Who was Confucius? - Bryan W. Van Norden

Translator: Ba Dương Reviewer: Trang Kieu

Most people recognize his name

Hầu hết mọi người đều nhận ra tên của ông,

and know that he is famous for having said something,

và biết rằng ông nổi tiếng vì những phát ngôn nào đó.

but considering the long-lasting impact his teachings have had on the world,

Nhưng xét về sự ảnh hưởng lâu dài trong sự nghiệp giảng dạy của ông trên thế giới,

very few people know who Confucius really was,

thì rất ít người biết Khổng Tử là ai

what he really said,

những gì ông đã nói

and why.

và tại sao lại nói vậy.

Amid the chaos of 6th Century BCE China,

Giữa thời kì hỗn loạn của TK VI trước công nguyên, Trung Quốc

where warring states fought endlessly among themselves for supremacy,

nơi chiến tranh liên miên trong chính đất nước Trung Quốc vì tranh quyền,

and rulers were frequently assassinated,

các nhà cầm quyền thường xuyên bị ám sát,

sometimes by their own relatives,

có khi bởi chính họ hàng của mình.

Confucius exemplified benevolence and integrity,

Đạo Khổng là biểu tượng cho sự nhân ái và liêm chính.

and through his teaching,

và thông qua việc giảng dạy

became one of China's greatest philosophers.

ông trở thành một trong những triết gia vĩ đại nhất của Trung Quốc.

Born to a nobleman but raised in poverty from a very young age

Ông sinh ra trong một gia đình quý tộc, nhưng được nuôi lớn trong sự túng khổ

following the untimely death of his father,

vì cha ông qua đời sớm.

Confucius developed what would become

Khổng Tử đã phát triển nên điều

a lifelong sympathy for the suffering of the common people.

trở thành cả đời ông cảm thông với những con người bình dân.

Barely supporting his mother and disabled brother

Ít được ủng hộ bởi người mẹ và em trai tàn tật của mình

as a herder and account keeper at a granary,

là một người làm nghề chăn thả và thủ quỹ kho lương

and with other odd jobs,

và những nghề khác,

it was only with the help of a wealthy friend

chỉ với sự giúp sức của những người quen giàu có

that Confucius was able to study at the Royal Archives,

Khổng Tử được nghiên cứu trong Viện Hoàng Gia

where his world view would be formed.

nơi mà thế giới quan của ông được hình thành.

Though the ancient texts there were regarded by some

Mặc dù những tài liệu cổ ở đây được cho là

as irrelevant relics of the past,

không liên quand đến hệ thống quy tắc cũ,

Confucius was inspired by them.

Khổng Tử đã theo dõi những tài liệu này.

Through study and reflection,

Thông qua nghiên cứu & phản ánh

Confucius came to believe that human character is formed in the family

ông cho rằng tính cách con người được hình thành từ gia đình

and by education in ritual, literature, and history.

và giáo dục trong lễ nghi, văn học và lịch sử.

A person cultivated in this way works to help others,

Một người được phát triển bằng cách này hành động giúp những người khác

guiding them by moral inspiration rather than brute force.

hướng dẫn họ bằng cách khích lệ tinh thần hơn là áp đặt sự trừnng phạt.

To put his philosophy into practice,

Để đưa triết học này vào thực tế,

Confucius became an advisor to the ruler of his home state of Lu.

Khổng Tử đã trở thành người hướng dẫn cho các nhà cầm quyền triều Lu.

But after another state sent Lu's ruler a troop of dancing girls as a present

Nhưng khi nước chư hầu khác tặng các ca kỹ múa

and the ruler ignored his duties while enjoying the girls in private,

thì họ đã quên mất nghĩa vụ của mình trong khi thưởng thức những cô gái này,

Confucius resigned in disgust.

Khổng Tử đã thất vọng từ chức.

He then spent the next few years traveling from state to state,

Tiếp theo, ông dành nhiều năm để đi từ nước này sang nước khác,

trying to find a worthy ruler to serve, while holding fast to his principles.

tìm ra một nhà cầm quyền đáng tin cậy, và có thể giữ những nguyên tắc của ông.

