Romance and revolution: The poetry of Pablo Neruda - Ilan Stavans

Translator: swmaya salim Reviewer: Daban Q. Jaff

Pablo Neruda published his first collection of poems at age 19.

پابلۆ نیرودا یەکەم بەرهەمی کۆکراوەی شعرەکانی لە تەمەنی 19 ساڵیدا بڵاوکردەوە.

He went on to win the Nobel Prize in Literature—

خەڵاتی نۆبڵی لە ئەدەب بەدەست هێنا_

and also rescue 2,000 refugees,

و هەروەها 2000 پەنابەر ڕزگار دەکات،

spend three years in political exile,

سێ ساڵی لە تاراوگەی سیاسی ژیاوە،

and run for president of Chile.

و خۆی بۆ سەرۆکی چیلی کاندید کرد.

A romantic and a revolutionary,

دڵدارانە و شۆڕشگێڕانە،

Neruda was one of the most celebrated poets of the 20th century,

نیرودا یەکێک بوو لە بەناوبانگترین شاعیرانی سەدەی بیستەم،

but also one of the most accessible and controversial.

هەروەها کەسێکی زۆر دۆستانە و جێگای باس بوو.

Originally written in Spanish,

لە بنەڕەتدا بە ئیسپانی نووسیویەتی،

his poems often use straightforward language and everyday experience

to create lasting impact.

بۆ دروستکردنی کاریگەری بەردەوام.

Neruda was born Ricardo Eliezer Neftalí Reyes Basoalto

نیرودا ڕێکاردۆ ئێلیزار نەفتالی ڕەیس باسۆلتۆ

in a small Chilean town in 1904.

لە شاڕۆچکەیەکی بچوکی چیلی لە ساڵی 1904 دایک بووە.

His father didn’t want him to be a poet,

باوکی نەیدەویست ببێت بە شاعیر،

so at sixteen he began to write under the pen name “Pablo Neruda.”

لەبەر ئەوە لە شازدە ساڵی دەستی بە نووسین کرد لەژێر ناوی خوازراوی “پابلۆ نیرۆدا.”

The poems in his early collection "Twenty Love Poems and a Song of Despair"

شیعرە کۆکراوەکانی سەرەتای “بیست شعری خۆشەویستی و گۆرانییەکی نائومێدی”

were tender and perceptive,

سۆزداری و هەستیاری بوون،

illuminating the subtleties of love and enchantment.

تیشکی دەخستە سەر وردەکاریە وردەکانی خۆشەویستی و دڵبەری.

In "Poem VI," for example, he writes:

بۆ نموونە لە “شعری شەشەم”، دەنووسێت:

“Tu recuerdo es de luz, de humo, de estanque en calma!/

“بیرەوەریەکانت لە ڕووناکییە، لە دوکەڵە، لە گۆمێکی هێمنە!/

Más allá de tus ojos ardían los crepúsculos.”

لەسەرو چاوەکانت کازیوە سووتا.”

Later, he poured this attention to detail into poems of appreciation

دواتر، ئەو سەرنجەی کردە ماددەیەک بۆ نرخاندنی شعرەکان

for everyday objects.

بۆ هەموو شتەکانی ڕۆژانە، زۆر لە 225 کورتە شعرەکانی لە کۆکراوەکانی ”هەموو شیعری

Many of the 225 short poems in his collection "All the Odes"

are dedicated to the assortment of small,

هۆنراوەیی” تایبەتکراوە بۆ بەشی بچوک،

apparently insignificant items that surround us,

شتە بێبایەخە دیارەکان کە دەوری ئێمەیان داوە،

from a pair of shoelaces to a watermelon.

لە جووتێک قەیتانی پێڵاو بۆ شووتی.

An onion is más hermosa que un ave/ de plumas cegadoras,

پیازێک زۆر جوانترە لە چۆلەکە/بە پەڕی نادیار،

while a tuna in the market is a bala del profundo/

کاتێک تونە لە مارکێتە گوللەیە لە قوڵایی/

océano, proyectil natatorio, te vi, muerto.

ئۆقیانووس، مەلەکردن، من تۆم بینی، مردوویت.

Despite this early literary success,

سەرەڕای ئەم سەرکەوتنە سەرەتاییە ئەدەبییە،

Neruda struggled financially,

نیرۆدا لەڕووی دارایش هەوڵی دەدا،

and took a series of diplomatic jobs in places such as Burma, Indonesia,

و زنجیرەیەک کاری دبلۆماسی وەرگرت لە شوێنەکانی وەک بۆرما، ئیندۆنوسیا،

Singapore and Spain.

سەنگاپور و ئیسپانیا.

In 1936, while Neruda was working at the consulate in Madrid,

لە 1936، لەکاتێکدا نیرۆدا لە کۆنسوڵخانە لە مەدرید کاری دەکرد،

civil war broke out

شەڕی ناوخۆ بەرپا بوو

and the government was overthrown by a fascist military dictatorship.

و حکومەت ڕووخا بە دکتاتۆریەتێکی سەربازی فاشیست.

