Who was Confucius? - Bryan W. Van Norden

Kiu estis Konfuceo? - Bryan W. Van Norden

Most people recognize his name

Plejofte, oni rekonas lian nomon

and know that he is famous for having said something,

kaj scias, ke li estas fama pro siaj diroj.

but considering the long-lasting impact his teachings have had on the world,

Tamen, konsiderante la daŭran efekton de lia instruado sur la mondo,

very few people know who Confucius really was,

tre malmultaj scias, kiu vere estis Konfuceo,

what he really said,

kion li vere diris,

and why.

kaj kial.

Amid the chaos of 6th Century BCE China,

En la ĥaosa Ĉinujo de la sesa jarcento,

where warring states fought endlessly among themselves for supremacy,

kiam interbatalis senfine ŝtatoj cele al superrego,

and rulers were frequently assassinated,

kaj ŝtatestrojn estis ofte murditaj,

sometimes by their own relatives,

foje de familianoj,

Confucius exemplified benevolence and integrity,

Konfuceo ekzempligis bonecon kaj honestecon.

and through his teaching,

Per sia instruado

became one of China's greatest philosophers.

li iĝis unu el la plej grandaj filozofistoj el Ĉinujo.

Born to a nobleman but raised in poverty from a very young age

Filo de nobelulo, sed malriĉa de tre juna aĝo

following the untimely death of his father,

pro la antaŭtempa morto de sia patro,

Confucius developed what would become

Konfuceo akiris dumvivan simpation

a lifelong sympathy for the suffering of the common people.

por la mizera popolo.

Barely supporting his mother and disabled brother

Apenaŭ li vivtenis sian patrinon kaj handikapitan fraton

as a herder and account keeper at a granary,

kiel bestgardisto kaj librotenisto en grenejo,

and with other odd jobs,

kaj diversaj aliaj laboretoj.

it was only with the help of a wealthy friend

Nur danke al helpo de riĉa amiko

that Confucius was able to study at the Royal Archives,

povis Konfuceo studi la reĝajn arkivojn,

where his world view would be formed.

per kiuj li formis sian mondkoncepton.

Though the ancient texts there were regarded by some

Kelkaj vidis la arkivojn

as irrelevant relics of the past,

kiel neinteresajn relikvojn de la pasinteco

Confucius was inspired by them.

sed ili grande inspiris Konfuceon.

Through study and reflection,

Post longaj studado kaj pripensado,

Confucius came to believe that human character is formed in the family

li konkludis, ke la homan karakteron formas la familio

and by education in ritual, literature, and history.

kaj edukado pri ritualoj, literaturo kaj historio.

A person cultivated in this way works to help others,

La tiel kultivita homo strebas helpi aliajn,

guiding them by moral inspiration rather than brute force.

kaj gvidas ilin per morala inspiro -- ne per perforto.

To put his philosophy into practice,

Por plenumi sian filozofion, Konfuceo

Confucius became an advisor to the ruler of his home state of Lu.

iĝis konsilisto de la estro de Lu-ŝtato.

But after another state sent Lu's ruler a troop of dancing girls as a present

Bedaŭrinde, tiu estro ricevis donace dancistinaron

and the ruler ignored his duties while enjoying the girls in private,

kaj preferis pasigi tempon kun la dancistinoj ol en siaj devoj,

Confucius resigned in disgust.

kaj Konfuceo eksoficiĝis pro abomeneto.

He then spent the next few years traveling from state to state,

Dum kelkaj jaroj, li vojaĝis de ŝtato al ŝtato

trying to find a worthy ruler to serve, while holding fast to his principles.

serĉante estron servindan, ĉiam respektante siajn principojn.

It wasn't easy.

Ne estis facile.

In accordance with his philosophy, and contrary to the practice of the time,

Konforme al sia filozofio, kaj kontraŭe al la tiama kutimo,

Confucius dissuaded rulers from relying on harsh punishments and military power

li persvadis estrojn ne uzi durajn punojn kaj militistajn fortojn

to govern their lands

por regi iliajn landojn,

because he believed that a good ruler

ĉar li kredis, ke bona estro

inspires others to spontaneously follow him

inspiras spontanan obeemon al siaj regatoj

by virtue of his ethical charisma.

per sia etika karismo.

Confucius also believed

Konfuceo ankaŭ kredis,

that because the love and respect we learn in the family

ke, ĉar la amo kaj respekto, kiujn ni lernas en la familio

are fundamental to all other virtues,

estas la fundamento de ĉiuj aliaj virtoj,

personal duties to family sometimes supersede obligations to the state.

personaj devoj al la familio foje pli gravas, ol tiuj al la ŝtato.

So when one duke bragged that his subjects were so upright

Do, kiam iu duko sin gloris per la justeco de siaj regatoj,

that a son testified against his own father

ĉar filo ĵus atestis malfavore al sia patro,

when his father stole a sheep,

kiu estis ŝtelinta ŝafon,

Confucius informed the duke

Konfuceo rebatis al la duko,

that genuinely upright fathers and sons protected one another.

ke vere justaj patroj kaj filoj protektas unu la alian.

During his travels, Confucius almost starved,

Dum li vojaĝis, Konfuceo preskaŭ malsatmortis,

he was briefly imprisoned,

estis mallonge enkarcerigita,

and his life was threatened at several points.

kaj estis minacita je morto plurfoje.

But he was not bitter.

Tamen, li ne estis amara.

Confucius had faith that heaven had a plan for the world,

Li estis certa, ke la Ĉielo zorgas pli la mondo,

and he taught that a virtuous person

kaj li instruis, ke virtulo

could always find joy in learning and music.

ĉiam trovas ĝojon en lernado kaj muziko.

Failing to find the ruler he sought,

Ne trovinte estron indan je servado,

Confucius returned to Lu

li revenis al Lu

and became a teacher and philosopher so influential,

kaj iĝis instruisto kaj filozofo tiel influa,

that he helped shaped Chinese culture

ke li kontribuis al fasono de la ĉina kulturo,

and we recognize his name worldwide, even today.

tiomgrade, ke la tuta mondo plu konas lian nomon hodiaŭ.

For the disciples of Confucius,

Por liaj disĉiploj,

he was the living embodiment of a sage who leads others through his virtue,

li estis enkarniĝo de saĝulo, kiu gvidas pervirte,

and they recorded his sayings,

kaj ili notis liajn dirojn

which eventually were edited into a book we know in English as "The Analects."

en libron, kion ni konas kiel "La analektoj".

Today, millions of people worldwide adhere to the principles of Confucianism,

Hodiaŭ, milionoj tutmonde sekvas la principojn de konfuceismo.

and though the precise meaning of his words has been debated for millennia,

Kvankam oni debatas de jarcentoj la precizan signifon de lia instruado,

when asked to summarize his teachings in a single phrase,

kiam oni demandis al li resumi sian penson unufraze,

Confucius himself said,

Konfuceo mem respondis:

"Do not inflict upon others that which you yourself would not want."

"Ne faru al aliuloj kion vi ne volas, ke oni faru al vi mem."

2,500 years later, it's still sage advice.

2500 jarojn poste, la konsilo ankoraŭ estas saĝa.