It wasn't easy.

Điều này không hề dễ dàng.

In accordance with his philosophy, and contrary to the practice of the time,

Theo lý thuyết triết học của ông và ngược với đương thời,

Confucius dissuaded rulers from relying on harsh punishments and military power

Khổng Tử khuyên ngăn nhà cầm quyền dựa vào hình hà khắc và quyền lực quân đội

to govern their lands

để điều hành đất nước.

because he believed that a good ruler

Bởi vì ông tin 1 nhà cầm quyền tốt

inspires others to spontaneously follow him

khiến người khác tuân theo một cách tự nhiên

by virtue of his ethical charisma.

bằng nhân cách đạo đức của mình.

Confucius also believed

Ông cũng tin rằng

that because the love and respect we learn in the family

vì tình yêu và sự tôn trọng mà chúng ta học được từ gia đình

are fundamental to all other virtues,

là căn bản cho tất cả đức hạnh,

personal duties to family sometimes supersede obligations to the state.

trách nhiệm cá nhân đối với gia đình, đôi khi vượt qua nghĩa vụ với quốc gia.

So when one duke bragged that his subjects were so upright

Vì thế 1 người chức vụ cao tự hào với công việc chính trực của anh ta

that a son testified against his own father

là 1 đứa con trai chỉ thẳng vào cha mình

when his father stole a sheep,

khi ông ta ăn trộm 1 con cừu.

Confucius informed the duke

Khổng Tử cho rằng người con này

that genuinely upright fathers and sons protected one another.

đã chí ra cha mình và những người con khác bảo vệ cha mình.

During his travels, Confucius almost starved,

Trong cuộc hành trình của mình Khổng Tử từng suýt chết

he was briefly imprisoned,

ông bị bỏ tù

and his life was threatened at several points.

và mạng sống bị đe doạ theo nhiều nghĩa.

But he was not bitter.

Nhưng ông không nản lòng.

Confucius had faith that heaven had a plan for the world,

Khổng Tử tin rằng sống trên đời đều có số,

and he taught that a virtuous person

và ông dạy rằng người ngay thẳng

could always find joy in learning and music.

luôn tìm thấy niềm vui trong cuộc sống.

Failing to find the ruler he sought,

Thất bại trong tìm ra nhà cầm quyền

Confucius returned to Lu

Khổng Tử quay lại nước Lu

and became a teacher and philosopher so influential,

và trở thành thầy dạy và 1 triết gia có tầm ảnh hưởng

that he helped shaped Chinese culture

ông đã góp phần định hình văn hoá Trung Quốc

and we recognize his name worldwide, even today.

và tên tuổi ông được thế giới biết đến cho đến ngày hôm nay.

For the disciples of Confucius,

Đối với môn đệ của Khổng Tử,

he was the living embodiment of a sage who leads others through his virtue,

ông là 1 biểu tượng sống của sáng suốt, dẫn dắt những người liêm chính khác

and they recorded his sayings,

và họ lưu kí lại lời ông đã nói,

which eventually were edited into a book we know in English as "The Analects."

thậm chí biên tập lại thành sách mà ta biết trong tiếng Anh giờ là "The Analects"

Today, millions of people worldwide adhere to the principles of Confucianism,

Hiện nay, hàng triệu người trên thế giới đều từng nghe qua đạo của Khổng Tử,

and though the precise meaning of his words has been debated for millennia,

và dù cho những ý nghĩa đáng giá trong câu nói của ông đã đi qua hàng thế kỉ

when asked to summarize his teachings in a single phrase,

nhưng khi hỏi điều mà ông có thể tóm gọn bằng 1 câu trong sự nghiệp,

Confucius himself said,

chính Khổng Tử đã nói,

"Do not inflict upon others that which you yourself would not want."

Đừng đối xử với người khác những điều mà chính bản thân mình không mong muốn.

2,500 years later, it's still sage advice.

Sau 2500 năm đây vẫn là lời nói sáng suốt