Why the octopus brain is so extraordinary - Cláudio L. Guerra

Translator: Hemn Bakhtiar Reviewer: Daban Q. Jaff

What could octopuses possibly have in common with us?

دەکرێت هەشت پێیەکان چ شتێکی هاوشێوەیان هەبێت لەگەڵ ئێمە؟

After all, they don't have lungs, spines, or even a plural noun we can all agree on.

دوای هەمووشتێک، ئەوان سی، بڕبڕە، یان تەنانەت ناوی کۆیان نییە کە لەسەری کۆک بین.

بەڵام ئەوەی هەیانە توانای شیتەڵکردنی مەتەڵیان هەیە،

But what they do have is the ability to solve puzzles,

learn through observation,

فێربوون لە ڕێگەی سەرنجدان،

and even use tools,

و تەنانەت بەکارهێنانی ئامرازیش،

just like some other animals we know.

ڕێک وەک هەندێ ئاژەڵی تر کە ەیانناسین.

And what makes octopus intelligence so amazing

و ئەوەی زیرەکی هەشت پێ زۆر ناوازەتر دەکات

is that it comes from a biological structure

ئەوەیە پێکهاتەییەکی بایۆلۆجی هەیە

completely different from ours.

کە بەتەواوەتی جیاوازە لەگەڵ ئێمە.

The 200 or so species of octopuses

دووسەد جۆرەکەی هەشت پێیەکان

are mollusks belonging to the order cephalopoda,

مۆلەسکن تایبەت بە جۆری سێفالۆپۆدا،

Greek for head-feet.

وشەییەکی یۆنانییە واتە سەر تا پێ.

Those heads contain impressively large brains,

ئەم سەرانە مێشکی گەورەییان تێدایە،

with a brain to body ratio similar to that of other intelligent animals,

بە مێشکێک لەگەڵ جەستەکەی بە بەراورد بە ئاژەڵە زیرەکەکانی تر،

and a complex nervous system with about as many neurons as that of a dog.

و سیستەمێکی دەماری ئاڵۆز و هەبوونی دەمارە خانەی زۆری وەک سەگ.

But instead of being centralized in the brain,

بەڵام لە جیاتی ئەوەی هەمووی لە مێشکی کۆببێتەوە

these 500 million neurons are spread out in a network of interconnected ganglia

ئەم ٥٠٠ ملیۆنە وەک تۆڕێکی گەورە بڵاوبوونەتەوە

organized into three basic structures.

و لەسەر سێ پێکهاتە ڕێکخراوە.

The central brain only contains about 10% of the neurons,

مێشکی ناوەندی تەنها سەدا دەی دەمارە خانەکانی تێدایە،

while the two huge optic lobes contain about 30%.

و دوو گوێیە کڕکڕاگە گەورەکەی لە سەدا سی لێ کۆبۆتەوە.

The other 60% are in the tentacles,

سەدا شەستەکەی تر لە شوێنەه هەستیارەکانی تر کۆبۆتەوە،

which for humans would be like our arms having minds of their own.

کە بۆ مرۆڤەکان وەک ئەوە وایە دەستەکانمان مێشکی خۆیان هەبێت.

This is where things get even more interesting.

لێرەدا شتەکان بەخرۆشتر دەبن.

Vertebrates like us have a rigid skeleton to support our bodies,

تاکی وەک ئێمە ئێسکە پەیکەری هەیە بۆ پشتگیری کرد لە جەستەمان،

with joints that allow us to move.

لەگەڵ جومگەکان بۆ جووڵە.

But not all types of movement are allowed.

بەڵام هەموو جووڵەیەکیش ڕێگەپێدراو نییە.

You can't bend your knee backwards,

ناتوانیت چۆکت بۆ دواوە بنوشتێنیەوە،

or bend your forearm in the middle, for example.

یان باسکەکانت بنوشتێتیەوە لە ناوەڕاست، بۆ نمونە.

Cephalopods, on the other hand, have no bones at all,

سێفالۆپۆدەکان، لەولاوە، هیچ ئێسکیان نییە،

allowing them to bend their limbs at any point and in any direction.

دەتوانێت پەلەکانی بۆ هەر ئاڕاستەیەک بیەوێ درێژ بکات.

So shaping their tentacles

بۆیە شێوەکردنی دەستەکانی

into any one of the virtually limitless number of possible arrangements

بۆ درێژکردنەوەی بێ سنوری زانراو

is unlike anything we are used to.

پێشتر نەبینراوە لە مێژوو.

Consider a simple task, like grabbing and eating an apple.

ئەرکێکی سادە بێنە پێش چاوت، وەکو هەڵگرتن و خواردنی سێوێک.

The human brain contains a neurological map of our body.

