The sleep disorder you might not know you have - Alayna Vaughan

Translator: shelan rasul Reviewer: Daban Q. Jaff

A leather mask that clamps the mouth shut.

ماسکی هەناسەدان کە دەم دادەپۆشێت.

A cannonball sewn into a soldier’s uniform.

شێوەیەکی تۆپی کە بە جلی سەربازەکانەوە دووراوە.

And a machine that delivers sudden electrical pulses.

مەکینە کە لێدانە ئەلیکتڕۆنەکان خێرا دەکات.

These old items were all intended treatments

ئەم دەستەواژە کۆنانە مامەڵەیان لەگەڵ کراوە

for a problem that has haunted humanity for millennia:

ئەم کێشە کە لە مرۆڤایەتی هەیە هەزاران ساڵە.

snoring.

دەپرخێنێت.

It might seem harmless, but snoring can be a sign of something more dangerous.

پرخاندن لەوانەیە نیشانەی شتی ترسناک بێت.

So, what exactly causes snoring? And when does it become a problem?

چی هۆکاری پرخاندنە؟ کەی دەبێتە کێشە؟

A snore’s quality can range from a gentle mew to a stuttering chainsaw—

جیاوازیشی هەیە لە میاوی پشیلە بۆ دەنگی مشار

but all snores originate from the respiratory tract,

بەڵام هەموویان لە یەک جێگاوە سەرچاوەیان گرتووە،

which is lined with soft tissues.

لەگەڵ پارچەی نەرم و نیان پێکەوە بەستراون.

During sleep, the muscles around these tissues relax,

بە درێژای خەو ماسولکەکانی دەورووبەری ئیسراحەت دەکات،

narrowing the airway.

تەسک بوونەوەی هێڵی ئاسمانی.

Many factors, including congestion, anatomical features,

چەند کارێک وەک جەنجاڵی و پێکهاتەی توێکاریی،

and the position you’re sleeping in,

و ئەو شوێنەی لێی دەخەون،

can further constrict this passage and lead to or exacerbate snoring.

و تەنگ بە ڕێڕەوەکە هەڵدەچنێ بۆ زیادکردنی پرخە.

The narrower the respiratory tract is, the stronger the airflow,

ڕێڕەوی هەناسەدانەکە بەهێزە،

and the more those relaxed tissues may vibrate,

و ئەو پارچانە دەلەرنەوە،

producing sound.

دەنگ بەرهەم دەهێنن.

Most of us will snore at some point in our lives.

زۆربەمان ئەو دەنگە درووست دەکەین لە ژیانی خۆمان دا.

But loud, chronic snoring is one sign of a sleep disorder

بەڵام پرخانی خێرا و بەرز ئی تێکچوونی خەوە

known as obstructive sleep apnea.

کە بە خەوی ناڕێک ناسراوە.

It affects about a quarter of all adults,

کاریگەری لەسەر چارەگەکی گەورەکان هەیە،

but it’s estimated that around 80% of people who suffer from it

بەڵام % ٨٠ ی خەڵک کە پێوەی دەناڵێنن

aren’t aware they have it.

نازانن کە هەیانە.

This is especially troublesome because it can lead to serious cardiovascular issues.

هۆکارە بۆ تێکچونی ترسناک.

Obstructive sleep apnea is usually caused by blockages in the airway

ئەو خەوە ناڕێکە بە هۆکاری داخرانی بۆڕی هەوایە.

and is mainly characterized by pauses in breathing during sleep.

لە لایەن پچڕانی هەناسەدانەوە لە خەو دا.

There's one other kind of sleep apnea called central sleep apnea,

جۆرێکی تری ئەم خەوە هەناسە پچڕانی خەوی ناوەندییە.

which occurs when the brain temporarily fails to regulate the body's breathing.

کاتێک مێشک ناتوانێت هەناسەدانی جەستە کۆبکاتەوە.

This condition isn't as common,

ئەم مەرجە گشتی نییە و باو نییە،

and snoring is usually a less prominent feature—

ئەم جۆرەیان کەمتر باوە،

though you can have both.

دەتوانرێت هەردووکیانت هەبێت.

If you’re experiencing obstructive sleep apnea,

گەر ئەزموونت هەبێ لەو خەوە ناڕێکە،

you might stop breathing for 10 or more seconds before waking,

لەوانەیە بۆ ماوەی ١٠ چرکە یان زیاتر هەناسەت نەمابێ،

sometimes without realizing it, to catch your breath.

