Why the octopus brain is so extraordinary - Cláudio L. Guerra

Çeviri: Hatice Çulha Gözden geçirme: Figen Ergürbüz

What could octopuses possibly have in common with us?

Ahtapotların bizimle ortak yönlerinin olması mümkün mü?

After all, they don't have lungs, spines, or even a plural noun we can all agree on.

Sonuçta akciğerleri, omurgaları veya bize benzeyen başka bir yapıları yok.

But what they do have is the ability to solve puzzles,

Ancak onlar problem çözme,

learn through observation,

gözlemleyerek öğrenme

and even use tools,

ve hatta diğer bazı hayvanlardan bildiğimiz üzere

just like some other animals we know.

araç kullanma yeteneğine sahiptirler.

And what makes octopus intelligence so amazing

Ve ahtapot zekâsını bu kadar şaşırtıcı kılan şey,

is that it comes from a biological structure

bizimkinden tamamen farklı

completely different from ours.

bir biyolojik yapıya sahip olmalarıdır.

The 200 or so species of octopuses

200 kadar ahtapot türü,

are mollusks belonging to the order cephalopoda,

Yunancası "cephalopoda" olan

Greek for head-feet.

kafadanbacaklılar sınıfına ait bir yumuşakçadır.

Those heads contain impressively large brains,

Bu kafaların içerisinde şaşırtıcı derecede büyük beyinleri vardır.

with a brain to body ratio similar to that of other intelligent animals,

Diğer zeki hayvanlarınkine benzer bir beyin-vücut oranına

and a complex nervous system with about as many neurons as that of a dog.

ve neredeyse bir köpekteki kadar fazla sayıda nöronun bulunduğu

karmaşık bir sinir sistemine sahiptirler.

But instead of being centralized in the brain,

Ama beynin merkezinde toplanmak yerine,

these 500 million neurons are spread out in a network of interconnected ganglia

bu 500 milyon nöron birbirine bağlanmış ve üç temel yapıya yerleşmiş

organized into three basic structures.

gangliyon ağına yayılmıştır.

The central brain only contains about 10% of the neurons,

Beynin merkezi sadece %10'unu içerirken;

while the two huge optic lobes contain about 30%.

iki büyük optik lob, nöronların yaklaşık %30'unu içerir.

The other 60% are in the tentacles,

Diğer %60'ı ise, dokunaçlarındadır

which for humans would be like our arms having minds of their own.

bu insanlarda olsa kollarımızın kendi zihni ve aklı olması gibi olurdu.

This is where things get even more interesting.

Bu aşamada işler gittikçe garip bir hâl alıyor.

Vertebrates like us have a rigid skeleton to support our bodies,

Bizim gibi omurgalıların, vücutlarımızı hareket etmemizi sağlayacak

with joints that allow us to move.

eklemlerle destekleyecek sert bir iskelet yapıları vardır.

But not all types of movement are allowed.

Fakat bu, her türlü harekete olanak tanımaz.

You can't bend your knee backwards,

Örneğin dizlerinizi öne doğru

or bend your forearm in the middle, for example.

ya da dirseklerinizi geriye doğru bükemezsiniz.

Cephalopods, on the other hand, have no bones at all,

Diğer yandan kafadanbacaklıların, kollarını herhangi bir noktadan

allowing them to bend their limbs at any point and in any direction.

ya da herhangi bir tarafa bükebilecekleri kemikleri yoktur.

So shaping their tentacles

Neredeyse sınırsız sayıdaki

into any one of the virtually limitless number of possible arrangements

olası farklı şekillerde dokunaçlarını hareket ettirebilmesi

is unlike anything we are used to.

bizim pek de alışkın olduğumuz bir durum değildir.

Consider a simple task, like grabbing and eating an apple.

Basit bir eylem düşünün, bir elmayı tutup yemek.

The human brain contains a neurological map of our body.

İnsan beyninde vücudumuzun nörolojik bir haritası vardır.