مێشکی مرۆڤ نەخشەیەکی دەمارەخانەی جەستەمانت تێدایە.

When you see the apple,

کاتێک سێوێک دەبینیت،

your brain's motor center activates the appropriate muscles,

ناوەندە مێشکت ماسولکەکانی پێویست چالاک دەکات،

allowing you to reach out with your arm,

ڕێگەت پێدەدات بە دەستەکانت پێی بگەیت،

grab it with your hand,

بە دەستت هەڵی بگریت،

bend your elbow joint,

جومگەی ئانیشکت بنوشتێنیتەوە،

and bring it to your mouth.

و بۆ دەمتی بهێنیت.

For an octopus, the process is quite different.

بۆ هەشت پێ، پڕۆسەکە تەواو جیاوازە.

Rather than a body map,

لە جیاتی نەخشەیەکی جەستە،

the cephalopod brain has a behavior library.

مێشکی سێلافۆپۆد کتێبخانەیەکی هەڵسوکەوتە.

So when an octopus sees food,

بۆیە کاتێک هەشت پێ خواردن دەبینێت،

مێشکی بەشێکی دیاریکراوی جەستە چالاک ناکات،

its brain doesn't activate a specific body part,

but rather a behavioral response to grab.

بەڵکو هەڵسوکەوتێک چالاک دەکات بۆ هەڵگرتن.

As the signal travels through the network,

کاتێک ئاماژەکە بە تۆڕەکە دەچێت،

the arm neurons pick up the message

دەمارەخانەکانی دەست نامەکە هەڵدەگرن

and jump into action to command the movement.

و دەست دەکەن بە کردنی جووڵەکە.

As soon as the arm touches the food,

هەرکە دەستەکە دەست لە خواردن دەدات،

a muscle activation wave travels all the way through the arm to its base,

شەپۆڵێکی چالاکی ماسولکەیی دەنێردرێت بۆ سەرچاوەکەی،

while the arm sends back another wave from the base to the tip.

کاتێک دەستەکە نامەکە دەنێرێتەوە سەرچاوە.

The signals meet halfway between the food and the base of the arm,

نامەکە لە نێوەندی ڕێگەی دەست و سەرچاوەکە یەک دەگرێت،

letting it know to bend at that spot.

پێی دەڵێت لەو خاڵەدا بچەمێتەوە.

What all this means is that each of an octopus's eight arms

ئەمە واتە هەر یەک لە دەستەکانی هەشت پێ

can essentially think for itself.

دەتوانێت بۆخۆی بیربکاتەوە.

This gives it amazing flexibility and creativity

ئەمە نەرمی و جیڕی و توانای داهێنانی پێدەدات

when facing a new situation or problem,

کاتێک ڕووبەڕووی کێشەیەک دەبێتەوە،

whether its opening a bottle to reach food,

جا کردنەوەی بوتڵێک لە خواردن بێت،

escaping through a maze,

یان شیتەڵکردنی مەتەڵێک بێت،

moving around in a new environment,

جووڵانەوە لە ژینگەیەکی نوێ،

changing the texture and the color of its skin to blend into the scenery,

گۆڕینی ڕەنگی پێستی بۆ گونجاندنی لەگەڵ چواردەوری،

or even mimicking other creatures to scare away enemies.

یاخوود لاساییکردنەوەیی ئاژەڵانی تر بۆ ترساندنی دوژمنان.

Cephalopods may have evolved complex brains

سێفالۆپۆدەکان مێشکی گەشەسەندوویان هەبووە

long before our vertebrate relatives.

زۆر لەپێش کاتی خۆمان.

And octopus intelligence isn't just useful for octopuses.

زیرەکی هەشت پێ تەنها بۆ هەشت پێیەکان سوودمەند نییە.

Their radically different nervous system and autonomously thinking appendages

سیستەمی جیاوازی دەمارەخانە و ئەندامی خاوەن بیروهزری خۆی

have inspired new research

ئیلهامی بە مرۆڤ داوە بۆ توێژینەوە

in developing flexible robots made of soft materials.

لە ڕۆبۆتی نەرم و جیڕ لە ماددەی نەرم دروست کرابێت.

And studying how intelligence can arise along such a divergent evolutionary path

و توێژینەوە لە زیرەکی زۆری لەگەڵ ڕێگای سەختی گەورەبوون

can help us understand more about intelligence and consciousness in general.

زیاتر یارمەتیمان دەدات لەبارەی زیرەکی و ئاگایی بە گشتی.

Who knows what other forms of intelligent life are possible,

کێ دەزانێت چەند جۆری تر زیرەکی هەیە لە ژیان،

or how they process the world around them.

یان چۆن کار لە جیهانی دوروبەری دەکات.