Neruda organized an evacuation of refugees from Spain to Chile,

نیرۆدا گواستنەوەی پەنابەرەکانی ڕێکخست لە ئیسپانیاوە بۆ چیلی،

saving 2,000 lives.

2000 کەسی ڕزگار کرد.

Over a period of twenty years,

لە ماوەی بیست ساڵدا،

Neruda captured his experiences abroad in a three volume poetry collection

نێرودا ئەزموونەکانی دەرەوەی وڵاتی لە کۆکراوەی شێعری سێ بەرگیی تۆمارکرد

titled "Residence on Earth."

بە ناونیشانی “نیشتەجێ بوون لەسەر زەوی.”

Many of these poems were experimental and surreal,

زۆرێک لەو شعرانە ئەزموونی و سریالیزمی بوون،

merging epic landscapes, supernatural themes,

یەکخستنی دیمەنی سروشتی داستان، بابەتی سەرو سروشت،

and feelings of longing with discussion of political strife

و هەستی پەرۆشی لەگەڵ گفتوگۆی ناکوکی سیاسی

and a poet’s responsibility to speak out against injustice.

و بەرپرسیارەتی شاعیر بۆ دەنگ هەڵبڕینی دژی نایەکسانی.

In “I Explain a Few Things”

لە “هەندێک شت ڕوون دەکەمەوە”

he lingers on haunting details of the destruction of the Spanish Civil War.

بەدوای وردەکاریەکانی وێرانکاری دەگەڕێت لە جەنگی ناوخۆی ئیسپانیا.

For the rest of his life,

بۆ کۆتایی ژیانی،

Neruda remained committed to revolutionary ideals.

نیرودا بە نموونەی شۆڕشگێڕی ماوە.

His politics led to several years of exile

بەهۆی سیاسەتەکەی چەندین ساڵ لە تاراوگە بووە

before he was able to return to Chile in 1952.

پێش ئەوەی بتوانێت بگەڕێتەوە بۆ چیلی لە 1952.

While in exile,

کاتێک لە تاراوگە بوو،

he published his influential "Canto General."

بەرهەمی کاریگەری “کانتۆ جێنەڕاڵ” ی بڵاوکردۆتەوە.

The book attempts to retell the entire history of Latin America through poetry,

کتێبەکە هەوڵ دەدات هەموو مێژووی ئەمریکای لاتین بگێڕێتەوە لە ڕێگەی شعرەوە،

touching on everything from its flora and fauna

بەرکەوتنی لەگەڵ هەموو شتێک هەبوو لە ژیانی ڕووەک و ئاژەڵ

to its politics and wars,

بۆ سیاسەت و شەڕەکانی،

but above all paying homage to the common people

بەڵام لەسەرو هەموو شتێک ڕێزگرتنی خەڵکی ئاسایی

behind its civilizations’ achievements.

لەپشت دەستکەوتە شارستانیەتەکانی.

هەرچەندە بەردەوام بوو لە گەشتکردن،

Although he continued to travel,

after returning from exile

دوای گەڕانەوەی لە تاراوگە

Neruda lived in Chile for the rest of his life.

نیرۆدا هەموو ژیانی لە چیلی بەسەر برد.

In 1970, at age 66,

لە تەمەنی 66 ساڵی، لە 1970دا،

Neruda ran for president of Chile before yielding to Salvador Allende

نیرودا خۆی بۆ سەرۆکی چیلی کاندید کرد پێش ئەوەی ملکەچی سەلڤادۆر ئەل ئێندەی بێت

and becoming his close advisor.

و بوون بە ڕاوێژکاری نزیکی.

But in 1973, Allende was overthrown in a military coup by General Augusto Pinochet.

بەڵام لە 1973، ئەل ئێندەی لە دەسەڵات دوورخرایەوە بەهۆی کودەتای سەربازی لەلایەن

Neruda died in the hospital a couple of weeks later.

جەنەڕاڵ ئۆگەستۆ پینشەی. نیرودا لە نەخۆشخانە مرد دوو هەفتە دواتر.

Because of the timing of his death so soon after the coup,

بەهۆی مردنی بەزوویی دوای کودەتایەکە،

rumors swirled that he had died of sadness or even been assassinated,

دەنگۆی ئەوە هەبوو کە لە خەمان مردووە یان تیرۆر کراوە،

but the hospital recorded his cause of death as cancer.

بەڵام نەخۆشخانە هۆکاری مردنەکەی بە شێرپەنجە تۆمارکردووە.

Today, Neruda’s lines are recited at protests and marches worldwide.

ئێستا،نووسینەکانی نیڕۆدا لە ناڕەزاییەکان و ڕێپێوانەکان دەوترێنەوە لەتەواوی جیهاندا.

Much like his life,

وەک ژیانی،

Neruda’s poems bridged romance and revolution

شعرەکانی نیرودا دڵداری و شۆڕشی بەیەکەوە بەستبۆوە

by emphasizing the everyday moments worth fighting for.

بە جەختکردنەوە لە ساتەکانی هەموو ڕۆژێک شایەنی بۆ جەنگانن.