When you see the apple,

Elmayı gördüğünüzde,

your brain's motor center activates the appropriate muscles,

beyninizin motor merkezi uygun kasları harekete geçirir.

allowing you to reach out with your arm,

Kolunuzla ona ulaşmanıza olanak tanır.

grab it with your hand,

Elinizle tutarsınız,

bend your elbow joint,

dirsek ekleminizi bükersiniz

and bring it to your mouth.

ve elmayı ağzınıza götürürsünüz.

For an octopus, the process is quite different.

Bir ahtapot için ise bu süreç oldukça farklıdır.

Rather than a body map,

Bir vücut haritasından ziyade,

the cephalopod brain has a behavior library.

beyinlerinde bir davranış kütüphanesi vardır.

So when an octopus sees food,

Bu yüzden bir ahtapot yiyeceği şeyi gördüğünde,

its brain doesn't activate a specific body part,

beyinleri vücutlarının belli bir parçası gibi harekete geçmez

but rather a behavioral response to grab.

ama daha çok yakalamaya yönelik bir davranışsal tepki gösterir.

As the signal travels through the network,

Sinyaller ağ örgüsünden geçerken,

the arm neurons pick up the message

kol nöronları mesajı alır

and jump into action to command the movement.

ve hareketi kontrol etmek için devinim gerçekleşir.

As soon as the arm touches the food,

Kolları yiyeceğe dokunur dokunmaz,

a muscle activation wave travels all the way through the arm to its base,

kol baştan uca başka bir dalgayı geri gönderirken

bir kas aktivasyon dalgası kolun içinden başlangıcına doğru ilerler.

while the arm sends back another wave from the base to the tip.

The signals meet halfway between the food and the base of the arm,

Sinyaller yiyecek ve kolun başlangıcı ile yarı yolda bir araya gelerek

letting it know to bend at that spot.

ona bu noktada bükülmesini bildirir.

What all this means is that each of an octopus's eight arms

Bütün bunlar ahtapotun 8 kolundan her birinin

can essentially think for itself.

aslında tek başına düşünebildiği anlamına geliyor.

This gives it amazing flexibility and creativity

Yeni bir durum ya da sorunla karşılaştıklarında,

when facing a new situation or problem,

bu onlara inanılmaz bir esneklik ve yaratıcılık sağlar:

whether its opening a bottle to reach food,

yiyeceğe ulaşmak için bir kavanoz kapağını açmada,

escaping through a maze,

labirentten kurtulmada,

moving around in a new environment,

yeni bir ortamda dolaşırken

changing the texture and the color of its skin to blend into the scenery,

manzaraya uyum sağlamak için cildinin rengini ve dokusunu değiştirmede

or even mimicking other creatures to scare away enemies.

ya da düşmanlarını korkutmak için diğer yaratıkları taklit etmede olduğu gibi.

Cephalopods may have evolved complex brains

Kafadanbacaklıların karmaşık beyinleri omurgalı akrabalarımızdan

long before our vertebrate relatives.

çok uzun zaman önce evrimleşmiş olabilir.

And octopus intelligence isn't just useful for octopuses.

Ve ahtapotun zekâsı sadece onların işine yaramaz.

Their radically different nervous system and autonomously thinking appendages

Tamamıyla farklı sinir sistemleri ve özerk düşünme uzantıları,

have inspired new research

yumuşak malzemelerden yapılmış esnek robotlar geliştirmek için

in developing flexible robots made of soft materials.

yeni araştırmalara ilham kaynağı olmuştur.

And studying how intelligence can arise along such a divergent evolutionary path

Böylesine farklı evrimsel bir yol boyunca zekânın nasıl ortaya çıkabileceğine dair

can help us understand more about intelligence and consciousness in general.

yapılan araştırmalar,

genel olarak zekâ ve bilinç hakkında daha fazla bilgi edinmemize yardımcı olabilir.

Who knows what other forms of intelligent life are possible,

Başka zeki yaşam formlarının mümkün olup olmadığını

or how they process the world around them.

ya da onların etrafındaki dünyayı nasıl algıladıklarını kim bilebilir?