't benefit from the treatment

կամ ենթարկվել է դեղերի կողմնակի ազդեցությանը:

or experienced side effects.

Ներկայումս, նոր դեղամիջոցներ են ստեղծվում, որոնք ուղղակիորեն խթանում կամ խոչընդոտում են

Now, new treatments that directly stimulate or block

ցավի զգայական կամ մոդուլացիոն համակարգերի գործունեությունը,

certain pain-sensing attention or modulation networks

ինչպես նաև նոր մեթոդներ դրանք ձևափոխելու ըստ հիվանդի;

are being developed,

միաժամանակ օգտագործվում են այնպիսի սարքավորումներ, ինչպիսիք են մագնիսական ռեզոնանսային ախտորոշումը`

along with ways to tailor them to individual patients,

ուղեղը ուսումնասիրելու համար:

using tools like magnetic resonance imaging

Հասկանալուց հետո, թե ինչպես է ձեր ուղեղը արձագանքում ցավին,

to map brain pathways.

կարելի է գտնել ամենահարմար բուժումը:

Figuring out how your brain responds to pain

Իսկապես անհատականացված բուժում:

is the key to finding the best treatment for you.

That's true personalized medicine.