بێ ئەوەی بزانیت،

In doing so, you might make a snorting or a choking sound.

لەوانەیە دەنگی خنکێنەر دروستببێت.

This may happen five times an hour,

لە کاتژمێرێک دا پێنج جار ڕوودەدات،

though in severe cases, it could occur more than 30.

لەوانەیە زیاتر لە ٣٠ جار ڕووبدات.

And it's a problem because your tissues are getting less oxygen.

چونکە ئۆکسجین کەم وەردەگریت بۆیە ڕوودەدات.

As you experience periods of low oxygen intake,

گەر ئەزمونت لێی هەبێت لە ئۆکسجینی کەم،

your body releases stress hormones.

جەستەت هۆڕمۆن دەردەدات.

And your blood vessels constrict to get oxygenated blood to your vital organs.

و خوێنەکەت دەڕوا بۆ وەرگرتنی ئۆکسجین.

This increases your blood pressure and puts additional stress on your heart.

کە پەستانی خوێن بەرزدەکاتەوە.

And this is why obstructive sleep apnea can be linked to hypertension

ئەم خەوە ناڕێکە بە بەرزی پەستانەوە بەستراوە

and other cardiovascular problems.

لەگەڵ کێشەکانی تر.

Your difficulty breathing and poor-quality rest may also lead to headaches,

ئەمانە دەبنە هۆکاری سەر ئێشە،

decreased concentration, and chronic fatigue.

دەبنە هۆی ماندوو بوونی زۆر.

So what puts someone at risk of developing obstructive sleep apnea?

چی وادەکات لە کەسێک ئەم مەترسیە زیاد بێت؟

Features like larger tongues, thicker necks, and smaller jaws

زمانی درێژ، ملی ئەستور، شەویلگەی بچوک

can make people more susceptible.

وادەکات مرۆڤ زۆر هەستیار بن.

Older people are more at risk because, as we age,

کەسە بە تەمەنەکان زیاتر توش دەبن،

our soft tissues loosen, further narrowing our airways.

زیاتر گەروویان تەسک دەبێتەوە،

Drinking alcohol before going to sleep can cause excessive relaxation

خواردنی ئەلکهول پێش خەو دەبێتە هۆکاری ئیسراحەتی زۆر

of our throat and jaw muscles.

بۆ گەروو و ماسولکەکانمان.

And one of the main contributors to obstructive sleep apnea is weight gain

هۆکارێکی تر قەڵەوییە

because more tissue around the neck can constrict the airway.

چونکە پارچەی زۆر دەوری مل دەدات.

Many researchers see weight loss as a solution to obstructive sleep apnea.

دابەزانی کێش ڕزگارت دەکات .

Certain behavioral shifts, like limiting your alcohol consumption before bed,

کەم کردنەوەی ئەلکهول پێش نوستن،

elevating your head, and avoiding sleeping on your back may also help.

خەوتن لەسەر پشت دەبێتە هۆکار.

For people who have a milder condition,

بۆ ئەوانە مەرجییان هەیە،

mouth and throat exercises have been shown to alleviate obstructive sleep apnea

ڕاهێنانی دەم و گەروو نیشان دراوە بۆ کەم کردنەوەی پرخە

in some preliminary trials.

زۆر تاقیکراوەتەوە.

But these approaches, and devices like oral appliances,

بەڵام ئەم ئامێرە ئاساییانە،

may not always be sufficient.

هەموو کات بەشکردوو نییە.

Sleep apnea can be reliably treated using CPAP machines,

ئەم جۆرە خەوە مەکینەی سی پی ئەی پی پشتی پێ دەبەستێت،

which keep the airway open by delivering a constant stream of pressurized air.

کە ڕێڕەوەی هەناسەدان ڕێک دەخات.

Doctors will usually aim to remedy sleep apnea with non-invasive treatments

دکتۆرەکان دەرمان بۆ ئەم جۆرە خەوە بەکاردێنن

like these first, but if they don’t work, they may consider surgery.

بەڵام کە سوودی نەبوو نەشتەرگەری بۆ دەکات.

Snores can be silly.

پرخەکان لەوانەیە کەم نرخ بن.

But intense ones are well-worth investigating with a doctor.

بەڵام جۆرە خراپەکەیان لەگەڵ دکتۆر چارەسەر دەکرێت.

After all, everyone needs a chance to catch their breath—

هەموو کەس پێویستی بە هەلە بۆ گرتنی هەناسەی_

and some z’s...

وە هەندێکی....