Who was Confucius? - Bryan W. Van Norden

Tłumaczenie: Magda Komorowska Korekta: Marta Grochowalska

Most people recognize his name

Większość ludzi kojarzy jego imię

and know that he is famous for having said something,

i wie, że słynie z czegoś, co powiedział.

but considering the long-lasting impact his teachings have had on the world,

Nauki Konfucjusza wywarły ogromny wpływ na świat,

very few people know who Confucius really was,

a mimo to mało kto wie, kim naprawdę był,

what he really said,

co naprawdę powiedział

and why.

i dlaczego.

Amid the chaos of 6th Century BCE China,

W VI wieku przed nasza erą w Chinach panował chaos.

where warring states fought endlessly among themselves for supremacy,

Walce poszczególnych krajów o przywództwo nie było widać końca.

and rulers were frequently assassinated,

Władców często mordowano.

sometimes by their own relatives,

Czasami czynili to ich krewni.

Confucius exemplified benevolence and integrity,

Konfucjusz uosabiał dobroć i uczciwość.

and through his teaching,

Dzięki swoim naukom stał się

became one of China's greatest philosophers.

jednym z największych chińskich filozofów.

Born to a nobleman but raised in poverty from a very young age

Urodził się w szlacheckiej rodzinie, ale wychowywał w nędzy

following the untimely death of his father,

po przedwczesnej śmierci ojca.

Confucius developed what would become

Konfucjusz rozwinął w sobie

a lifelong sympathy for the suffering of the common people.

na całe życie współczucie dla cierpienia ludu.

Barely supporting his mother and disabled brother

Z trudem mógł utrzymać matkę i niepełnosprawnego brata.

as a herder and account keeper at a granary,

Pracował jako pasterz i nadzorca w spichlerzu.

and with other odd jobs,

Wykonywał też inne prace dorywcze.

it was only with the help of a wealthy friend

Tylko z pomocą bogatego przyjaciela

that Confucius was able to study at the Royal Archives,

mógł studiować w archiwach,

where his world view would be formed.

gdzie ukształtował się jego światopogląd.

Though the ancient texts there were regarded by some

Konfucjusz czytał starożytne teksty

as irrelevant relics of the past,

uważane niekiedy za zbędny relikt przeszłości

Confucius was inspired by them.

i czerpał z nich inspirację.

Through study and reflection,

Poprzez studia i refleksję uznał,

Confucius came to believe that human character is formed in the family

że charakter kształtuje rodzina,

and by education in ritual, literature, and history.

nauka obyczajów, literatury i historii.

A person cultivated in this way works to help others,

Ktoś tak wychowany pracuje, żeby pomagać innym,

guiding them by moral inspiration rather than brute force.

będąc dla nich autorytetem moralnym, a nie despotą.

To put his philosophy into practice,

Żeby wprowadzić swoją filozofię w życie,

Confucius became an advisor to the ruler of his home state of Lu.

został doradcą władcy w rodzinnym Lu.

But after another state sent Lu's ruler a troop of dancing girls as a present

Kiedy jednak z innego państwa przysłano władcy grupę tancerek,

and the ruler ignored his duties while enjoying the girls in private,

a on zaniedbał obowiązki i zajął się tancerkami,

Confucius resigned in disgust.

zniesmaczony Konfucjusz zrezygnował z posady.

He then spent the next few years traveling from state to state,

Przez następne lata podróżował z kraju do kraju,

trying to find a worthy ruler to serve, while holding fast to his principles.

szukając władcy, któremu mógłby służyć, pozostając wiernym swoim zasadom.

It wasn't easy.

To nie było łatwe zadanie.

In accordance with his philosophy, and contrary to the practice of the time,

Filozofia Konfucjusza diametralne różniła się od ówczesnych przekonań.

Confucius dissuaded rulers from relying on harsh punishments and military power

Namawiał władców do rezygnacji ze srogich kar i silnej armii

to govern their lands

w ich rządach,

because he believed that a good ruler

bo uważał, że dobry władca

inspires others to spontaneously follow him

pociągnie za sobą tłumy

by virtue of his ethical charisma.

dzięki prawości i charyzmie.

Confucius also believed

Konfucjusz sądził też,

that because the love and respect we learn in the family

że skoro w rodzinie uczymy się miłości i szacunku,

are fundamental to all other virtues,

które są podstawą innych cnót,

personal duties to family sometimes supersede obligations to the state.

obowiązki względem rodziny czasami są ważniejsze niż te względem państwa.

So when one duke bragged that his subjects were so upright

Kiedy jeden z władców szczycił się, że jego obywatele są tak prawi,

that a son testified against his own father

że syn zeznawał przeciwko ojcu,

when his father stole a sheep,

który ukradł owcę,

Confucius informed the duke

Konfucjusz oznajmił księciu,

that genuinely upright fathers and sons protected one another.

że naprawdę prawi ojcowie i synowie bronią się wzajemnie.

During his travels, Confucius almost starved,

Podczas podróży przymierał głodem,

he was briefly imprisoned,

został nawet na krótko uwięziony,

and his life was threatened at several points.

a jego życie bywało w niebezpieczeństwie.

But he was not bitter.

Jednak nie był zgorzkniały.

Confucius had faith that heaven had a plan for the world,

Wierzył w boski plan dla tego świata.

and he taught that a virtuous person

Nauczał, że cnotliwa osoba

could always find joy in learning and music.

zawsze może znaleźć radość w nauce i w muzyce.

Failing to find the ruler he sought,

Nie udało mu się znaleźć władcy, jakiego szukał,

Confucius returned to Lu

więc powrócił do Lu.

and became a teacher and philosopher so influential,

Stał się tak wpływowym nauczycielem i filozofem,

that he helped shaped Chinese culture

że pomógł ukształtować chińską kulturę,

and we recognize his name worldwide, even today.

a jego imię znane jest na całym świecie nawet w dzisiejszych czasach.

For the disciples of Confucius,

Uczniowie Konfucjusza

he was the living embodiment of a sage who leads others through his virtue,

uznawali go za mędrca, który prowadzi innych dzięki swoim cnotom.

and they recorded his sayings,

Zapisywali jego słowa,

which eventually were edited into a book we know in English as "The Analects."

które ostatecznie zgromadzono w książce znanej nam jako "Dialogi konfucjańskie".

Today, millions of people worldwide adhere to the principles of Confucianism,

Dzisiaj miliony ludzi na świecie stara się przestrzegać konfucjańskich zasad.

and though the precise meaning of his words has been debated for millennia,

Chociaż o dokładnym znaczeniu jego słów dyskutuje się od tysiącleci,

when asked to summarize his teachings in a single phrase,

kiedy zapytano go o podsumowanie swoich nauk jednym zdaniem,

Confucius himself said,

Konfucjusz odpowiedział:

"Do not inflict upon others that which you yourself would not want."

"Nie narzucaj innym tego, czego sam byś nie chciał.".

2,500 years later, it's still sage advice.

2500 lat później ta porada pozostaje nadal aktualna.